Ελλείψεις φαρμάκων: Άλλο ένα «επίτευγμα» του καπιταλισμού

Εδώ και αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, παρακολουθούμε το πρόβλημα των ελλείψεων στα φάρμακα να οξύνεται, προσθέτοντας ένα ακόμα βάσανο στις πλάτες του πολύπαθου λαού – της Γιώτας Ταβουλάρη (από 902.gr)

 

 

 της Γιώτας Ταβουλάρη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ
και προέδρου της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στο Φάρμακο

Εδώ και αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, παρακολουθούμε το πρόβλημα των ελλείψεων στα φάρμακα να οξύνεται, προσθέτοντας ένα ακόμα βάσανο στις πλάτες του πολύπαθου λαού.

Για άλλη μια φορά ο καπιταλισμός κάνει το «θαύμα» του και βάζει τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα στη δυσάρεστη θέση να αναζητούν απεγνωσμένα τα φάρμακα που έχουν ανάγκη, αντιμετωπίζοντας τις τεράστιες ελλείψεις σε μια σειρά φάρμακα, πολλά από τα οποία είναι ευρείας χρήσης, όπως αναλγητικά,  αντιπυρετικά, αντιβηχικά, οφθαλμολογικά, εισπνεόμενα, παιδιατρικά!

Αποτελεί τεράστια πρόκληση το γεγονός ότι την ώρα που ο κόσμος επιδίδεται σε «αγώνα δρόμου», προκειμένου να βρει τα απαραίτητα φάρμακα, η εντατικοποίηση της δουλειάς στην παραγωγή και στη διανομή – διακίνηση των φαρμάκων τσακίζει κόκκαλα, ενώ η κερδοφορία και η ανάπτυξη των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, της φαρμακοβιομηχανίας, των φαρμακαποθηκών «χτυπάει κόκκινο»!

Και για του λόγου το αληθές:

Η εγχώρια αγορά των φαρμακευτικών εταιρειών κατέγραψε αύξηση 4,3% το 2020 σε σχέση με το 2019. Το 2019 οι πωλήσεις φαρμάκων σε φαρμακεία, φαρμακαποθήκες, νοσοκομεία, έφτασαν τα 6,7 δις. Οι εξαγωγές φαρμάκου άγγιξαν τα 3 δις το 2020, σημειώνοντας αύξηση κατά 48,3% σε σχέση με το 2019. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία υλοποιεί επενδυτικό πρόγραμμα 1,2 δις ευρώ, σε βάθος τετραετίας. Οι πωλήσεις φαρμάκων έχουν αυξηθεί κατά 80% την τελευταία πενταετία, με αυτές να αγγίζουν τα 3 δις το 2021. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν την ίδια περίοδο κατά 180% ενώ οι εγχώριες πωλήσεις σημείωσαν άνοδο 35%. Οι πωλήσεις φαρμάκων στην εγχώρια αγορά έφτασαν τα 77 δις ευρώ, από το 2009 ως το 2020.

Πώς εξηγείται, λοιπόν, αυτή η αντιφατική πραγματικότητα; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι σήμερα που η επιστήμη, η τεχνολογία και η παραγωγικότητα στη βιομηχανία σημειώνουν καθημερινά τεράστια πρόοδο, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής φαρμάκων που να καλύπτουν όλες τις ανάγκες παντού, το φαινόμενο των ελλείψεων στα φάρμακα, όχι μόνο δεν έχει αντιμετωπιστεί, αλλά αντίθετα επιδεινώνεται, στην Ελλάδα, αλλά και σε μια σειρά χώρες της ΕΕ και αλλού;

Το πρόβλημα δεν είναι ούτε πρόσκαιρο, ούτε συγκυριακό, ούτε οφείλεται σε ορισμένες στρεβλώσεις που μπορούν να διορθωθούν, ώστε να έχουμε πιο «εύρυθμη» και «υγιή» λειτουργία της αγοράς. Αντίθετα, αποτελεί γέννημα και θρέμμα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που αντιμετωπίζει όλα τα αγαθά, ανάμεσά τους και το φάρμακο, ως εμπορεύματα, τα οποία υπόκεινται στην επιχειρηματική δραστηριότητα, με κριτήριο το κέρδος.

Η παραγωγή και η διακίνηση του φαρμάκου διέπεται από τους νόμους της αγοράς, υποτάσσεται στην κερδοφορία και στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων που το έχουν στα χέρια τους και το ελέγχουν, διαγράφοντας τη διαδρομή του από την παραγωγή μέχρι τη λιανική πώλησή του. Μια διαδρομή που χαράσσεται με κριτήριο το κέρδος και μόνο αυτό.

Οι περιβόητες «παράλληλες εξαγωγές» που ενοχοποιούνται κατά κύριο λόγο για τις ελλείψεις και «ξορκίζονται» από τους εκάστοτε κυβερνητικούς διαχειριστές του καπιταλιστικού κράτους είναι ένας από τους τρόπους για να επιτυγχάνεται το μέγιστο δυνατό κέρδος, αφού οι φαρμακέμποροι αποκομίζουν πολλαπλάσιο κέρδος, εξάγοντας φάρμακα σε χώρες όπου η τιμή τους είναι υψηλότερη σε σχέση με την Ελλάδα. Είναι η φυσική συνέπεια της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο φάρμακο, έχουν τη νομιμοποίηση του καπιταλιστικού κράτους, καταγράφονται επίσημα και έχουν τα ανάλογα οφέλη, εντάσσονται στα «ιερά και όσια» της Ε.Ε. που είναι η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, ανθρώπων, υπηρεσιών και εμπορευμάτων, η πεμπτουσία, δηλαδή, του καπιταλισμού!

Οι «παράλληλες εξαγωγές» αποτελούν σημείο τριβής μεταξύ φαρμακοβιομηχάνων και φαρμακέμπορων, αφού μέσω αυτών οι φαρμακαποθήκες αποκομίζουν ένα μέρος των κερδών της φαρμακοβιομηχανίας. Οι φαρμακοβιομήχανοι, με τη σειρά τους, απαντούν, διαθέτοντας μειωμένες ποσότητες φαρμάκων σε χώρες που έχουν πιο χαμηλές τιμές, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται σε αυτές ακόμα μεγαλύτερες ελλείψεις φαρμάκων, καθώς οι φαρμακέμποροι εξάγουν έτσι κι αλλιώς τις συμφωνημένες ποσότητες.

Τα μέτρα προσωρινού περιορισμού αυτών των εξαγωγών, όχι μόνο δεν δίνουν καμιά προοπτική για τη λύση του προβλήματος των ελλείψεων, αλλά, με τις εξαιρέσεις που προβλέπουν, αποτελούν άλλο ένα εργαλείο για την αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρηματικών ομίλων.

Τέτοιου είδους μέτρα, που προβάλλονται δεόντως από την κυβέρνηση, όπως και αυτό της υποχρεωτικής δήλωσης των αποθεμάτων από τις φαρμακαποθήκες, δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια αντιπερισπασμού από την κυβέρνηση και τους κεφαλαιοκράτες που υπηρετεί, με στόχο τη συσκότιση της πραγματικής αιτίας του προβλήματος, της καπιταλιστικής παραγωγής και οικονομίας. Ταυτόχρονα, δείχνουν την ανησυχία τους μπροστά στα αδιέξοδα που γεννά η μήτρα αυτού του βάρβαρου εκμεταλλευτικού συστήματός τους, τις απόπειρες αντιμετώπισής τους, μέσα και από τις αντιθέσεις που εκδηλώνονται μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του κεφαλαίου, εν προκειμένω μεταξύ φαρμακοβιομηχάνων, φαρμακαποθηκαριών κ.ο.κ.

Η σήψη του καπιταλισμού, όμως, δεν θεραπεύεται, όλο και περισσότερο αποκαλύπτεται.

Οι άνθρωποι που βασανίζονται για να βρουν ένα φάρμακο, σήμερα, πληρώνουν το «μάρμαρο» για τις γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των φαρμακευτικών επιχειρηματικών ομίλων, οι οποίοι στηρίζονται από τα αντίστοιχα καπιταλιστικά κράτη. Η επιλογή των κεφαλαιοκρατών του φαρμάκου να παράγουν τις πρώτες ύλες σε Κίνα και Ινδία, ως επωφελέστερη από άποψη κερδοφορίας, λόγω του φθηνότερου εργατικού δυναμικού και του χαμηλότερου κόστους παραγωγής, σήμερα επιφέρει και μια αρνητική γι αυτούς συνέπεια, την αύξηση του κόστους μεταφοράς, που «απειλεί» το ύψος της κερδοφορίας τους. Σε αυτό έχουν επιδράσει και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος και η αύξηση του ενεργειακού κόστους, αποτέλεσμα των στρατηγικών επιλογών του κεφαλαίου, που αυξάνει, εκτός από το κόστος μεταφοράς, και το κόστος παραγωγής. Κι επειδή το κριτήριο της κερδοφορίας δεν μπορεί να αλλάξει για τους επιχειρηματικούς ομίλους, ως νόμος της καπιταλιστικής παραγωγής, το φάρμακο – εμπόρευμα ή θα πάρει υψηλότερη τιμή ή θα αποσυρθεί, θα διοχετευτεί σε χώρες που είναι πιο ακριβό και θα λείψει από χώρες που είναι πιο φθηνό.

Οι ίδιοι οι φαρμακοβιομήχανοι ομολογούν ανερυθρίαστα ότι λόγω του κόστους των πρώτων υλών, δεν παράγουν μεγάλα αποθέματα από φάρμακα χαμηλότερης τιμής, αλλά προσανατολίζονται σε πιο ακριβά «καινοτόμα» φάρμακα. Να, λοιπόν, γιατί ο γονιός δε βρίσκει αντιπυρετικό σιρόπι για το παιδί του!

Αυτή η κατάσταση, ως επιλογή του μεγάλου κεφαλαίου έχει στηριχθεί και στηρίζεται από το σύνολο του πολιτικού του προσωπικού και από τους οργανισμούς του, όπως η ΕΕ. Το γεγονός ότι σήμερα η ΕΕ, μπροστά στο πρόβλημα των ελλείψεων στα φάρμακα, βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης του ζητήματος της παραγωγής πρώτων υλών, προφανώς και δεν απαντά στην ανάγκη των λαών να έχουν στη διάθεσή τους όλα τα φάρμακα που χρειάζονται, απρόσκοπτα και χωρίς να αναγκάζονται να τα χρυσοπληρώνουν, αφού αφήνει στο απυρόβλητο την πραγματική αιτία του προβλήματος που είναι η καπιταλιστική παραγωγή και η επιχειρηματική δραστηριότητα στο φάρμακο.

Γιατί είναι ακριβώς αυτός ο τρόπος παραγωγής και αυτή η δραστηριότητα που μετατρέπει όλα τα αγαθά σε εμπορεύματα, ανάμεσά τους και το φάρμακο, το οποίο διακινείται εκεί που φέρνει κέρδος, πληρωμένο αδρά από τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα και «εξαφανίζεται» εκεί που δε φέρνει τα αναμενόμενα κέρδη, με το λαό πάλι να πληρώνει το «μάρμαρο». Παράδειγμα, χαρακτηριστικό, είναι το γεγονός ότι μια σειρά φαρμάκων, θεραπειών και εμβολιασμών κρατιούνται στα «συρτάρια» των επιχειρηματικών ομίλων και δεν προχωρούν, παρά μόνο όταν τους εξασφαλίζουν το μέγιστο κέρδος!

Ταυτόχρονα, οι ίδιοι επιχειρηματικοί όμιλοι που εμπλέκονται σε αυτό τον κυκεώνα, είναι αυτοί που κατακρεουργούν, μαζί με τις κυβερνήσεις και τους νόμους που ψηφίζουν, τα δικαιώματα και τα μεροκάματα των εργαζόμενων!

Η κυβέρνηση της ΝΔ που προβάλλει τώρα την «αποφασιστικότητά» της να βάλει σε «τάξη» την αγορά του φαρμάκου και να «ελέγξει» τα επιχειρηματικά συμφέροντα, να αντιμετωπίσει την «ανομία», είναι και η ίδια μέρος του προβλήματος, ως διαχειρίστρια του καπιταλιστικού κράτους που έχει πάρει και συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της ανταγωνιστικότητας στο χώρο της υγείας και του φαρμάκου, νομοθετώντας την περεταίρω ιδιωτικοποίηση της υγείας, τη διεύρυνση του ωραρίου των φαρμακαποθηκών, την ενίσχυση των φαρμακοβιομηχάνων με επιστροφή rebate και claw back ως επενδυτικό κίνητρο, χρηματοδότηση επενδυτικών προγραμμάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης, εξασφάλιση φτηνού κι ευέλικτου εργατικού δυναμικού μέσα από την αντεργατική νομοθεσία. Το ίδιο ισχύει και για τους πρώην κυβερνώντες και νυν αντιπολιτευόμενους, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, με τους διθυράμβους του για την ελληνική φαρμακοβιομηχανία και τις εγγυήσεις του για την ενίσχυσή της.

Όλοι τους είναι ταγμένοι στη στρατηγική των επιχειρηματικών ομίλων και ο ένας ανταγωνίζεται τον άλλο για την «αποτελεσματικότητα» στην αντιμετώπιση του προβλήματος με όρους ενίσχυσης των γενεσιουργών αιτιών του!

Σήμερα, όμως, υπάρχουν όλες οι δυνατότητες στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στην παραγωγή, το απαραίτητο εξειδικευμένο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό για την ανάπτυξη της έρευνας και της παραγωγής, ώστε να εξασφαλίζεται η επάρκεια φαρμάκων για όλους και δωρεάν. Γι αυτό, ο απαραίτητος καθημερινός, οργανωμένος συλλογικός αγώνας των εργαζόμενων και του λαού, για να μη μείνει κανένας χωρίς φάρμακο, η απαίτηση να ληφθούν μέτρα για την εξασφάλιση όλων των απαραίτητων φαρμάκων σε αυτούς που τα χρειάζονται, η απαίτηση της πλήρους απαγόρευσης των παράλληλων εξαγωγών, πρέπει να στοχεύει, ταυτόχρονα, τον πραγματικό αντίπαλο που εμποδίζει την επίτευξη αυτού του σκοπού: Τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό το εμπόδιο πρέπει να φύγει από τη μέση, οι εργαζόμενοι που παράγουν τον πλούτο να πάρουν το τιμόνι της εξουσίας και της οικονομίας, ώστε αυτή να οργανώνεται με βάση τις εργατικές – λαϊκές ανάγκες και τα αγαθά να αντιμετωπίζονται ως τέτοια και όχι ως εμπορεύματα.

Αυτό τον αγώνα για το σήμερα και το αύριο της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, μόνο το ΚΚΕ μπορεί να τον υπηρετήσει μέχρι τέλους, γιατί μόνο το ΚΚΕ παλεύει για την επαναστατική ανατροπή της βαρβαρότητας του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, που λειτουργεί με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων κι όχι το κέρδος!

Από 902.gr

Διαβάστε περισσότερα

Γυναίκα κατάφερε να επιβιώσει μετά από 12 όγκους και πέντε επιθετικούς καρκίνους!

Ισπανοί επιστήμονες έφεραν στο φως την μοναδική γνωστή παγκοσμίως περίπτωση 36χρονης γυναίκας, η οποία έχει επιβιώσει μετά από 12 διαφορετικούς όγκους, εκ των οποίων τουλάχιστον πέντε αφορούσαν επιθετικούς καρκίνους. Ο πρώτος όγκος εμφανίστηκε όταν η ασθενής ήταν ακόμη μωρό και στη συνέχεια, κάθε λίγα χρόνια, ακολούθησαν άλλοι όγκοι.

Προτού καν συμπληρώσει τα 40 χρόνια της, η ασθενής είχε αναπτύξει συνολικά 12 όγκους, από τους οποίους τουλάχιστον πέντε ήταν κακοήθεις και επιθετικοί. Ο κάθε όγκος ήταν διαφορετικού τύπου και εμφανίστηκε σε διαφορετικό μέρος του σώματος της. Όμως το ανοσοποιητικό σύστημά της σε όλες τις περιπτώσεις γέννησε ισχυρή φυσική αντιφλεγμονώδη αντίδραση καταφέρνοντας να καταπολεμήσει τους καρκίνους.

Οι ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ογκολογικών Ερευνών (CNIO) της Ισπανίας, με επικεφαλής τον δρ Μάρκος Μαλούμπρες, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Science Advances», ανέφεραν ότι η ασυνήθιστη περίπτωση μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για την πρώιμη διάγνωση και την αποτελεσματικότερη ανοσοθεραπεία του καρκίνου. Όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, η πρωτοφανής μακροχρόνια αμυντική ικανότητα της εν λόγω ασθενούς φαίνεται να συνδέεται με μεταλλάξεις που έχει κληρονομήσει και από τους δύο γονείς της σε ένα γονίδιο (MAD1L1), το οποίο παίζει ουσιώδη ρόλο στη διαδικασία διαίρεσης και πολλαπλασιασμού των κυττάρων.

 

«Ακόμη δεν καταλαβαίνουμε πώς μπορεί αυτό το άτομο να αναπτύχτηκε στη διάρκεια του εμβρυικού σταδίου, ούτε πώς μπόρεσε να ξεπεράσει όλα τα παθολογικά προβλήματά του», δήλωσε ο Μαλούμπρες και τόνισε ότι καμία παρόμοια περίπτωση δεν έχει αναφερθεί διεθνώς μέχρι σήμερα.

«Επιστημονικά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα νέο σύνδρομο, επειδή πρόκειται για την περιγραφή μιας μοναδικής περίπτωσης, αλλά βιολογικά είναι κάτι τέτοιο», δήλωσε ο ερευνητής Μιγκουέλ Ουριόστε.

Διαβάστε περισσότερα

Η Ανθρώπινη Ιατρική αντιμέτωπη με την τεχνοεπιστήμη

 

• Αναστάσιος Ε. Γερμενής

Η υποταγή της Ιατρικής στην εφαρμοσμένη έρευνα και η μετατροπή της σε έναν χώρο εξαντλητικής εργαλειοποίησης της επιστήμης επιφέρει μια τεράστια δυναμική αλλοίωσης του ανθρωπιστικού της χαρακτήρα. Ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Αναστάσιος Γερμενής αντιπαραβάλλει τον χαρακτήρα της αυτόν με τις επιταγές της τεχνοεπιστήμης και μας φέρνει μπροστά στις δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές αποφάσεις που οφείλουμε να λάβουμε.

Ο χαρακτηρισμός της Ιατρικής ως ανθρώπινης ή ανθρωπιστικής αποτελεί πλεονασμό, μιας και εξ ορισμού η Ιατρική αντιπροσωπεύει το κατ’ εξοχήν ανθρωπιστικό πεδίο δράσης. Η εμμονή, κατά συνέπεια, στις αναφορές περί Ανθρώπινης Ιατρικής παραπέμπει, έμμεσα αλλά σαφέστατα, σε κάποιου βαθμού αλλοίωση του εξ ορισμού ανθρωπιστικού χαρακτήρα της Ιατρικής.

Οι μελετητές του θέματος εντοπίζουν τις ρίζες του προβλήματος στον καρτεσιανό δυϊσμό, στην αντίληψη δηλαδή που εισήγαγε ο Καρτέσιος περί αυστηρής διάκρισης του σώματος από τον νου. Παρότι ο καρτεσιανός δυϊσμός ήταν αυτός που έθεσε τις βάσεις για μια προσέγγιση της σύγχρονης Ιατρικής προσανατολισμένη στην έννοια του νοσήματος, ήταν αυτός ακριβώς που απέρριψε την πνευματική διάσταση της υγείας του σώματος. Αυτό είχε ως απώτερο αποτέλεσμα να διαμορφωθεί, στις αρχές του 20ού αιώνα, ένα ατομικιστικό ιατρικό μοντέλο που δεν έδινε ιδιαίτερη προσοχή στο κοινωνικό ή στο ευρύτερο περιβάλλον του ασθενούς. Το μοντέλο αυτό κυριάρχησε όχι μόνο στην ιατρική πρακτική αλλά και στη γενικότερη στάση της κοινωνίας απέναντι στην υγεία, επιτάθηκε δε σημαντικά την εποχή του Μεσοπολέμου. Μετά την ανακάλυψη της πενικιλίνης και την έναρξη της εποχής των αντιβιοτικών, η Ιατρική άρχισε να αποκτά εξουσία επεκτείνοντας σιγά-σιγά την αυτονομία της στο χώρο της υγείας. Παράλληλα, εδραιωνόταν η ανάγκη για εξειδικευμένες γνώσεις, αναφορικά με τον προσδιορισμό της υγείας και τη λήψη ιατρικών αποφάσεων.

Καθοριστικό βήμα απομάκρυνσης από την ανθρωπιστική διάσταση της Ιατρικής αποτέλεσε η ενσωμάτωση των κατακλυσμικών ανακαλύψεων των βασικών επιστημών που έλαβε χώρα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το γεγονός αυτό προσέδωσε στην Ιατρική τη σύγχρονη επιστημονική φυσιογνωμία της και είναι προφανώς αυτό που άλλαξε ριζικά τον υγειονομικό χάρτη του Πλανήτη. Το τίμημα όμως αυτής της εντυπωσιακής προόδου ήταν η απομάκρυνση της Ιατρικής από τη θεωρησιακή σκέψη και τον επιστημονικό αναστοχασμό. Αποτέλεσμα της μετασχηματιστικής δυναμικής που αναπτύχθηκε μέσα από τη σχέση της Ιατρικής με τις ανακαλύψεις των βασικών επιστημών, ήταν η μεταστροφή της προς ένα πεδίο που δεν ήταν απλώς πεδίο ούτε «εφαρμοσμένης επιστήμης» ούτε «εφαρμοσμένης τεχνολογίας».

Πάντως, μέχρι τα τέλη περίπου του περασμένου αιώνα, το ενδιαφέρον για τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της Ιατρικής εστιαζόταν στη διασφάλιση της αποτελεσματικότερης δυνατής επικοινωνίας μεταξύ του γιατρού και του ασθενούς, μέσα σ’ ένα συναισθηματικά και ηθικά αποδεκτό πλαίσιο. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, κύριο πρόβλημα ήταν η παραμέληση της σχετικής εκπαίδευσης των γιατρών, προκειμένου να αποκτήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες.

Τα τελευταία 20-30 χρόνια εντούτοις, οι διαστάσεις και κυρίως η φύση του προβλήματος φαίνεται να αλλάζουν ριζικά. Συνεχώς, αθροίζονται φαινόμενα που υποδηλώνουν την επιταχυνόμενη υποταγή της Ιατρικής στην εφαρμοσμένη έρευνα και τη μετατροπή της σε έναν χώρο εξαντλητικής εργαλειοποίησης της επιστήμης, με τεράστια δυναμική αλλοίωσης του ανθρωπιστικού της χαρακτήρα. Θεμελιακές έννοιες αναδιαμορφώνονται, εμφανίζονται νέα επιστημονικά παραδείγματα, ενώ μεταβάλλεται ακόμη κι αυτό το ίδιο το όρισμα του ανθρωπισμού. Κατά τούτο, το ζητούμενο σήμερα δεν είναι πλέον η απόκτηση, από μέρους των γιατρών, δεξιοτήτων ανθρωπιστικής άσκησης της Ιατρικής, αλλά κυρίως η αναγνώριση των απειλών που δέχεται η ως τα τώρα ανθρωπιστική της έκφραση. Μπροστά μας δεν έχουμε πλέον κάποιο πρακτικό, αλλά ένα δομικό πρόβλημα: να προσδιορίσουμε εκ νέου τις ανθρωπιστικές αξίες που θα πλαισιώσουν τα επικείμενα παραδείγματα της Ιατρικής και να εξεύρουμε τρόπους υπεράσπισης, διάδοσης και εφαρμογής τους.

Οι βασικοί παράγοντες που αλλάζουν το ανθρωπιστικό πλαίσιο λειτουργίας της σύγχρονης Ιατρικής, είναι αφενός η εξέλιξή της σε μια εκδοχή τεχνοεπιστήμης δέσμια εξ ανάγκης της κοινωνικής πρακτικής που αντιπροσωπεύει, και αφετέρου η διαμόρφωση και η διάδοση του παραδείγματος της Ιατρικής Ακριβείας (precision medicine).

Ιατρική, τεχνοεπιστήμη και μετανθρωπισμός

Στην πραγματικότητα, η Ιατρική από τη φύση της είχε ανέκαθεν χαρακτηριστικά τεχνοεπιστήμης. Κι αυτό δεν οφείλεται μόνο στην εξάρτησή της από την ανακάλυψη φαρμάκων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ επιστήμης και τεχνολογίας στο επίπεδο της Ιατρικής αντικατοπτρίζεται καθαρά στις αλλαγές της νοσηρότητας που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες στις ανεπτυγμένες χώρες. Πρόκειται για μια θεαματική αύξηση της επίπτωσης των αλλεργικών και των αυτοάνοσων νοσημάτων που συναρτάται με τη συρρίκνωση της βιοποικιλότητας, η οποία με τη σειρά της είναι αποτέλεσμα της επέκτασης του αστικού τρόπου ζωής. Αυτή η ολοένα επιδεινούμενη σχέση μεταξύ της συρρίκνωσης της βιοποικιλότητας του Πλανήτη και της αύξησης της ανοσολογικής νοσηρότητας αποτελεί τυπικό παράδειγμα της «ανθρωπολογικής ασυμμετρίας» που υφίσταται μεταξύ των συνεπειών της τεχνολογικής ανάπτυξης αφενός και αφετέρου της ουσιαστικής ανθρώπινης και κοινωνικής εξέλιξης, όπως αυτή αποτυπώνεται στο υπέρτατο αγαθό της ζωής που είναι η υγεία.

Πρόκειται για μια συνθήκη που, από τη μια πλευρά, επιβεβαιώνει τον αντιφατικό χαρακτήρα της προόδου στην αστική κοινωνία που, όπως αναφέρει ο Μαρξ, «καταστρέφει τις δύο πηγές του πλούτου –τη φύση και τον άνθρωπο». Από την άλλη, το φαινόμενο αυτό δικαιώνει την προφητική θέση του Χάιντεγκερ αναφορικά με την αντιστροφή της σχέσης επιστήμης-τεχνολογίας. Το προβάδισμα της τεχνολογίας που προσδιορίζει πλέον αποφασιστικά την πορεία της επιστήμης, ο Χάιντεγκερ ισχυριζόταν ότι παρεμβαίνει και μετασχηματίζει το Είναι των όντων, μη εξαιρουμένου και του ίδιου του ανθρώπου.

Σήμερα πια, αυτός ο μετασχηματισμός τείνει να πάρει ακραίες διαστάσεις. Ο ρυθμός, με τον οποίο η τεχνοεπιστήμη μεταλλάσσει την ανθρώπινη φύση, δεν αφήνει περιθώρια εξελικτικών διεπιδράσεων, όπως αυτές που υπόκεινται και ευθύνονται για την παραπάνω μεταβολή της ανοσολογικής νοσηρότητας, με αποτέλεσμα οι συνέπειες να είναι πολύ εντονότερες. Η επαγγελλόμενη βελτιστοποίηση των ανθρώπινων επιδόσεων φαίνεται να επιχειρείται χωρίς όρια και φραγμούς. Η οριστική και αμετάκλητη γενετική χειραγώγηση της ανθρώπινης φύσης είναι πολύ κοντά, ενώ αναζωπυρώνονται ακόμη και οι συζητήσεις για κατάργηση του θανάτου! Η «ανθρώπινη αναβάθμιση», στην οποία οδηγεί ο συνδυασμός της βιολογικής και της τεχνολογικής φύσης, φέρνει στο προσκήνιο διάφορες μορφές μετανθρωπισμού και αντι-ανθρωπισμού που συνιστούν θεμελιακές προκλήσεις για τον κλασικό ανθρωπισμό. Το κυριότερο είναι ότι απειλεί άμεσα το αξιακό σύστημα του κλασικού ανθρωπισμού που αποτελεί προϋπόθεση για την ισότητα των ανθρώπων, το σεβασμό της αξιοπρέπειας και της διαφορετικότητας, την ανεκτικότητα, ακόμη και για την προστασία της φύσης¹. Στο χώρο του μετανθρώπου δεν υπάρχουν διακριτά όρια ανάμεσα στη φύση και τον πολιτισμό, ενώ η μεταξύ τους διαπλοκή γίνεται κάθε μέρα και πιο έντονη. Μέσα σ’ αυτόν το χώρο, η Ιατρική καλείται πλέον να ξεκαθαρίσει τι πρόκειται να χαθεί αναγκαστικά και τι θα επιλέξει να διαφυλάξει από όλα εκείνα τα στοιχεία που μέχρι σήμερα καθόριζαν τους όρους των δυνατοτήτων της ανθρωπιστικής της έκφρασης.

Ιατρικοποίηση, Βιοϊατρικοποίηση, υγιεινισμός

Τυπική περίπτωση κυριάρχησης της τεχνοεπιστημονικής αντίληψης αποτελεί η ιατρικοποίηση (medicalization). Πρόκειται για μια διαδικασία, κατά την οποία διάφορες καταστάσεις και προβλήματα του ανθρώπου (η σωματική εικόνα, οι διαταραχές της στύσης, η φαλάκρα, η εμμηνόπαυση, η ακμή κ.τ.λ.) ορίζονται και αντιμετωπίζονται ως ιατρικές καταστάσεις και, ως εκ τούτου, καθίστανται αντικείμενο ιατρικής διερεύνησης και μελέτης, διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας. Η ιατρικοποίηση συνεπάγεται και καθοδηγείται από νέες υποθέσεις, από αλλαγή της κοινωνικής στάσης και της οικονομικής θεώρησης, καθώς και από την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών μεθόδων. Τα οφέλη για την κοινωνία είναι πολλά. Σημαντικές, όμως, είναι και οι ανησυχίες όσον αφορά πλέον την ελευθερία επιλογής των υγιών ατόμων, όταν αυτά βρίσκονται στο μεταίχμιο διαφόρων συμφερόντων, όπως π.χ. του κράτους, της φαρμακοβιομηχανίας, των ασφαλιστικών εταιριών και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιατρικοποίηση και η ιατρική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας. Πολλές όμως από τις σύγχρονες προσεγγίσεις της στειρότητας, όπως η παρένθετη μητρότητα, εγείρουν σοβαρά θέματα και θέτουν υπό αμφισβήτηση τις δυνατότητες της κλασικής ανθρωπιστικής έκφρασης της Ιατρικής. Η ανεξέλεγκτη ιατρικοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις, σε άμεσους και έμμεσους περιορισμούς της αυτοδιάθεσης, σε σύγχυση ανάμεσα στους βασιζόμενους σε ενδείξεις  (evidence-based) και στους πολιτισμικούς ορισμούς των νοσημάτων και σε μείωση της βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας. Αρκεί να σημειωθεί ότι το κόστος συγκεκριμένων ιατρικοποιημένων καταστάσεων στις ΗΠΑ το 2005, ανερχόταν στο 4% περίπου των συνολικών δαπανών για την υγεία.

Η ιατρικοποίηση εντάσσεται σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο μεταστροφής της σύγχρονης Ιατρικής, το οποίο ο πολυτάλαντος γιατρός και συγγραφέας Petr Skrabanek ονομάζει υγιεινισμό (healthism) και το χαρακτηρίζει ως «σύμπτωμα πολιτικής παθολογίας»². Όπως αναφέρει ο γνωστός ιστορικός και διανοητής Yuval Noah Harari, είναι σαφές ότι, ενώ «η Ιατρική του 20ού αιώνα επιδίωκε να θεραπεύσει τον ασθενή, η Ιατρική του 21ου αιώνα επιδιώκει ολοένα και περισσότερο να αναβαθμίσει τον υγιή»³. Αρκετά χρόνια πριν, ο ιερωμένος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Ivan Illich⁴ περιέγραφε την υγεία ως τη διαδικασία προσαρμογής στην ανάπτυξη, τη γήρανση, τη νόσο και τον θάνατο, μέσα από μηχανισμούς που είναι ενσωματωμένοι στην κουλτούρα και την παράδοση των ανθρώπινων κοινοτήτων. Και υποστήριζε πως η Ιατρική είχε σφετεριστεί το μονοπώλιο στην ερμηνεία και τη διαχείριση της υγείας, της ευημερίας, της ταλαιπωρίας, της νόσου, της αναπηρίας και του θανάτου, εις βάρος της ίδιας της υγείας. Αυτό το ιατρικό μονοπώλιο είχε στερήσει από τους ανθρώπους την αυτονομία τους. Με τη στενή παρακολούθηση των ανθρώπων και τη φροντίδα τους από τη γέννηση (ή ακόμα και πριν από τη γέννηση) έως το θάνατο, η τέχνη του να ζεις και η τέχνη του να πεθαίνεις, που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, διαγράφηκαν και χάθηκαν. Η συνοχή των παραδοσιακών κοινοτήτων αντικαταστάθηκε από τη μοναξιά των ατόμων, σχηματίζοντας μια ανώνυμη μάζα «καταναλωτών υγείας».

Η διασφάλιση αξιοπρεπούς θανάτου αντιπροσωπεύει την επιτομή του προβλήματος, ιδιαίτερα όταν ένας στους πέντε θανάτους στις ΗΠΑ συμβαίνει σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), όταν η συχνότητα των προθανάτιων οδυνηρών συμπτωμάτων στους ασθενείς των ΜΕΘ ανέρχεται σε ποσοστό 27-75% κι όταν το 57% των συγγενών αυτών των ασθενών παρουσιάζουν τραυματικό στρες και το 70-80% από αυτούς, ιδίως οι νεαρότεροι, εμφανίζουν άγχος και κατάθλιψη. Η τεχνολογία διαιωνίζει το πρόβλημα, καθώς μεταβάλει συνεχώς τους θεραπευτικούς στόχους αναφορικά με την αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας των οργάνων του σώματος και την υποστήριξη της ζωής. Αυτό παρεμποδίζει τον προσδιορισμό του σημείου, κατά το οποίο επιβάλλεται η ένταση των προσπαθειών προς την κατεύθυνση της παροχής της ανακουφιστικής θεραπείας που θα εξασφάλιζε έναν αξιοπρεπή θάνατο.

Πολύ πιο παρεμβατικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της σύγχρονης Ιατρικής διαδραματίζουν οι παρεμβάσεις της βιοτεχνολογίας που εκμεταλλεύονται την εγγενή αναγεννητική δυναμική του οργανισμού, όπως η δωρεά οργάνων, η κατασκευή οργανοειδών (μοντέλα που μιμούνται τη λειτουργία συγκεκριμένων οργάνων του ανθρώπου) και άλλες. Ο μετασχηματισμός που υπαγορεύουν οι παρεμβάσεις αυτού του είδους, που χαρακτηρίζονται ως συλλήβδην ως βιοϊατρικοποίηση (biomedicalization), φαίνεται να εξαρτάται, εκτός των άλλων, και από το πώς η αξιοποίηση ζωτικών σωματικών οργάνων παράγει αξία. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που ορισμένοι κοινωνιολόγοι της Ιατρικής να αναρωτιούνται αν η βιοϊατρικοποίηση θα διαδραματίσει τον 21ο αιώνα κάποιο ρόλο παρεμφερή μ’ αυτό που έπαιξε τον 19ο αιώνα η εκβιομηχάνιση.

Πόσο ανθρωπιστική είναι η Ιατρική Ακριβείας;

Τα παραπάνω φαινόμενα που περιγράφηκαν ως αποτέλεσμα της τεχνοεπιστημονικής μεταστροφής της σύγχρονης Ιατρικής, εξελίχθηκαν σε βάθος χρόνου, γεγονός που επέτρεψε την ανάπτυξη του προβληματισμού αναφορικά με τις συνέπειές τους στον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα και, σε κάποιο βαθμό, ακόμη και την απορρόφηση τους. Την τελευταία δεκαετία, όμως, βρίσκεται σε εξέλιξη μια αλλαγή παραδείγματος που απειλεί ευθέως τη σχέση γιατρού-ασθενούς. Πρόκειται για το παράδειγμα της Ιατρικής Ακριβείας, διά του οποίου επιχειρείται η αποτελεσματικότερη απορρόφηση του τεράστιου όγκου των βιολογικών δεδομένων, με τα οποία «περιγράφεται» πλέον ο σύγχρονος ασθενής. Βασικό χαρακτηριστικό της Ιατρικής Ακριβείας είναι ότι υιοθετεί και βασίζεται απολύτως στα πρότυπα και τις δυνατότητες της Πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένων του Διαδικτύου, της Επιστήμης των Δεδομένων (data science) και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι αφενός ο επαναπροσδιορισμός βασικών εννοιών της Ιατρικής, όπως η έννοια του νοσήματος, και αφετέρου η αλλοίωση της ταυτότητας του γιατρού και του ασθενούς αλλά και της ίδιας της νόσου, όπως αυτή «περιγραφόταν» μέχρι τώρα από την προσωπική και την κοινωνική εμπειρία της τελευταίας. Οι νέες «τεχνοεπιστημονικές ταυτότητες» βασίζονται κυρίως σε επιστημονικές ταξινομήσεις και στις αντίστοιχες τεχνολογικές διαδικασίες (π.χ. γενετικός έλεγχος, αλληλούχηση γονιδιώματος, νευροαπεικόνιση κ.ά.).

Εξ ορισμού, η Ιατρική Ακριβείας δηλώνει ως προεξάρχον χαρακτηριστικό της τη συμμετοχικότητα (“participatory medicine”) και, κατ’ επέκταση, την απόλυτη αναγνώριση της αυτονομίας του ασθενούς –όπως αυτή προβάλλεται από τον Ιμμάνουελ Καντ– ενάντια στα πατερναλιστικά πρότυπα που ίσχυαν μέχρι τώρα. Πράγματι, ο ασθενής στην Ιατρική Ακριβείας βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος, έχει πολύ καλύτερη ενημέρωση, μεγαλύτερη επαφή με τη γνώση, καθώς και κομβικό ρόλο στη συγκέντρωση των δεδομένων της υγείας του. Ο παθητικός ασθενής του παρελθόντος μεταβάλλεται σε πραγματικό εταίρο στη σχέση του με τον γιατρό, με σημαντικό μέρος ευθύνης για την κατάσταση της υγείας του.

Το πρόβλημα είναι ότι η αύξηση της ευθύνης του ασθενούς απέχει πολύ από το να τίθεται ο ασθενής στο επίκεντρο της διαδικασίας φροντίδας. Πολύ συχνά, τα όρια μεταξύ αυτονομίας, υπευθυνότητας και διαχείρισης της υγείας είναι πολύ θολά. Σύμφωνα με τον Μισέλ Φουκώ, το φάρμακο κάνει τους ανθρώπους υπεύθυνους για τον εαυτό τους και ικανότερους να διαχειρίζονται πιο αποτελεσματικά την υπόστασή τους. Όσο όμως κι αν αυτό αληθεύει στο πλαίσιο, για παράδειγμα, της Προληπτικής Ιατρικής, δεν παύει να ακυρώνεται και να μετατρέπεται σε ύπουλη συνθήκη, όταν η πραγμάτωσή του επαφίεται στον ιδιωτικό εμπορικό τομέα (π.χ. φαρμακοβιομηχανία). Η «ενδυνάμωση» του ασθενούς μπορεί να αυξάνει τη συμμόρφωσή του αλλά παράλληλα οδηγεί και στην αύξηση της ζήτησης των υπηρεσιών υγείας και των φαρμάκων. Αυτή η «ενδυνάμωση» είναι επίσης συχνά ένας τρόπος ενίσχυσης της ευθύνης των ασθενών αναφορικά με τη θεραπεία τους, εις βάρος του γιατρού, της κοινωνίας ή και του κράτους. Επιπλέον, πέρα από την όποια ενίσχυση της αυτονομίας, της ελεύθερης επιλογής και της δύναμης των ασθενών, η λογική της «ενδυνάμωσης» οδηγεί σε ενίσχυση μιας μορφής υποταγής και σε αύξηση των ανισοτήτων ως προς την υγεία όσων δεν έχουν πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες. Τίθεται, κατά συνέπεια, το ερώτημα αν πρόκειται για πραγματική ενίσχυση της αυτονομίας του ασθενούς ή για έναν ατομικισμό που τον αποχωρίζει όλο και περισσότερο από το περιβάλλον του.

Παρεμφερείς προβληματισμοί αναδύονται αναφορικά με την ολιστικότητα της Ιατρικής Ακριβείας. Η Ιατρική Ακριβείας έχει έναν εξ ορισμού βιοϊατρικό ολιστικό χαρακτήρα, ο οποίος όμως είναι ριζικά διαφορετικός από οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική ολιστικότητα. Πρόκειται για μια συνολική («all-encompassing») τεχνολογική και επιστημονική προσέγγιση της ανθρώπινης ζωής που επιβάλει θεμελιώδεις μεθοδολογικές και φιλοσοφικές αλλαγές. Η ολιστικότητα της Ιατρικής Ακριβείας βασίζεται σε μια αντίληψη της ζωής ως συμπλόκου συστήματος, αντίληψη που εξ ορισμού αντιστοιχεί σε κάποιο είδος ολοκληρωμένου συνόλου. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο νοείται το «σύστημα», καθώς και οι ιδιότητες που αναδύονται από τη δυναμική του, μπορεί να ποικίλουν, επιτρέποντας διαφορετικές προσεγγίσεις του ολισμού. Δυνητικά, για παράδειγμα, βάσει της θεωρίας των συστημάτων θα μπορούσε να υποστηριχθεί απορριπτικά ότι η ανθρώπινη υγεία είναι τόσο σύμπλοκη που είναι δύσκολο να προβλεφθεί και να ελεγχθεί. Σημειώνεται ότι στο παρελθόν, η θεωρία των συστημάτων είχε χρησιμοποιηθεί και από τους υποστηρικτές της ανθρωπιστικής Ιατρικής στις ολιστικές προσεγγίσεις τους για την υγεία, όπου όμως δινόταν έμφαση στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και στην προσωπική εμπειρία του ανθρώπινου όλου.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο βιοϊατρικός ολισμός της Ιατρικής Ακριβείας κατατείνει προς μια μορφή ιατρικοποίησης, την οποία ονομάζουν ολιστική ιατρικοποίηση (holistic medicalization). Στο πλαίσιο αυτής της ιατρικοποίησης, η συνολική δυναμική διεργασία της ζωής κάθε ατόμου ορίζεται υπό βιοϊατρικούς, τεχνολογικούς και επιστημονικούς όρους ως ελέγξιμη αλλά και υποκείμενη σε καθεστώς ελέγχου από άποψη παρακολούθησης, ποσοτικής εκτίμησης, πρόγνωσης, αξιολόγησης κινδύνων, πρώιμης διάγνωσης, θεραπείας, πρόληψης και ολιστικής βελτιστοποίησης. Η ολιστικότητα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, νοείται πολυδιάστατη, συνεχής καθόλη τη διάρκεια της ζωής και κατευθυνόμενη προς τον έλεγχο κάθε λειτουργίας, με προεξάρχουσα τη λειτουργία της υγιούς ζωής. Αυτή η διεύρυνση του όρου μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο συγκεκριμένη και ολοκληρωμένη πραγμάτωση μιας ευρύτερης τάσης ιατρικοποίησης, που είχε διατυπωθεί παλιότερα από πολλούς θεωρητικούς.

Καταλήγοντας, η Ιατρική Ακριβείας απέχει πολύ από το να αντιπροσωπεύει μια νέα μορφή της Ολιστικής Ιατρικής του παρελθόντος, η οποία είχε διαμορφωθεί πάνω στα πρότυπα της ανθρωπιστικής ιατρικής και εστιαζόταν στον προσδιορισμό των δυνατοτήτων, στις υποκειμενικές εμπειρίες και στις αξίες του συνόλου ανθρώπινου όντος. Ο στόχος μετακινείται πλέον από την ελπίδα να ελεγχθεί η νόσος μέσω της χειραγώγησης κάποιων ολίγων παραμέτρων, προς μια προσπάθεια ελέγχου μέσω της διαχείρισης ολόκληρης της δυναμικής διεργασίας της ζωής. Πρόκειται για μια βιοψυχοκοινωνική ιατρική, που διαρθρώνεται με αμιγώς τεχνοεπιστημονικούς όρους. Αυτή η τάση που εμφωλεύει στο νέο παράδειγμα, τροφοδοτεί αλλά ταυτοχρόνως ενισχύεται από τον φρενήρη ατομικισμό που χαρακτηρίζει τη γενικότερη κυριάρχηση της λογικής της τεχνοεπιστήμης. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, ο ασθενής δεν διαθέτει αλλά και δεν δέχεται πλέον άλλα σημεία αναφοράς πέρα από τις προσωπικές του αντιλήψεις και τις γνώσεις του για την υγεία και τη νόσο, και πέρα από την ατομική του εμπειρία και τις ερμηνείες του. Έτσι, όμως, καταρρέει το ρυθμιστικό κοινωνικό ιδεώδες του δίπολου φυσιολογικό/παθολογικό, πάνω στο οποίο, κατά το 19ο αιώνα, βασίστηκε η διαμόρφωση της ανθρωπιστικής φυσιογνωμίας της (επιστημονικής) Ιατρικής. Ή –πολύ πιο απλά– αλλάζουν τα προαπαιτούμενα και οι ανθρωπιστικές αναφορές.

Το ενδεχόμενο αυτό απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, όχι μόνο σε επίπεδο Ιατρικής και ιατρικής εκπαίδευσης, αλλά και σε ευρύτερο κοινωνικό αλλά και πολιτικό επίπεδο. Η ενσωμάτωση των αρχών και μεθόδων της Ιατρικής Ακριβείας απαιτεί θεσμικές προβλέψεις, ώστε να καταστεί αποτελεσματική, τόσο για τον κάθε συγκεκριμένο ασθενή, όσο και για την εξασφάλιση της κοινωνικής αναπαραγωγής, της οποίας η Ιατρική αποτελεί βασική συνιστώσα. Παραφράζοντας αυτά που είπε ο Αμερικανός μικροβιολόγος και βιοφυσικός Καρλ Βούζι για τη νέα βιολογία του 21ου αιώνα: «Μια κοινωνία που επιτρέπει στην [Ιατρική] να εξελίσσεται σε μηχανιστικό αντικείμενο και να διολισθαίνει προς μια τάση αλλαγής του ζωντανού κόσμου χωρίς να προσπαθεί να τον κατανοήσει, αποτελεί κίνδυνο για τον ίδιο της τον εαυτό».

---

1. Τάσης Θ. «Ψηφιακός Ανθρωπισμός», 3η έκδοση, Αρμός, Αθήνα 2019.
2. Skrabanek P., «The Death of Humane Medicine and the Rise of Coersive Healthism», Suffolk, St Edmundsbury Press Ltd, Bury St Edmunds, 1995.
3. Harari YN., «Homo Deus», New York, HarperCollins, 2016.
4. Illich I., «Medical Nemesis. The expropriation of health», London, Calder and Boyars, 1975.

• Αναστάσιος Ε. Γερμενής
  Ομότιμος Καθηγητής Ανοσολογίας και Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

Ο ιός πάντα αναζητά την επόμενη κίνησή του: γιατί η επιστήμη είναι σε εγρήγορση για νέες παραλλαγές

 ….ένα δημοσίευμα που αποκαλύπτει τις πραγματικές διαστάσεις της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και τις ανησυχίες κάποιων σοβαρών επιστημόνων, οι οποίοι εξακολουθούν ακόμη να σκέπτονται.

Επειδή το μιντιακό σύστημα στη χώρα και η πλειοψηφία των επαγγελματιών εκπροσώπων του, των δημοσιογράφων, δεν σταματούν – επί δυο σχεδόν χρόνια – να αναμασούν τα κείμενα, που τους στέλνονται μαζί με τις σχετικές οδηγίες, σαν μασημένη τροφή, από τα ντόπια και ξένα πρες ρουμς.

Επειδή τα «στημένα και κατασκευασμένα» κοινωνικά δίκτυα δεν υστερούν καθόλου, σε αυτή την εκστρατεία.

Επειδή από την άλλη, όσα δεν ανήκουν στην προηγούμενη κατηγορία, αναπαράγουν μια άχρηστη έως επικίνδυνη φλυαρία, υποδυόμενα ότι συμβάλλουν δήθεν σε έναν ελεύθερο δημόσιο διάλογο – ωστόσο χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς περιεχόμενο και χωρίς στόχο – και στην «αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών.

Εμείς επιμένουμε να κρατάμε μια ξεχωριστή, ανεξάρτητη και διαφοροποιημένη από όλα αυτά, πορεία.

Δύσκολο εγχείρημα, που δεν βρίσκει εύκολα και συχνά ευήκοα ώτα και προπάντων συνεπείς και καθαρούς συνομιλητές.

Κι αυτό γιατί δεν χαϊδεύει αυτιά για να τα κάνει πιο ευήκοα και δεν ικανοποιεί ούτε τις κυρίαρχες, ούτε τις επικρατούσες απόψεις, ώστε να μπορεί να αποκτά συνομιλητές.

Μέσα σε αυτή τη δίνη της «εμβολιομαχίας», που η κυβέρνηση έσυρε το σύνολο σχεδόν της ελληνικής κοινωνίας, οι επιστήμονες σιωπούν.

Άλλοι από άγνοια, άλλοι από αδιαφορία, άλλοι από φόβο, άλλοι από σκοπιμότητες και προσωπικές φιλοδοξίες, άλλοι από ….

Όλοι όμως ή σχεδόν όλοι ΣΙΩΠΟΥΝ !!!

Έτσι, δυο χρόνια μετά από μια ασταμάτητη, χωρίς προηγούμενο πανδημία και σε αντίθεση με άλλα κοινωνικά αντανακλαστικά, που αναπτύσσονταν σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους και έδιναν στην κοινωνία ανάσες και διέξοδο, χωρίς να διαθέτει τη σημερινή τεχνογνωσία και τη συσσωρευμένη συλλογική εμπειρία, βρισκόμαστε σήμερα άοπλοι και ανυπεράσπιστοι μπροστά σε αυτή την βιολογική απειλή, που η κυβέρνηση κατάφερε να την μετατρέψει σε υγειονομική κρίση.

Κυβέρνηση λοιπόν και επιστήμονες, είναι υπεύθυνοι για το ότι ο μέσος πολίτης έφθασε να κυκλοφορεί, σαν ζόμπι, χαμένος στη παραζάλη και τη σύγχυση που προκαλούν τα πολλαπλά, πολυσήμαντα, αντιφατικά και κυρίως «διπλά μηνύματα» που εκπέμπονται από κάθε κατεύθυνση και που του έχουν κάνει το μυαλό «κουρκούτι».

Σήμερα λοιπόν εμφανίζονται οι μπαχαλάκηδες της υγειονομικής κρίσης και δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τους γνωστούς μπαχαλάκηδες.

Σήμερα μεταφράσαμε και σας παρουσιάζουμε το κείμενο που ακολουθεί και που διαβάσαμε δημοσιευμένο στους Financial Times και όχι σε blog αντιεμβολιαστών.

Προφανώς η συγκεκριμένη εφημερίδα, είναι από τους βασικούς πυλώνες του Συστήματος και μαζί με τη Wall Street Journal, βρίσκονται επικεφαλής των κυριότερων εκπροσώπων των ΜΜΕ.

Δεν περιμένει λοιπόν κανείς να μάθει κάτι που δεν εξυπηρετεί το παγκόσμιο σύστημα συμφερόντων και διακυβέρνησης.

Αυτό όμως που περιμένει είναι να δει, πως ακριβώς και με ποιο κωδικοποιημένο τρόπο και ποια ιδιαίτερη χρήση γραφής ενημερώνει και προειδοποιεί την παγκόσμια ελίτ.

Σε αυτό το επίπεδο δεν έχουν θέση τα ψέμματα και οι ανακρίβειες.

Πρόκειται λοιπόν για ένα δημοσίευμα που αποκαλύπτει τις πραγματικές διαστάσεις της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και τις ανησυχίες κάποιων σοβαρών επιστημόνων, οι οποίοι εξακολουθούν ακόμη να σκέπτονται.

Δυστυχώς για μας, σήμερα λείπουν και τα δυο από την Ελλάδα. Τόσο η πραγματική αντικειμενική ενημέρωση, όσο και οι σκεπτόμενοι επιστήμονες με ευαισθησίες. Το πρώτο – η ενημέρωση – αποκρύπτεται επιμελώς, το δεύτερο, όσο γι αυτό κυκλοφορεί αφειδώς !!!!

Καλή ανάγνωση, τόσο στούς συνδρομητές που το διάβασαν, αλλά δεν το κατάλαβαν,όσο και στούς υπόλοιπους που θα το διαβάσουν :

The virus is always searching for its next move’: why science is alert to new variant

Οι ερευνητές που παρακολουθούν τις μεταλλάξεις του κορονοϊού, αφιέρωσαν όλη αυτή την εβδομάδα στη μελέτη των λεπτομερειών μιας νέας παραλλαγής που εντοπίστηκε αυτό το μήνα στη Μποτσουάνα. Έχοντας πάρει την Παρασκευή, την ονομασία Omicron από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κυκλοφορεί αυτή τη περίοδο, ως η τελευταία μετάλλαξη σε μια συνεχώς αυξανόμενη σειρά περισσότερων από 1.500 αναγνωρισμένων γενεαλογικών σειρών του ιού Sars-Cov-2, που έχουν ήδη εμφανιστεί από την έναρξη της πανδημίας.

Σε ένδειξη της ανησυχίας για την απειλή από τις νέες παραλλαγές, η Ε.Ε. , το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες, προχώρησαν στην επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών, σε μια ομάδα χωρών της νότιας Αφρικής ως απάντηση στον ασυνήθιστα υψηλό αριθμό μεταλλάξεων που αφορούν την περιοχή της ακίδας, στο νέο στέλεχος B.1.1.529.

Αυτό που κρατά τους επιστήμονες και τους υπεύθυνους για τη Δημόσια Υγεία σε εγρήγορση, είναι το ερώτημα, εάν ένα πιο μεταδοτικό, πιο θανατηφόρο ή ακόμη και ανθεκτικό στα εμβόλια στέλεχος, θα μπορούσε να υπερκεράσει την επικρατούσα μετάλλαξη Delta, η οποία εμφανίστηκε στην Ινδία στα τέλη του περασμένου έτους.

«Τελικά έχει δοκιμάσει όλα τα κόλπα του ο Sars-Cov-2; Θα πρέπει να είναι κανείς πολύ αφελής για να πιστέψει κάτι τέτοιο», δήλωσε ο Gavin Screaton, ανοσολόγος και επικεφαλής του Τμήματος Ιατρικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Ο ιός αλλάζει συνεχώς: κάθε αντιγραφή επιφέρει νέα σφάλματα στην αλυσίδα των 30.000 νουκλεοτιδίων που συνθέτουν το γονιδίωμά του.

Συνήθως, οι μεταλλάξεις αυτές εξασθενούν, αλλά κάθε μία από αυτές συνοδεύεται από την ελάχιστη πιθανότητα ο ιός να γίνει πιο ανθεκτικός, επιτρέποντάς του ενδεχομένως να παράγει υψηλότερο ιικό φορτίο, να συνδέεται ευκολότερα με τα κύτταρα των αεροφόρων οδών ή να διαφεύγει από την ανοσολογική άμυνα του οργανισμού.

Πριν από την εμφάνιση της Delta, η μεγαλύτερη απειλή προερχόταν από την ταχέως εξαπλούμενη παραλλαγή Alpha, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δώδεκα στελέχη έχουν ταξινομηθεί ως μεταλλάξεις «ανησυχίας» ή «ενδιαφέροντος» από τον ΠΟΥ και στις οποίες έχουν δοθεί επίσημα ονόματα με το ελληνικό αλφάβητο.

Τον περασμένο μήνα, οι βρετανικές αρχές άρχισαν να παρακολουθούν μια υποπαραλλαγή της Δέλτα που θα μπορούσε να είναι περίπου 10 τοις εκατό πιο μεταδοτική. Δύο ακόμη παραλλαγές της Delta, που βρέθηκαν πρόσφατα στον Καναδά και την Ινδονησία, παρουσιάζουν ομοιότητες με το προαναφερθέν στέλεχος.

«Το προηγούμενο χρονικό διάστημα από τότε που εμφανίστηκαν οι Alpha και Delta στο τέλος του περασμένου έτους, πέρασε χωρίς απρόοπτα», δήλωσε η Emma Hodcroft, που εξειδικεύεται στον τομέα της εξελικτικής γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και η οποία ήταν μία από τις πρώτες που παρακολούθησαν τις μεταλλάξεις. «Παρά ταύτα ο ιός αναζητά πάντα την επόμενη κίνησή του». Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο δεν έχει μέχρι στιγμής εμφανιστεί μια ακόμη πιο επικίνδυνη παραλλαγή, αν και οι ειδικοί συμφωνούν ότι η παγκόσμια εκστρατεία εμβολιασμού έχει συμβάλει στην επιβράδυνση των μεταλλάξεων.

Πριν κυκλοφορήσει το εμβόλιο, ο ιός είχε να αντιμετωπίσει ένα «απλούστερο ανοσολογικό τοπίο» στο οποίο σχεδόν όλοι ήταν ευάλωτοι και «η μεταδοτικότητα ήταν η πιο εύκολη νίκη», εξήγησε η Hodcroft. Σήμερα όμως, με την κάλυψη της πρώτης δόσης σε παγκόσμιο επίπεδο να ξεπερνά το 53% και με περίπου 30 εκατομμύρια εμβόλια να χορηγούνται παγκοσμίως κάθε μέρα, η επόμενη κίνηση του ιού ήταν «λιγότερο ξεκάθαρη». «Θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο μεταδοτικός ή να βρει τρόπους να αποφύγει την ανοσολογική μας αντίδραση – ή ακόμη να κάνει και τα δύο», τόνισε.

Ένας ψηφιακός πίνακας προειδοποιεί σχετικά με μια ανησυχητική μετάλλαξη, που εμφανίστηκε στο Μπόλτον, στη βορειοδυτική Αγγλία, τον Μάιο του 2021. Ορισμένοι λένε ότι η μεταδοτικότητα του ιού έχει ήδη φτάσει στο αποκορύφωμά της. Ο Francois Balloux, διευθυντής του Ινστιτούτου Γενετικής του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου, δήλωσε ότι ο R₀ – ο αριθμός αναπαραγωγής σε έναν πλήρως εκτεθειμένο πληθυσμό – των ενδημικών κορονοϊών που κυκλοφορούσαν πριν από το Sars-Cov-2 έφτασε στο 7, μετά από δεκαετίες φυσικής επιλογής.

Δεδομένου ότι η Delta έχει R₀ μεταξύ 6 και 7 – που είναι υπερδιπλάσιο του αρχικού στελέχους που εμφανίστηκε στο Wuhan της Κίνας – η επικρατούσα μετάλλαξη μπορεί να μην έχει «πολλά περιθώρια να γίνει πιο μεταδοτική βραχυπρόθεσμα», πρόσθεσε.

Ο Balloux προέβλεψε ότι ο Sars-Cov-2 θα ακολουθήσει ένα μοτίβο στο οποίο «θα εξελίσσεται αργά και θα παρακάμπτει το ανοσοποιητικό σύστημα» κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας, αντί να κάνει «συνεχή άλματα όσον αφορά τη μεταδοτικότητα». Η ίδια, παρατεταμένη εξέλιξη μπορεί να παρατηρηθεί στη γρίπη και στους εποχικούς κορονοϊούς.

Παρόλα αυτά, οι επιστήμονες εξακολουθούν να ανησυχούν για μια ξαφνική μετάλλαξη του ιού, που θα μπορούσε να βγάλει εκτός πορείας την παγκόσμια αντιμετώπιση της πανδημίας και την προσπάθεια εμβολιασμού.

Το στέλεχος Omicron, το οποίο εξαπλώνεται στη Νότια Αφρική καθώς και στη Μποτσουάνα, έχει προκαλέσει ανησυχίες για το λόγο αυτό, δεδομένου ότι πολλές από τις 50 μεταλλάξεις του – 32 από τις οποίες βρίσκονται στην εκτεθειμένη ακίδα – συνδέονται με την ικανότητά του να ξεφεύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα και να εξαπλώνεται ταχύτερα.

Ο Tulio de Oliveira, διευθυντής του Κέντρου Αντιμετώπισης Επιδημιών και Καινοτομίας στη Νότια Αφρική, δήλωσε ότι «ανησυχεί» για τη συγκεκριμένη παραλλαγή και ότι αυτή είναι η αιτία για το 90% των περίπου 1.100 κρουσμάτων του ιού που καταγράφηκαν την Τετάρτη στην επαρχία Gauteng της χώρας.

Όπως είπε, είναι ασυνήθιστο ότι το στέλεχος μπορεί να ανιχνευθεί με την ανάλυση των αποτελεσμάτων των συνηθισμένων δοκιμών PCR χωρίς τη χρήση γονιδιωματικής αλληλουχίας. «Το βασικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι ποια ακριβώς είναι η επίδραση της μετάλλαξης στα εμβόλια», πρόσθεσε.

Ο Slawomir Kubik, ειδικός σε θέματα γονιδιωματικής έρευνας στη εταιρεία βιοτεχνολογίας Sophia Genetics με έδρα τη Γενεύη, τόνισε ότι η «ισχύς» μιας μετάλλαξης μπορεί να κριθεί μόνο από τον τρόπο με τον οποίο αυτή «εξαπλώνεται στον πραγματικό κόσμο». «Αυτό έχει σχέση με τα γονίδια, το περιβάλλον και σε κάποιο βαθμό με την τύχη . . . Εάν έχετε μια «πλεονεκτική» μετάλλαξη αλλά δεν τη μεταδώσετε ποτέ, δεν θα εξαπλωθεί ποτέ», δήλωσε. Ακόμη και αν η Omicron εξαφανιστεί, θα εμφανιστούν άλλες μεταλλάξεις.

Ο Venky Soundararajan, επικεφαλής επιστήμονας της Nference, μιας εταιρείας ανάλυσης δεδομένων, εξέφρασε την ανησυχία ότι ένα από τα αποτελέσματα του εμβολιασμού, είναι ότι θα μπορούσε να οδηγήσει τον ιό σε «γενετικά αδιέξοδα», δημιουργώντας μια «μετάλλαξη διαφυγής» ικανή να διαφεύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα.

«Τα εμβόλια είναι θεόσταλτο δώρο ως προς την ικανότητά τους να σταματούν τις λοιμώξεις και τις σοβαρές ασθένειες, αλλά παραδόξως αυξάνουν ταυτόχρονα την ανάγκη να παρακολουθούμε αυτές τις πολύ συγκεκριμένες, στοχευμένες μεταλλάξεις», ανέφερε. Ο Soundararajan προειδοποίησε ότι η άνιση κατανομή της τεχνολογίας αλληλούχισης δημιούργησε «κενά» στη γονιδιωματική επιτήρηση.

Περισσότερο από το 80% των 5,4 εκατομμυρίων γονιδιωμάτων Sars-Cov-2 που έχουν μεταφορτωθεί και βρίσκονται στη διεθνή βάση δεδομένων γονιδιακής επιτήρησης Gisaid προέρχονται από δύο μόνο ηπείρους: από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.

Διαβάστε περισσότερα

Κούβα: Εγκρίθηκε για χρήση το εμβόλιο Soberana-02

 Την έγκριση άδειας επείγουσας χρήσης για το κουβανέζικο εμβόλιο Soberana-02 κατά της Covid-19 ανακοίνωσε την Παρασκευή η αρμόδια ρυθμιστική αρχή φαρμάκων της Κούβας (CECMED).

Η άδεια δόθηκε έπειτα από αυστηρή διαδικασία ελέγχου τις τελευταίες εβδομάδες, κατά τη διάρκεια της οποίας «αποτιμήθηκαν όλα τα στοιχεία που αφορούν την αποτελεσματικότητα» του σκευάσματος, είπε η διευθύντρια της CECMED, Όλγα Λίντια Χακόμπο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν, μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων της 3ης φάσης των κλινικών δοκιμών, το Soberana-02 έχει αποτελεσματικότητα 91,2% ως προς την αποτροπή της εκδήλωσης συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση σχήματος τριών δόσεων (δύο με το Soberana-02 και μία ενισχυτική με το Soberana Plus).

Η χορήγηση των κουβανέζικων εμβολίων Soberana και Abdala (απαιτεί και αυτό τρεις δόσεις και είχε λάβει άδεια επείγουσας χρήσης πριν ένα μήνα) έχει αρχίσει από το Μάη στην Κούβα, στο πλαίσιο στοχευμένης παρέμβασης στις περιοχές που πλήττονταν περισσότερο από την πανδημία.

Μέχρι σήμερα, περισσότερα από τρία εκατομμύρια Κουβανοί έχουν λάβει και τις τρεις δόσεις του Σομπεράνα ή του Αμπντάλα, 4,3 εκατ. έχουν λάβει τουλάχιστον δύο και 4,8 εκατ. τουλάχιστον μία.

Οπως επισημαίνει μάλιστα ο Βισέντε Βέρες Μπενκόμο, γενικός διευθυντής του κουβανέζικου Ινστιτούτου Εμβολίων Φίνλεϊ, σε προχωρημένο στάδιο βρίσκονται και οι κλινικές δοκιμές σε παιδιά, «με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα», επισημαίνοντας ότι «ελπίζουμε ότι το επόμενο βήμα θα είναι η αίτηση για επέκταση της άδειας επείγουσας χρήσης και για τον παιδικό πληθυσμό».

Παρά τα τεράστια προβλήματα που προκαλεί το 60χρονο δολοφονικό εμπάργκο των ΗΠΑ, στο στόχαστρο του οποίου μπαίνει ακόμα και αναγκαίος ιατρικός εξοπλισμός, η Κούβα κατάφερε να αναπτύξει αποτελεσματικά εμβόλια κατά του κορωνοϊού και δίνει μάχη για να επιταχύνει την εκστρατεία εμβολιασμού και να αντιμετωπίσει την έξαρση της πανδημίας στο νησί.

Σημειώνεται ότι τις προηγούμενες 24 ώρες καταγράφηκαν 78 θάνατοι εξαιτίας της COVID-19 και 9.764 κρούσματα του SARS-CoV-2, ενώ συνολικά από την πανδημία έχουν πεθάνει 4.937 άνθρωποι.

Συνολικότερα, το 80% των εμβολίων που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Κούβα για όλες τις ασθένειες, παράγονται στην επικράτεια της χώρας.

Η Κούβα είναι η μόνη χώρα της Λατινικής Αμερικής που έχει αναπτύξει τα δικά της εμβόλια κατά της Covid-19. Η Βενεζουέλα, έχει αγοράσει 12 εκατ. δόσεις κουβανέζικων εμβολίων και χορηγεί ήδη το Abdala. Το Ιράν έχει δώσει άδεια επείγουσας χρήσης στο Soberana, αφού έγινε κλινική δοκιμή στην επικράτειά του. Η Αργεντινή, το Βιετνάμ και το Μεξικό έχουν επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον.

Όπως επισημαίνει μάλιστα ο Αμίλκαρ Πέρες-Ριβερόλ, Κουβανός ερευνητής του Ιδρύματος FAPESP του πανεπιστημίου της πολιτείας Σαο Πάολο (Βραζιλία), τα κουβανικά εμβόλια, που βασίζονται σε ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη, «μπορούν να αποθηκεύονται σε θερμοκρασίες μεταξύ δύο και οκτώ βαθμών, πλεονέκτημα για τη Λατινική Αμερική, όπου, δυστυχώς, η ψύξη σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία (σ.σ. που απαιτείται για άλλα εμβόλια) είναι δύσκολη».

Πηγή: «Granma», ΑΠΕ-ΜΠΕ, AFP, «Reuters»

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλια: Η Κούβα γελοιοποιεί τις ΗΠΑ και τα τσιράκια τους (βίντεο)

 

Στο παρακάτω βίντεο φαίνονται ξεκάθαρα οι βρώμικες αλχημείες των ΗΠΑ και των κάθε είδους συνεταίρων τους ενάντια στο νησί της Επανάστασης.

Στην εκπομπή της τηλεόρασης της Κούβας – με ελληνικούς υπότιτλους – μπορείτε να απολαύστε τα “ρεπορτάζ” που εμφανίζουν το εμβόλιο της Κούβας κατά της COVIT-19 άλλοτε σαν “πολιτικό όπλο” της Κούβας κατά των ΗΠΑ (!) κι άλλοτε σαν εμβόλιο που δεν είναι κουβανέζικο, αλλά… κινέζικο. 

Στο βίντεο γελοιοποιούνται τα διάφορα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΗΠΑ, ΕΕ και άλλες αντιδραστικές δυνάμεις) που μετέχουν στο μακροχρόνιο εμπάργκο κατά της Κούβας καθώς καταγράφεται η απέλπιδα προσπάθειά τους να υποβαθμίσουν τις αξιόλογες και παγκόσμια αναγνωρισμένες επιδόσεις που είχε η Κούβα στη μάχη κατά του κορωνοϊού, παρά το μακροχρόνιο εμπάργκο που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ και τα τσιράκια τους στις εισαγωγές υγειονομικού υλικού.

Διαβάστε περισσότερα

La Stampa: Η Kομισιόν δεν θα ανανεώσει τα συμβόλαια με AstraZeneca και Johnson & Johnson

 

Η Κο­μι­σιόν απο­φά­σι­σε να μην ανα­νε­ώ­σει τα συμ­βό­λαια για τα εμ­βό­λια κατά της Covid-19 με την AstraZeneca και Johnson & Johnson, όταν θα λή­ξουν το χρό­νου, ανα­φέ­ρει η ιτα­λι­κή εφη­με­ρί­δα La Stampa επι­κα­λού­με­νη πηγή από το υπουρ­γείο Υγεί­ας της Ιτα­λί­ας.

«Η Ευ­ρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή, σε συμ­φω­νία με τους ηγέ­τες πολ­λών κρα­τών (της Ε.Ε.) απο­φά­σι­σε ότι δεν θα ανα­νε­ω­θούν μετά τη λήξη τους τα συμ­βό­λαια που ισχύ­ουν για φέτος με τις εται­ρεί­ες που πα­ρά­γουν εμ­βό­λια (ιικού φορέα)» ανα­φέ­ρει η εφη­με­ρί­δα προ­σθέ­το­ντας ότι οι Βρυ­ξέλ­λες -μετά τις ανη­συ­χί­ες με τα πε­ρι­στα­τι­κά θρομ­βώ­σε­ων – θα επι­κε­ντρω­θούν στη χρήση εμ­βο­λί­ων που χρη­σι­μο­ποιούν τε­χνο­λο­γία mRNA, όπως είναι της Pfizer και της Moderna.

Στο με­τα­ξύ η Κο­μι­σιόν ζητά διευ­κρι­νί­σεις από την Johnson & Johnson για την «απρό­σμε­νη» ανα­κοί­νω­ση κα­θυ­στε­ρή­σε­ων στην πα­ρά­δο­ση εμ­βο­λί­ων για την Covid-19 στην ΕΕ, ανέ­φε­ρε Ευ­ρω­παί­ος αξιω­μα­τού­χος στο Reuters.

Η εται­ρεία είχε επι­βε­βαιώ­σει ότι σκό­πευε να πα­ρα­δώ­σει στην ΕΕ 55 εκα­τομ­μύ­ρια δό­σεις του εμ­βο­λί­ου της, όπως προ­βλέ­πει η σύμ­βα­σή της, μέχρι τα τέλη Ιου­νί­ου. Ωστό­σο ανα­κοί­νω­σε χθες ότι θα κα­θυ­στε­ρή­σει τις πα­ρα­δό­σεις των εμ­βο­λί­ων της για την Covid-19 στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση και εξε­τά­ζει, σε συ­νερ­γα­σία με τις ευ­ρω­παϊ­κές υπη­ρε­σί­ες υγεί­ας, τις πε­ρι­πτώ­σεις πολύ σπά­νιων θρομ­βο­εμ­βο­λών σε άτομα που είχαν εμ­βο­λια­στεί.

Διαβάστε περισσότερα

«Μπορεί κανείς να έχει δίπλωμα ευρασιτεχνίας για τον ήλιο;»

 

• Philippe Rivière
• Βασίλης Παπακριβόπουλος (μετάφραση)

Στην πρόσφατη ιστορία, το παράδειγμα που ταιριάζει καλύτερα στο διάλογο για την ευρασιτεχνία του εμβολίου κατά της COVID-19 είναι εκείνο των γενόσημων φαρμάκων κατά του AIDS. Μετά από χρόνιο λήθαργο, το 2001 η διεθνής κοινότητα αρχίζει επιτέλους να κατανοεί ότι θα πρέπει να θέσει φραγμούς στην βιομηχανία φαρμάκων, η οποία ενδιαφέρεται μόνο για τα κέρδη ώστε να επιτρέψει την πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη εκατομμυρίων ασθενών του Νότου που περίμεναν την θεραπεία.

Από το Αρχείο, Ιούλιος 2001

Ο «πόλεμος του AIDS» άρχισε στη Νότια Αφρική. Στο Ντέρμπαν, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας διάσκεψης του Ιουνίου του 2000, οι Αφρικανοί ασθενείς καταγγέλλουν το «υγειονομικό απαρτχάιντ» -η πλειονότητα των θυμάτων του AIDS βρίσκεται στο Νότο και τα φάρμακα στο Βορρά- και διεκδικούν με επιμονή την πρόσβαση όλων σε όλες τις θεραπείες κατά του ιού. Στις 19 Απριλίου του 2001, στην Πρετόρια, οι τριάντα εννέα φαρμακευτικές εταιρείες που είχαν εγείρει αγωγή ενάντια στο κράτος της Νότιας Αφρικής συνειδητοποιούν τελικά την έκταση των ζημιών που προκαλούσε στη διεθνή κοινή γνώμη η υπερβολική επιμονή τους στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας τους και παραιτούνται ξαφνικά από το δικαστικό αγώνα. Ισχυρίζονται ότι οι νόμοι της Νότιας Αφρικής που αποσκοπούσαν στην εξασφάλιση του ανεφοδιασμού με φάρμακα σε λογικές τιμές ήταν αντίθετοι με τη συμφωνία Adpic -για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με το εμπόριο-, συμφωνία που είχε συναφθεί στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).

Η περίοδος που ακολούθησε αυτή την πρώτη μεγάλη νίκη αφήνει μια πικρή γεύση: η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν είναι σε θέση να προχωρήσει στην εφαρμογή ενός ευρέος προγράμματος για την πρόσβαση των ασθενών από AIDS στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. «Τα αντιρετροϊκά φάρμακα εξακολουθούν να είναι ακριβά» εξηγεί η Τζο Αν Κόλιντζ, εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας¹. Ο γιατρός Μπερνάρ Πεκούλ, των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF), καταγγέλλει αυτή την άποψη: «Στην τενεκεδούπολη του Κέιπ Τάουν -3 εκατομμύρια κάτοικοι- το ιατρείο που δημιουργήθηκε από πολλές οργανώσεις προτείνει εδώ και δεκαοχτώ μήνες ένα πρόγραμμα πρόληψης και τεστ ανίχνευσης τα οποία οδηγούν στη θεραπεία των ασθενειών που προσβάλλουν άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ήδη από τις αρχές Μαΐου, προτείνουμε αντιρετροϊκά φάρμακα, ερχόμενοι σε μετωπική αντίθεση με την κυβέρνηση».

Οι δωρεές και οι μειώσεις των τιμών που ανήγγειλαν οι φαρμακευτικές εταιρείες, τις οποίες ο Γάλλος υπουργός Υγείας Μπερνάρ Κουσνέρ χαρακτήρισε «τρομερές θυσίες»², αποδεικνύονται ωστόσο ανεπαρκείς. Η χρηματοδότηση των θεραπευτικών αγωγών απαιτεί μια διεθνή κινητοποίηση μεγαλύτερης έκτασης, της οποίας θα ηγηθεί ο Κόφι Άναν. Ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αφού αφιέρωσε στην πανδημία τέσσερις ολόκληρες συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, δεσμεύεται προσωπικά για την ίδρυση ενός παγκόσμιου ταμείου για την καταπολέμηση του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας.

Η πρωτοβουλία του Άναν³ αποτελεί συνέχεια της πρότασης που διατύπωσε μια διεθνής ομάδα ερευνητών και εμπειρογνωμόνων, η οποία συνεδρίασε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ (Βοστόνη) με επικεφαλής τον οικονομολόγο Τζέφρι Σακς. Διαπιστώνοντας την ιατρική και την ηθική χρεοκοπία των διεθνών οργανισμών στο ζήτημα του AIDS, πρότειναν, στις 4 Απριλίου 2001, «μια συναινετική λύση για τις αντιικές θεραπείες ενάντια στο AIDS στις φτωχές χώρες», η οποία προβλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το διεθνή τύπο ⁴.

Το κείμενο του Χάρβαρντ αρχίζει με μια συνηγορία υπέρ των πολυθεραπειών: παρά την επιτυχία τους στις πλούσιες χώρες, «σε μεγάλο βαθμό δεν υπάρχει πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη, στις οποίες η παρέμβαση επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην πρόληψη. Με την αλματώδη άνοδο της θνησιμότητας που οφείλεται στο AIDS στις χώρες με χαμηλά εισοδήματα, η πρόληψη της μετάδοσης του ιού και η θεραπεία των ατόμων που έχουν ήδη μολυνθεί πρέπει να αποτελούν τις σημαντικότερες προτεραιότητες της δημόσιας υγείας».

Στη συνέχεια απορρίπτει τις «ενστάσεις του παρελθόντος», και κυρίως τις εξής:

1. «Οι φτωχές χώρες δεν διαθέτουν την κατάλληλη ιατρική υποδομή για μια ασφαλή και αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή». Απάντηση: ένα μέρος της βοήθειας θα διατεθεί για την ενίσχυση των υγειονομικών υποδομών. Εξάλλου, σύμφωνα με το γιατρό Πεκούλ, η εμπειρία της τενεκεδούπολης του Κέιπ Τάουν αποδεικνύει ότι «με λιγοστά μέσα -μακριά από τους “λευκούς ελέφαντες” που προτείνονται ως πιλοτικά προγράμματα από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το AIDS– είναι δυνατόν να παρασχεθεί ποιοτική θεραπεία».

2. «Υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσει αντιστάσεις η συνέχιση των φαρμακευτικών αγωγών με εσφαλμένο τρόπο». Ο Αντριου Νάτσιος, διαχειριστής του USAid, του σημαντικότερου αμερικανικού οργανισμού για τη διεθνή ανάπτυξη, τολμά μάλιστα να εξηγήσει ότι πολλοί Αφρικανοί «δεν έχουν δει ποτέ, σε ολόκληρη τη ζωή τους, ένα ρολόι» και ότι δεν τίθεται καν θέμα για αυτούς να παίρνουν τα φάρμακά τους σε συγκεκριμένες ώρες ⁵! Με αυτή τη λογική, γιατί να μην απαγορευθεί η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους αναλφάβητους ασθενείς του Βορρά; Αυτό το επιχείρημα παραβλέπει, άλλωστε, το γεγονός ότι οι φαρμακευτικές αγωγές που επιβάλλουν αυστηρή πειθαρχία στον ασθενή αφορούν μόνο μια απειροελάχιστη μερίδα ασθενών, τους ασθενείς στους οποίους οι θεραπείες πρώτου βαθμού δεν έχουν -ή δεν έχουν πια- αποτελέσματα.

3. Η χρηματοδότηση των θεραπειών θα απορροφούσε τους πόρους που διατίθενται για την πρόληψη. «Μια ενδεδειγμένη αγωγή χρησιμεύει όχι μόνο για την πρόληψη του θανάτου των ατόμων που έχουν μολυνθεί», υπογραμμίζουν οι ερευνητές του Χάρβαρντ, «αλλά διαδραματίζει επίσης πρωτεύοντα ρόλο στην πρόληψη, εξασθενώντας τη δύναμη των ιών στα άτομα που ακολουθούν την αγωγή και ενθαρρύνοντας τη μεγαλύτερη συμμετοχή (των υπόλοιπων) στα προγράμματα πρόληψης».

Το κόστος των στόχων που προτείνονται έχει υπολογιστεί: στο τέλος της τριετίας, θα χορηγείται θεραπευτική αγωγή σε ένα εκατομμύριο άτομα (έναντι περίπου δέκα χιλιάδων αυτή τη στιγμή). Κατά τη διάρκεια του πέμπτου έτους, τρία εκατομμύρια άτομα θα μπορούσαν να επωφεληθούν από το πλήρες πρόγραμμα που συνδυάζει την πρόληψη και τη θεραπεία, με κόστος 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ξαφνικά, η πρόσβαση στα φάρμακα γίνεται μια υπόθεση που συζητείται στους διεθνείς κύκλους. Στην Πρετόρια, οι φαρμακευτικές εταιρείες καταθέτουν τα όπλα. Ο Κόφι Αναν προβλέπει ένα κονδύλι 7 ώς 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο, το οποίο θα προέρχεται από έκτακτες εισφορές που θα καταβάλλουν κυβερνήσεις, επιχειρήσεις ή φιλανθρωπικά ιδρύματα⁶.

Η ελπίδα ξαναγεννιέται. Επιτέλους τα πράγματα κινούνται! Όμως, η αρχική χαμηλή συνεισφορά που ανακοίνωσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές Μαΐου -200 εκατομμύρια δολάρια, δέκα φορές λιγότερο από όσο αναμενόταν- μειώνει αυτή την εντύπωση. Και η διάσκεψη που οργανώθηκε στη Γενεύη στις 4 Ιουνίου ηχεί ως επαναφορά στην τάξη. Το παγκόσμιο ταμείο που δημιουργήθηκε από την αναγκαιότητα χρηματοδότησης της πρόσβασης στις θεραπευτικές αγωγές φαίνεται ότι τις εγκαταλείπει και ότι εστιάζει, ξανά, τη διεθνή αλληλεγγύη μόνο στην πρόληψη. «Ένα εξαιρετικό αίσθημα σύγκλισης» διακατείχε τους συνέδρους, δηλώνει ενθουσιασμένος ο γιατρός Ντέιβιντ Ναμπάρο, εκτελεστικός διευθυντής του γραφείου της Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ, της Γενικής Διευθύντριας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Συμπέρασμα των συζητήσεων: τα θύματα θα λάβουν «μια περιορισμένη ποσότητα φαρμακευτικών αγωγών οι οποίες θα διατεθούν με προσεκτική επιλογή»⁷.

Για τον Τζέφρι Σακς, «αυτή η παρέκκλιση από μια ισορροπημένη στρατηγική (πρόληψη και θεραπεία) προς μια επιλογή πρόληψης χωρίς θεραπεία θα είναι καταστροφική (…). Η πρόληψη και οι θεραπείες αποτελούν έναν αδιαίρετο συνδυασμό. Η σημερινή έλλειψη χρηματοδότησης είναι σκανδαλώδης, αλλά αυτό δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως δικαιολογία για την εγκατάλειψη της υπόθεσης των θεραπευτικών αγωγών. Κάτω από τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια, δεν υπάρχει σοβαρή προσπάθεια. Η μειωμένη χρηματοδότηση του ελέγχου της επιδημίας θα μείνει στην ιστορία ως μια από τις μεγαλύτερες πράξεις ηθικής ανευθυνότητας και κοντόθωρης πολιτικής»⁸.

Σε τι χρησίμευσαν αυτές οι πολεμοχαρείς δηλώσεις των σημαντικότερων διεθνών υπευθύνων; «Δεν υπάρχει πόλεμος στον κόσμο ο οποίος να είναι πιο σημαντικός», δήλωνε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κένυα, στα τέλη Μαΐου, ο στρατηγό Κόλιν Πάουελ. «Είμαι ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και όχι ο υπουργός Υγείας: πώς είναι δυνατόν να ενδιαφέρομαι για αυτό το ζήτημα; (…). Είναι κάτι περισσότερο από ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας. Είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα. Είναι ένα πολιτικό πρόβλημα. Είναι ένα οικονομικό πρόβλημα. Είναι ένα πρόβλημα φτώχειας»⁹.

Το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών είχε προηγουμένως χαρακτηρίσει την επιδημία του AIDS ως μια από τις σοβαρότερες απειλές που θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα του κόσμου. Εκτός από τον υγειονομικό κίνδυνο, οι δημογραφικές ανισορροπίες που προβλέπονται θα έχουν δραματικές επιπτώσεις πέρα από τα σύνορα των χωρών τις οποίες αφορά το πρόβλημα. Τι θα απογίνει μια χώρα της οποίας ο μισός ενήλικος πληθυσμός είναι ετοιμοθάνατος; Τι θα γίνει με τα 13,2 εκατομμύρια ορφανά του AIDS;

Αλλά υπάρχει επίσης ένα σοβαρότατο νομικό διακύβευμα το οποίο ώθησε τη νέα αμερικανική κυβέρνηση να ασχοληθεί ξανά με αυτό το ζήτημα. Για τον Ρόμπερτ Ζούλικ, τον αντιπρόσωπο του προέδρου Τζορτζ Μπους για θέματα εμπορίου, η διαμάχη για την πρόσβαση στα φάρμακα αποτελούσε «μια δοκιμασία για την ικανότητα (της αμερικανικής κυβέρνησης) να ενισχύσει την υιοθέτηση των αρχών της ελευθερίας των ανταλλαγών στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον υπόλοιπο κόσμο (…). Η αντιστροφή του κλίματος που ετοιμάζεται ενάντια στη φαρμακοβιομηχανία λόγω της επιθετικής διεκδίκησης των δικαιωμάτων της από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας απέναντι σε μια μνημειώδη υγειονομική κρίση (…), η εχθρότητα που όλα αυτά δημιουργούν, θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας»¹⁰.

Μια πολύ περιοριστική ανάγνωση των διεθνών συμφωνιών για την πνευματική ιδιοκτησία απαγορεύει ντε φάκτο την παραγωγή γενόσημων φαρμάκων στις χώρες του Νότου, ή την εισαγωγή, στις φτωχότερες χώρες, των γενόσημων φαρμάκων που έχουν παραχθεί αλλού, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Όμως, πολλές οργανώσεις αμφισβητούν αυτήν την ερμηνεία (από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ώς την Νοτιοαφρικανική Εκστρατεία για την Πρόσβαση στις Θεραπευτικές Αγωγές ή την Act Up), και συνηγορούν στις κυβερνήσεις και στους διεθνείς οργανισμούς ή διαδηλώνουν στους δρόμους υπέρ της διευρυμένης χρησιμοποίησης των «υποχρεωτικών αδειών παραγωγής» και των «παράλληλων εισαγωγών». Αυτοί οι δύο μηχανισμοί προβλέφθηκαν στη συμφωνία για τα πνευματικά δικαιώματα και το εμπόριο (Adpic) ως εξαιρέσεις, για παράδειγμα σε επείγουσες υγειονομικές περιπτώσεις.

Στις αρχές του 2001, ο αντίκτυπος είναι προφανής: η Βραζιλία, η οποία κατηγορείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες ενώπιον του ΠΟΕ, αμφισβητεί με σφοδρότητα το οικονομικό βάρος των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας στην πολιτική δωρεάν διανομής των φαρμάκων κατά του AIDS που εφαρμόζει. Στις 25 Ιουνίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρουν την αγωγή τους, με αντάλλαγμα την υπόσχεση να πραγματοποιούνται «διαπραγματεύσεις πριν εκδοθεί» οποιαδήποτε υποχρεωτική άδεια παραγωγής για φάρμακο που καλύπτεται από αμερικανικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Στα διεθνή συνέδρια διαγράφονται συγκλίσεις ανάμεσα στη Βραζιλία, την Ινδία, την Ταϊλάνδη και τη Νότια Αφρική. Η Γαλλία κάνει, δειλά, ορισμένες προτάσεις: «Πρέπει επίσης να αναζητήσουμε άλλους δρόμους, όπως η παραγωγή νέων φαρμάκων στις ίδιες τις αναπτυσσόμενες χώρες» (μήνυμα του προέδρου Ζακ Σιράκ στους συμμετέχοντες στη διάσκεψη του Ντέρμπαν, στις 9 Ιουλίου του 2000, με το οποίο συμφώνησε ο πρωθυπουργός Λιονέλ Ζοσπέν, κατά την επίσκεψή του στη Νότια Αφρική, στις 5 Ιουνίου 2001). Και η Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν επιχειρεί την ερμηνεία της συμφωνίας για τα πνευματικά δικαιώματα και το εμπόριο (Adpic), προσπαθεί να λάβει όσο το δυνατόν περισσότερο υπόψη της απαιτήσεις της δημόσιας υγείας (ανακοίνωση της 11 Ιουνίου 2001).

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η προσφορά που έκανε η ινδική εταιρεία Cipla στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα για ένα αντιρετροϊκό κοκτέιλ με κόστος μικρότερο των 350 δολαρίων ετησίως -αντί για 10.000 δολάρια για τα προϊόντα των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών- αντήχησε σαν κεραυνός. Κάνει ξαφνικά πιστευτή την ανάδυση, στο Νότο, παραγωγών γενόσημων φαρμάκων με χαμηλότερο κόστος.

Ο Τζέιμς Λαβ, συντονιστής του Consumer Project on Technology (Ουάσιγκτον) και πρωτεργάτης της προσφοράς της Cipla, τονίζει: «Η επιτυχία των παραγωγών του Νότου, στις αναπτυσσόμενες χώρες, είναι αρκετά σημαντική. Όμως, χωρίς αυτούς, δεν υπάρχει πραγματικός μοχλός πίεσης πάνω στο κόστος. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην συνδέουμε τη χρησιμοποίηση του διεθνούς ταμείου με αγορές από ευρωπαίους και Αμερικανούς παραγωγούς, και, αντίθετα, να επιτρέψουμε τον ανταγωνισμό και να αγοράζουμε από εταιρείες που προσφέρουν την καλύτερη τιμή, με μια ανεκτή ποιότητα. Ο Τζέφρι Σακς υπήρξε τρομερός σε αυτό το ζήτημα: συνιστούσε να πραγματοποιούνται οι αγορές αποκλειστικά από τις “big pharmas” (τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες)». Άραγε γι’ αυτό το λόγο ο μηχανισμός που πρότεινε το Χάρβαρντ συνάντησε τη συγκατάθεση της κυβέρνησης Μπους, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των εμπειρογνωμόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το AIDS, του Ιδρύματος Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς και… της φαρμακοβιομηχανίας; Η τελευταία πρόσφερε μια απάντηση στο «υγειονομικό απαρτχάιντ», χωρίς ωστόσο να περιορίσει την επιμονή της στο ζήτημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Κι όμως… Μετά τη Cipla, πολλοί βιομήχανοι που παράγουν γενόσημα φάρμακα μπήκαν στο παιχνίδι και καθιστούν δυνατό το ενδεχόμενο θεραπευτικών αγωγών με κόστος 200 δολαρίων ετησίως. Από την πλευρά της, η πρόταση του Χάρβαρντ υπολογίζει το κόστος των αγωγών περίπου στα 1.000 δολάρια. «Θα ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνο να συγκεντρώσει την προσοχή του το παγκόσμιο ταμείο πάνω σε αυτό το “deal” ανάμεσα στις φαρμακευτικές εταιρείες και την αμερικανική κυβέρνηση», υποστηρίζει ο γιατρός Πεκούλ. «Μια διευρυμένη ανάγνωση του άρθρου 30 των συμφωνιών για τα πνευματικά δικαιώματα και το εμπόριο (Adpic) θα επέτρεπε πράγματι στο ταμείο να προμηθεύεται φάρμακα από τους παραγωγούς αντίγραφων φαρμάκων. Το συνολικό κόστος των φαρμάκων για 5 εκατομμύρια ασθενείς θα περνούσε σε αυτή την περίπτωση από τα 5 δισ. δολάρια στο 1 δισ. δολάρια. Αυτό θα έλυνε αμέσως το δίλημμα ανάμεσα στην πρόληψη και τη θεραπεία και θα απελευθέρωνε πόρους για τη χρηματοδότηση των υποδομών και την παρακολούθηση των ασθενών».

Το 1995, ο γιατρός Γιόνας Σαλκ, ο δημιουργός του πρώτου εμβολίου ενάντια στην πολιομυελίτιδα, παρουσιάζεται ως ήρωας σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Ο δημοσιογράφος τον ρωτάει σε ποιον ανήκει το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. «Μα… στο λαό. Δεν υπάρχει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Θα μπορούσατε να αποκτήσετε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τον ήλιο;» Στα τέλη της ζωής του, ο γιατρός Σαλκ αφιέρωσε το σημαντικότερο μέρος του ερευνητικού έργου του στην αναζήτηση ενός εμβολίου για το AIDS. Θα καταφέρουν, άραγε, οι διάδοχοί του να κάνουν να λάμψει μια ηλιαχτίδα ενάντια στην επιμονή όσων αντιτίθενται στις θεραπευτικές αγωγές;

1. «Financial Time»s, Λονδίνο, 5 Ιουνίου 2001.
2. France 2, 31 Μαΐου 2001. Χωρίς αμφιβολία ο υπουργός αγνοεί ότι, με τις εκπτώσεις φόρου, μια δωρεά αποφέρει στο γενναιόδωρο δωρητή το 25% της λιανικής τιμής του φαρμάκου και ότι ο Αμερικανός φορολογούμενος μπορεί να αγοράσει 2 έως 10 φορές περισσότερα φάρμακα από τους παραγωγούς αντίγραφων φαρμάκων (πηγή: Γιατροί Χωρίς Σύνορα).
3. Μοναδικό προηγούμενο, με απογοητευτικά αποτελέσματα, το Διεθνές Ταμείο Θεραπευτικής Αλληλεγγύης (FSTI), το οποίο ίδρυσε το 1999 ο Κουσνέρ, ο οποίος, αφού επέστρεψε στην κυβέρνηση, προώθησε πρόσφατα μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία νοσοκομειακής συνεργασίας.
4. Harvard AIDS Initiative
5. John Donnelly, «Prevention urged in AIDS fight», «Boston Globe», 7 Ιουνίου 2001.
6. Αυτοί οι αριθμοί μπορεί να φαίνονται υψηλοί, όμως, αν υποθέσουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να χρηματοδοτήσει αυτή την επιχείρηση μόνη της, αυτό θα κόστιζε ετησίως 36 ευρώ ανά κάτοικο.
7. «Financial Times», όπ.π.
8. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, 5 Ιουνίου 2001, μεταδιδόμενο στον κατάλογο pharm-policy.
9. Karl Vick, «General Powell’s War: AIDS in Africa», «International Herald Tribune», Παρίσι, 29 Μαΐου 2001.
10. Paul Blustein, «U.S. Trade Envoy Signals a New Approach to Tough Issues», «International Herald Tribune», 14 Μαρτίου 2001.

Διαβάστε περισσότερα

Τι εμποδίζει την καθολική πρόσβαση στα εμβόλια;

 

• Frédéric Pierru
• Frédéric Stambach
• Julien Vernaudon
• Βασίλης Παπακριβόπουλος (μετάφραση)

Παρά το γεγονός ότι δημιούργησαν τα εμβόλια κατά του Covid-19 στηριγμένες στο άφθονο δημόσιο χρήμα, οι φαρμακευτικές εταιρείες τα πωλούν σε όσους προσφέρουν την υψηλότερη τιμή. Επιπλέον, δέχονται να παρακρατήσουν δόσεις εμβολίων για τις χώρες από τις οποίες προέρχονται. Τι θα γινόταν όμως, εάν οι κυβερνήσεις επέβαλαν την άρση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, ώστε όλες οι χώρες που έχουν τη δυνατότητα παραγωγής εμβολίων να τροφοδοτήσουν τις υπόλοιπες;

Όλοι θυμόμαστε τον καταιγισμό των καλών προθέσεων που διατυπώθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου εγκλεισμού, την άνοιξη του 2020. Στη γενναιόδωρα ξανασχεδιασμένη κοινωνία που έμελλε να ακολουθήσει, τα εμβόλια θα έπρεπε να είναι «παγκόσμια κοινά αγαθά». Ακόμα και τον Νοέμβριο, ο Εμμανουέλ Μακρόν αναρωτιόταν γεμάτος σοβαρότητα: «Όταν διατεθεί στην αγορά ένα εμβόλιο [κατά της Covid-19], θα είμαστε άραγε έτοιμοι να εγγυηθούμε την πρόσβαση σε αυτό σε πλανητική κλίμακα και να αποφύγουμε πάση θυσία το σενάριο ενός κόσμου “δύο ταχυτήτων”, όπου μόνο οι πλουσιότεροι θα μπορούν να προστατευθούν από τον ιό και να ξαναρχίσουν κανονικά τη ζωή τους;»¹. Οι υποσχέσεις όμως παρέμειναν ευσεβείς πόθοι. Στις 18 Ιανουαρίου 2021, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους προέβη σε μια συντριπτική διαπίστωση: «Περισσότερες από 39 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου έχουν σήμερα χορηγηθεί σε τουλάχιστον 40 χώρες με υψηλά εισοδήματα. Μονάχα 25 δόσεις έχουν χορηγηθεί σε μία από τις χώρες με τα χαμηλότερα εισοδήματα. Όχι 25 εκατομμύρια, όχι 25 χιλιάδες, μονάχα 25». Και αναφέρθηκε στην πιθανότητα μιας «καταστροφικής ηθικής αποτυχίας».

Ωστόσο, με πρωτοβουλία του ΠΟΥ, είχαν σχεδιαστεί δύο εργαλεία για να γίνει πραγματικότητα αυτό το κύμα διεθνούς αλληλεγγύης. Καταρχάς, ο μηχανισμός Covax, που υποτίθεται ότι θα επέτρεπε «την ομαδοποίηση των αγορών εμβολίων κατά της Covid-19, προκειμένου να διασφαλιστεί σε 190 χώρες και ανεξάρτητα εδάφη δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια». Υπογράφηκε σύμβαση με την αμερικανική Pfizer (βρίσκεται σε σύμπραξη με τη γερμανική νεοφυή επιχείρηση BioNTech) για την προμήθεια 40 εκατομμυρίων δόσεων εμβολίου (με τεχνολογία mRNA) και στη συνέχεια άλλη μία με την AstraZeneca (βρίσκεται σε σύμπραξη με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) για την προμήθεια 120 εκατομμυρίων επιπλέον δόσεων. Ο διακηρυγμένος στόχος ήταν εξαιρετικά φιλόδοξος: παροχή δύο δισεκατομμυρίων δόσεων μέχρι τα τέλη του 2021. Δεύτερος μηχανισμός: ο C-TAP (Covid-19 Technology Access Pool / Δεξαμενή για την Πρόσβαση στην Τεχνολογία Covid-19), ο οποίος θα έπρεπε να εγγυάται τον διαμοιρασμό της πνευματικής ιδιοκτησίας, των γνώσεων και της τεχνογνωσίας που είναι απαραίτητες για την παραγωγή εμβολίων σε μεγάλη κλίμακα, ακόμα και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή, ο C-TAP είναι ένα άδειο κέλυφος, ενώ ο μηχανισμός Covax αντιμετωπίζει δυσκολίες στην εκκίνησή του, σε σημείο ώστε ο ΠΟΥ να κάνει πλέον λόγο για την εκπλήρωση του στόχου το 2022, ή ακόμα και το 2024…

Τα κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αιχμάλωτα των δημόσιων διακηρύξεών τους, καταφεύγουν στη διπλή γλώσσα. Στην πράξη, υπερισχύει η ρεαλπολιτίκ, προς όφελος των πολυεθνικών του φαρμάκου. Παρά τη μεγάλη αδιαφάνεια που περιβάλλει τις «συμφωνίες αναμενόμενων αγορών», έχουν διαρρεύσει μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία. Και διαπιστώνουμε ακόμα μια φορά ότι υπερισχύει ο ατσάλινος νόμος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού: η κοινωνικοποίηση των ζημιών και η ιδιωτικοποίηση των κερδών. Οι φαρμακευτικές εταιρείες επιδοτήθηκαν με δισεκατομμύρια από τα κράτη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η οποία τους κατέβαλε πάνω από 2 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια της φάσης προπαρασκευής) για την έρευνα και την ανάπτυξη εμβολίων και, στη συνέχεια, για τη μαζική παραγωγή των δόσεων, περιορίζοντας εκ των πραγμάτων το επιχειρηματικό ρίσκο. Ωστόσο, οι φαρμακοβιομηχανίες διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο πάνω στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, διαπραγματεύονται σκληρά τις τιμές με τα κράτη και περιορίζουν τις ενδεχόμενες δωρεές ή μεταπωλήσεις προς αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τη Βελγίδα υφυπουργό Προϋπολογισμού Εύα ντε Μπλέκερ, οι τιμές που διαπραγματεύθηκαν οι Βρυξέλλες κυμαίνονταν από 1,78 ευρώ για το AstraZeneca έως 10 ευρώ για το CureVac και 14,68 ευρώ για το Moderna².

Ένα παράλογο μοντέλο

Οι ρήτρες παράδοσης εμφανίζονται ιδιαίτερα ελαστικές, γεγονός που προκάλεσε πλήρη σύγχυση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όταν τον περασμένο Ιανουάριο η AstraZeneca την ενημέρωσε ότι αδυνατούσε να παράσχει τον αριθμό των συμφωνημένων δόσεων (80 εκατομμύρια) εντός των καθορισμένων προθεσμιών (πρώτο τρίμηνο του 2021). Πυροδοτήθηκε η έναρξη μιας πολιτικής κρίσης με το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο επιθυμούσε να κρατήσει τα εμβόλια που είχαν παραχθεί στην επικράτειά του, μέχρι τελικά να επιτευχθεί ένας συμβιβασμός στη μισή ποσότητα της σύμβασης.

Τέλος, η νομική ευθύνη των επιχειρήσεων περιορίζεται στο ελάχιστο σε περίπτωση εμφάνισης σοβαρών παρενεργειών, τις οποίες και πάλι αναλαμβάνουν τα κράτη που έχουν υπογράψει τις συμβάσεις. Θα ήταν άδικο να κατηγορήσουμε μονάχα τις πολυεθνικές όταν κατορθώνουν να επιβάλλουν τόσο ολοφάνερα ανισοβαρείς συμβάσεις. Σύμφωνα με τους «New York Times», η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χορήγησε δάνειο 100 εκατομμυρίων δολαρίων στην BioNTech, μέρος του οποίου θα εξοφλούνταν από τα κέρδη ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων³, σάμπως να ήταν λογικό να πραγματοποιούνται κολοσσιαία κέρδη από τα εμβόλια!

Σε αυτές τις αδιανόητες συμβάσεις προστίθεται η γεωπολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των χωρών για την ανάπτυξη, την παραγωγή και την πρόσβαση στα πολύτιμα εμβόλια: ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ, βεβαίως, αλλά και στη Ρωσία (που έχει επιτύχει μια στρατηγική νίκη, την αναγνώριση ότι το δικό της εμβόλιο Sputnik V είναι σε καλό δρόμο), τη Γερμανία, το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Παρά τη δύσκολη αρχή και αρκετές αστοχίες, το Λονδίνο κατόρθωσε να οργανώσει μια δυναμική εκστρατεία εμβολιασμού, ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό το επιχείρημα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο, το οποίο είχε προβληθεί κατά τη διάρκεια του δύσκολου και συγκρουσιακού Brexit. Ήδη από τον Μάιο του 2020, η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον είχε δημιουργήσει την Vaccine Taskforce (Ειδική Ομάδα Εμβολιασμού) προκειμένου να αναπτύξει την έρευνα, την παραγωγή και τη στρατηγική σχετικά με τα εμβόλια, για παράδειγμα συνάπτοντας συνεργασία με τη γαλλική εταιρεία Valneva για την παραγωγή ενός νέου εμβολίου στη Σκωτία.

Με λίγα λόγια, πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο της αργοπορίας και της παθητικότητας που επέδειξε η Γαλλία. Στις 4 Φεβρουαρίου, το Ηνωμένο Βασίλειο είχε ήδη χορηγήσει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου στο 16,2% του πληθυσμού του, έναντι 4% για την Ισπανία, 3,9% για την Ιταλία, 3,6% για τη Γερμανία και… 2,7% για τη Γαλλία. Η τελευταία όχι μόνον είναι ουραγός ανάμεσα στις σημαντικές δυνάμεις του πλανήτη, αλλά και τα γαλλικά κέντρα εμβολιασμού στήθηκαν βιαστικά, τον Ιανουάριο του 2021, κάτω από την πίεση των μέσων ενημέρωσης, με τη λειτουργία τους να στηρίζεται στους εξαντλημένους, πνιγμένους από τον υπερβολικό φόρτο εργασίας νοσηλευτές. Ακόμα χειρότερα, και εντελώς παράλογα, η κυβέρνηση εξακολουθεί να κλείνει νοσοκομειακές κλίνες. Η γαλλική φαρμακοβιομηχανία Sanofi, έχοντας αποτύχει στον αγώνα δρόμου για τη δημιουργία ενός «εθνικού εμβολίου», επιτάχυνε, μαζί με άλλες εταιρείες του κλάδου όπως η Delpharm και η Recifarm, τη συμμετοχή της ως δευτερεύων υπεργολάβος (στην εμφιάλωση, τη συσκευασία κ.λπ.) τον Φεβρουάριο –ακόμα και εκεί με καθυστέρηση.

Σε αυτήν την τεταμένη συγκυρία, εύκολα κατανοούμε ότι οι πληθυσμοί των αναπτυσσόμενων χωρών δεν αποτελούν πλέον προτεραιότητα. Καθώς οι φαρμακευτικές εταιρείες αγκιστρώνονται στις πατέντες τους, οι μηχανισμοί Covax και C-TAP δεν λειτουργούν: το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει στις πλούσιες χώρες έχει προπαραγγείλει το 51% των δόσεων, σύμφωνα με την Oxfam. Ακόμα και στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πρώτες παραδόσεις εμβολίων αποκάλυψαν κατάφωρες ανισότητες: η Ιταλία έλαβε 9.750 δόσεις, η Γαλλία 19.500 και η Γερμανία 151.125⁴. Ακόμα κι αν πραγματοποιηθεί αναγωγή με βάση τον πληθυσμό κάθε χώρας, οι αποκλίσεις δεν είναι δυνατόν να εξηγηθούν και αφήνουν να εννοηθεί ότι μερικές χώρες είναι περισσότερο ίσες από τις υπόλοιπες. Επιπλέον, η Γερμανία διαπραγματεύεται ξεχωριστά την προμήθεια επιπλέον δόσεων, παρά το γεγονός ότι είναι ενταγμένη στον κοινό μηχανισμό αγοράς εμβολίων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής⁵.

Η εγγύηση ότι «οι ζωές έχουν την ίδια αξία»⁶, είτε στον Βορρά είτε στον Νότο είτε στο εσωτερικό της κάθε χώρας, προϋποθέτει την εκ βάθρων επανεξέταση των κανόνων που διέπουν τη φαρμακευτική αγορά. Εξάλλου, η σημερινή κρίση αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα των παραλογισμών του κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου του κλάδου. Πράγματι, δεδομένης της στροφής προς τη βιοτεχνολογία και τη γονιδιωματική, οι φαρμακευτικές εταιρείες αναθέτουν ολοένα συχνότερα τις διαδικασίες έρευνας και ανάπτυξης (R&D) –και συνεπώς τον επιχειρηματικό κίνδυνο– σε νεοφυείς επιχειρήσεις (start-up) που συχνά λαμβάνουν δημόσια κονδύλια και συνεργάζονται με πανεπιστήμια⁷. Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση των BioNTech και Moderna. Ωστόσο, σε πείσμα της αυξανόμενης διαπλοκής μεταξύ θεμελιώδους έρευνας, δημόσιων κονδυλίων και ιδιωτικού τομέα, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν παύουν να ενισχύονται. Επιπλέον, τα δημόσια κονδύλια, διαμέσου των συστημάτων υγείας, καθιστούν φερέγγυα τη φαρμακευτική αγορά, που λειτουργεί με βάση έναν μηχανισμό δημοπρασιών: οι πολυεθνικές δημιουργούν ανταγωνισμό ανάμεσα στις χώρες προκειμένου να επιτύχουν τις επιθυμητές τιμές, παραχωρώντας στη συνέχεια εκπτώσεις στα κρυφά, ανάλογα με τον όγκο των πωλήσεων.

Μπροστά στη λεηλασία των δημόσιων πόρων και στην έλλειψη εμβολίων, ένας αριθμός επαγγελματιών της υγείας⁸, ακτιβιστών και μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και ορισμένες χώρες, πιέζουν τα κράτη να ενεργοποιήσουν την «αναγκαστική αδειοδότηση». Αυτή η έννοια, που έκανε την εμφάνισή της στις ΗΠΑ στα τέλη του 18^ου αιώνα, εντάχθηκε στους διεθνείς κανόνες το 1925 χάρη σε μια τροπολογία στη Σύμβαση του Παρισιού για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας⁹. Η «αναγκαστική αδειοδότηση» ή «αυτοδίκαιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας» επικυρώθηκε το 2001 από την αποκαλούμενη «Διακήρυξη της Ντόχα», μετά την κινητοποίηση των χωρών που είχαν υποστεί σκληρό πλήγμα από την επιδημία του AIDS και κυρίως της Νότιας Αφρικής. Το άρθρο 31 της Συμφωνίας για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPS), η οποία υπό κανονικές συνθήκες έχει τριακονταετή ισχύ, επιτρέπει «παρεκκλίσεις» από τους όρους της Συμφωνίας σε «περιπτώσεις επείγουσας εθνικής ανάγκης ή σε άλλες περιστάσεις άκρως επείγουσας ανάγκης ή σε περίπτωση δημόσιας χρήσης για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς». Και όλα αυτά «χωρίς την εξουσιοδότηση του κατόχου του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας»¹⁰.

Η Γαλλία θα μπορούσε ακόμα περισσότερο να αξιώσει την εφαρμογή μιας τέτοιας λύσης, καθώς το διάταγμα της 8^ης Φεβρουαρίου 1959 –ένα πρωτοποριακό νομικό κείμενο– επιτρέπει στο κράτος να αναστέλλει την ισχύ των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε περίπτωση όπου παρατηρείται ανεπάρκεια ποσότητας ή ποιότητας, αλλά και όταν είναι αφύσικα υψηλή η τιμή φαρμάκων απαραίτητων για τη δημόσια υγεία. Πρόκειται για την προσπάθεια να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στα αποκλειστικά δικαιώματα που πηγάζουν από τις πατέντες και το ανώτερο συμφέρον της δημόσιας υγείας. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει σήμερα. Γιατί να μην καταφύγουμε σε αυτήν την λύση, όπως ζητούν η Νότια Αφρική, η Βολιβία, η Κένυα, το Εσουατίνι (πρώην Σουαζιλάνδη), η Μογγολία, η Μοζαμβίκη, το Πακιστάν και η Βενεζουέλα;

Από την πρώτη στιγμή διαγράφονται δυσκολίες νομικής φύσης. Θα πρέπει να οριστεί η «επείγουσα ανάγκη» και, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία συναίνεση στους κόλπους του Συμβουλίου TRIPS του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου¹¹. Επιπλέον, από αυτή τη λύση ενδέχεται να θιγούν πολλές και διάφορες επιχειρήσεις, καθώς αφορά πλήθος κατατεθέντων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, σχετικών με την τεχνογνωσία, την πρόσβαση σε κλινικά δεδομένα, τα απαραίτητα συστατικά για την παραγωγή των εμβολίων… Η μάχη μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό.

Αμερικανικός εκφοβισμός

Προκύπτει επίσης ένα πρόβλημα εφοδιαστικής αλυσίδας: θα πρέπει να εξασφαλίζεται, από βιομηχανική άποψη, η παραγωγή εκατομμυρίων δόσεων. Όμως, για να επιστρέψουμε στην περίπτωση της Γαλλίας, η κρίση έφερε στο φως την αποβιομηχάνιση, η οποία υποθηκεύει την εθνική υγειονομική κυριαρχία που επιθυμεί να εξασφαλίσει ο Γάλλος πρόεδρος. Το φιάσκο με τις μάσκες (χρειάστηκαν δύο μήνες για να ξαναρχίσει η παραγωγή τους στη Γαλλία την άνοιξη του 2020) θα έπρεπε να είχε οδηγήσει στην προετοιμασία για το επόμενο στάδιο. Η έκταση και η πολυπλοκότητα της πρόκλησης που αποτελεί η παραγωγή εμβολίων τύπου mRNA, των αποτελεσματικότερων για την ώρα, απαιτούσε μεγαλύτερη προετοιμασία και προβλεπτικότητα.

Τέλος, και κυρίως, ορθώνεται, σαν τείχος, ένα εμπόδιο γεωπολιτικής φύσης. Η ενεργοποίηση της αναγκαστικής αδειοδότησης ισοδυναμεί με την πυροδότηση ενός μπρα ντε φερ με άλλες ισχυρές δυνάμεις, και ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έχουν την έδρα τους οι δύο εταιρείες που προτείνουν τα αποτελεσματικότερα αυτή τη στιγμή εμβόλια. Η Γαλλία, η Ευρώπη και, μαζί με αυτές, διάφορες άλλες χώρες, θα έχουν άραγε το θάρρος να τις αντιμετωπίσουν; Το Παρίσι δεν το έχει πράξει ποτέ. Όταν το 2014 η εταιρεία Gilead όρισε στα 41.000 ευρώ την τιμή της θεραπείας με Sovadi, ένα πολύ αποτελεσματικό φάρμακο για την ηπατίτιδα C, η κυβέρνηση προτίμησε να περιορίσει τη χορήγησή του στους ασθενείς και να δεχθεί την υπέρογκη τιμή, αντί να ενεργοποιήσει το αυτοδίκαιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και να διακινδυνεύσει αντίποινα εκ μέρους των ΗΠΑ¹².

Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν ποτέ ενδοιασμούς τέτοιου είδους. Όταν μετά την 11^η Σεπτεμβρίου οι βιοτρομοκράτες απειλούσαν με διασπορά παθογόνων οργανισμών όπως ο άνθρακας, οι ΗΠΑ δεν δίστασαν να εκβιάσουν προβάλλοντας το ενδεχόμενο της αναγκαστικής αδειοδότησης προκειμένου να αποκτήσουν τη δυνατότητα να παραγάγουν το φάρμακο για τη νόσο του άνθρακα, την σιπροφλοξασίνη, που η πατέντα της ανήκει στην Bayer. Η φαρμακοβιομηχανία δέχθηκε τελικά να μειώσει την τιμή της. Οι ίδιες οι ΗΠΑ όμως συνέταξαν μια μαύρη λίστα, την αποκαλούμενη «ειδική λίστα 301», όπου περιλαμβάνονται οι χώρες που δεν σέβονται τη συμφωνία TRIPS: μεταξύ άλλων την Ινδία (που παράγει γενόσημα φάρμακα ενόσω ορισμένα από τα πρωτότυπα εξακολουθούν να καλύπτονται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας), την Κίνα και, για ένα διάστημα, τον Καναδά. Με λίγα λόγια, κάντε αυτό που λέω και όχι αυτό που κάνω!

Η πανευρωπαϊκή κλίμακα θα μπορούσε να αποτελέσει την πλέον ενδεδειγμένη λύση. Όμως, η σημερινή κρίση αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανύπαρκτη στο γεωπολιτικό και στο βιομηχανικό πεδίο. Το βρετανικό παράδειγμα θα μπορούσε μάλιστα να καταδείξει ότι η ιδιότητα του μέλους της Ε.Ε. αποτελεί μειονέκτημα. Μια χώρα όπως η Γαλλία θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να ενεργοποιήσει την αναγκαστική αδειοδότηση. Υπό έναν όρο: να αποκτήσει ξανά την ανεξαρτησία της, δρομολογώντας μια ρήξη με το δόγμα του ελεύθερου εμπορίου και οικοδομώντας έναν αποτελεσματικό βιομηχανικό και υγειονομικό παραγωγικό ιστό μέσω της δημιουργίας ενός δημόσιου πόλου στο φάρμακο και των μαζικών επενδύσεων στην έρευνα και στην ανάπτυξη, αλλά και στο σύστημα υγείας (τόσο στη στελέχωση όσο και στον εξοπλισμό του). Με σκοπό να καταστεί δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές πανδημίες.

Όλα αυτά αφορούν το μέλλον. Για την ώρα, θα ήταν καλύτερα να στηριχθούμε στις πολυάριθμες πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου τα εμβόλια να αντιμετωπιστούν ως παγκόσμιο κοινό αγαθό και, κυρίως, να συνεννοηθούμε με άλλες ισχυρές χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία ώστε να εμποδιστεί η κυριαρχία των αμερικανικών φαρμακευτικών εταιρειών, των οποίων τα συμφέροντα υπηρετεί η αμερικανική κυβέρνηση. Η γαλλική διπλωματία θα έπρεπε επίσης να ασκήσει πιέσεις για να επιτύχει την προσωρινή εκούσια άρση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για το ρωσικό και το κινεζικό εμβόλιο, με τη σύμφωνη γνώμη των εφευρετών τους.

Εξάλλου, δεν θα ήταν παράλογο να εξαρτηθεί η δημόσια χρηματοδότηση και η στρατηγική της μείωσης των κινδύνων των επενδυτών (de–risking) από την πώληση των εμβολίων σε χαμηλή τιμή, ακόμα και σε τιμή κόστους (με αιτιολόγηση του κοστολογίου). Όλα τα δεδομένα (διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τεχνογνωσία) θα πρέπει να δοθούν σε επιχειρήσεις φτωχών ή αναδυόμενων χωρών που είναι σε θέση να δημιουργήσουν αλυσίδες παραγωγής και να πωληθούν σε αναπτυσσόμενες χώρες ή σε παγκόσμιους αγοραστές, οι οποίοι στη συνέχεια θα δωρίσουν εμβόλια σε πολύ φτωχές χώρες.

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να μπει τέλος στο θλιβερό θέαμα που παρακολουθούμε σήμερα, κατάληξη εκείνου που ορισμένοι αποκάλεσαν «οικονομία του οργανωμένου ελεύθερου εμπορίου», όπου η μοναδική ελευθερία συνίσταται στις υπερβολικές εξουσίες που έχουν παραχωρήσει τα κράτη στη φαρμακευτική βιομηχανία¹³.

1. «Déclaration de M. Emmanuel Macron sur la lutte contre l’épidémie de Covid-19 et la préparation aux futures pandémies», 21 Νοεμβρίου 2020.
2. Tweet της Eva de Bleeker της 17ης Δεκεμβρίου 2020, που διαγράφηκε την επόμενη ημέρα.
3. Matt Apuzzo και Selam Gebredican, «Governments sign secret vaccine deals. Here’s what they hide», «The New York Times», 28 Ιανουαρίου 2021.
4. Virginie Malingre, «Vaccination contre le Covid-19: les ratés et lenteurs de l’UE éclipsent ses succès», «Le Monde», 6 Φεβρουαρίου 2021.
5. Jilian Deutsch κ.ά., «Thanks to deep pockets, Germany snaps up extra coronavirus jobs», «Politico», Ουάσιγκτον, 7 Ιανουαρίου 2021.
6. Didier Fassin, «De l’inégalité des vies», Fayard-Collège de France, Παρίσι, 2020.
7. Margaret Kyle και Anne Perrot, «Innovation pharmaceutique: comment combler le retard français?», «Les Notes du Conseil d’analyse économique», τ. 62, Παρίσι, Ιανουάριος 2021.
8. «Les vaccins anti-Covid doivent être un bien public mondial!» ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών.
9. Gaëlle Krikorian, «Licence obligatoire» στο Marie Cornu, Fabienne Orsi και Judith Rochfeld (επιμ.) «Dictionnaire des biens communs», Presses Universitaires de France, Παρίσι 2021 (2η έκδοση).
10. Κείμενο της συμφωνίας TRIPS, ΠΟΥ.
11. Kaitlin Mara, «Decision on intellectual property waiver over Covid Technology on hold until 2021: what are the next steps?», «Medicines Law and Policy», Ουάσιγκτον, 18 Δεκεμβρίου 2020.
12. Olivier Maguet, «La Santé hors de prix: l’affaire de Sovadi», Raisons d’Agir, Παρίσι, 2020.
13. Fabienne Orsi, στο Marie Cornu, Fabienne Orsi και Judith Rochfeld (επιμ.) «Dictionnaire des biens communs», ό.π.

Διαβάστε περισσότερα