«Ο εχθρός είναι κοινός και αόρατος, αλλά κάθε φορά διαφορετικός. Και απέναντί του εμείς έχουμε μόνο ένα όπλο: το εμβόλιο». Με αυτά τα λόγια περιέγραψε κάποτε ένας αμερικανός επιδημιολόγος τη δύσκολη μάχη που δίνει κάθε φορά η ανθρωπότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας.
1796 -1980: ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΛΟΓΙΑΣ
Το πρώτο εμβόλιο που αναφέρεται στην Ιστορία της Ιατρικής είναι το εμβόλιο εναντίον της Ευλογιάς.
Ήταν Μάιος του 1980 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε μόλις ανακοινώσει πως η ευλογιά, μια θανάσιμη ασθένεια από την οποία είχαν νοσήσει εκατομμύρια άνθρωποι, είχε επιτέλους εξαλειφθεί εντελώς από τον πλανήτη.
Για να συμβεί αυτό χρειάστηκαν περίπου δύο αιώνες και ένα πείραμα που σήμερα θα ήταν αδιανόητο να γίνει. Χάρις σε αυτό το πείραμα πάντως αναπτύχθηκε το πρώτο εμβόλιο στην ιστορία. Και ήταν το αποτέλεσμα της παρατήρησης του βρετανού παθολόγου Έντουαρντ Τζένερ ότι οι γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες παρουσίαζαν φυσαλίδες στα χέρια τους (cowpox) και δεν νοσούσαν από την ευλογιά. Ο Τζένερ το 1978 χρησιμοποίησε το πύον από τις φυσαλίδες αυτές και εμβολίασε ένα οκτάχρονο αγόρι τον, τον Τζέιμς Φίλιπς. Όταν στη συνέχεια ο 8χρονος που ο γιατρός μετέτρεψε σε πειραματόζωο, ήρθε σε επαφή με άτομα που είχαν νοσήσει, παρέμεινε απρόσβλητος. Το πείραμα στέφθηκε με επιτυχία και το πρώτο εμβόλιο ήταν γεγονός.
Η ευλογιά σκότωνε έως τότε έναν στους 13 κατοίκους του Λονδίνου.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η λέξη vaccine προέρχεται από την Λατινική λέξη vacca που σημαίνει αγελάδα. Αργότερα ο Pasteur χρησιμοποίησε την λέξη vaccine για όλα τα εμβόλια.
Μόλις το 1956 άρχισε η χορήγηση του σε παγκόσμια βάση μετά από απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και είχε σκοπό τον περιορισμό και την εξαφάνιση της νόσου.
Η ιστορία του εμβολίου αυτού τελειώνει το 1980 με τη πλήρη εξάλειψη της Ευλογιάς σε όλο το κόσμο.
Ακολούθησαν 2 εμβόλια εναντίον της Λύσσας το 1885 και εναντίον της Πανώλης το 1897. Τα εμβόλια αυτά ουδέποτε χορηγήθηκαν συστηματικά αλλά μόνο σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
1955-1962 ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ-POLIOMYELITIS
Μαζικοί εμβολιασμοί κατά της πολιομυελίτιδας στις ΗΠΑ το 1955.
Εκατομμύρια ανθρώπους σκότωνε στον κόσμο και η πολιομυελίτιδα, μια ασθένεια από την οποία είχε προσβληθεί ο αμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ. Ο Ρούσβελτ άφησε την τελευταία του πνοή τον Απρίλιο του 1945 και δεν πρόλαβε να δει ότι την ασθένεια που τον είχε καθηλώσει στο αναπηρικό αμαξίδιο θα νικούσε δέκα χρόνια αργότερα ο επιδημιολόγος Τζόνας Σαλκ.
Το πρώτο αποτελεσματικό εμβόλιο εναντίον της Πολιομυελίτιδας παρασκευάστηκε σε ενέσιμο μορφή από τον Jonas Salk το 1954 στα εργαστήρια Connaught στο Toronto χρησιμοποιώντας νεκρούς ιούς (IPV). Η χορήγηση του άρχισε τον επόμενο χρόνο.
Στη συνέχεια το 1962 ο Αλμπερτ Σάμπιν (Albert Sabin) παρασκεύασε το από του στόματος χορηγούμενο εμβόλιο χρησιμοποιώντας ζωντανούς αλλά εξασθενημένους ιούς (ΟPV).
Η εισαγωγή του εμβολίου αυτού το 1962 συνέτεινε στη δραματική πτώση των περιπτώσεων Πολιομυελίτιδας.
Τρεις δεκαετίες αργότερα μόνο στην Κίνα και την Ινδία θα εμβολιάζονταν 163 εκατομμύρια παιδιά μέσα σε μερικές μόνο ημέρες. Ο μαζικός αυτός εμβολιασμός συνέβαλε στη μείωση των κρουσμάτων από 350.000 το 1988 σε 1.170 το 2004 και μόνο 105 το 2005 – και αυτά εμφανίστηκαν μόνο σε δυο χώρες, το Σουδάν και τη Νιγηρία. Ήδη πάντως από το 1995, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε κηρύξει 140 χώρες ελεύθερες από την πολιομυελίτιδα.
Μέχρι την Παρασκευή του εμβολίου κατά της πολυομελίτιδας είχαν δημιουργηθεί τα πρώτα εμβόλια που αντιμετώπιζαν:
1885 ΛΥΣΣΑ (το τελευταίο εμβόλιο δημιουργήθηκε το 1997)
1897 ΠΑΝΩΛΗ
1917 ΧΟΛΕΡΑ
1917 ΤΥΦΟΕΙΔΗΣ ΠΥΡΕΤΟΣ, στον οποίο οφειλόταν ο λοιμός των αρχαίων Αθηνών, που κράτησε από το 430 έως το 426 π.Χ.
1924 ΔΙΦΘΕΡΙΤΙΔΑ-DIPHTHERIA
Το πρώτο όπλο εναντίον της Διφθερίτιδας ήταν μια ανατοξίνη που παρασκευάστηκε το 1890. Εξακολουθεί να χορηγείται μέχρι σήμερα (σαν DTP ή DTaP ) διότι σε αρκετές χώρες (κυρίως στις πρώην Ανατολικές χώρες και στη Νοτιοανατολική Ασία) εξακολουθούν να εμφανίζονται ακόμα κρούσματα Διφθερίτιδας.
1926 ΚΟΚΚΥΤΗΣ-PERTUSSIS (CHOOPING COUGH)
Το ολοκυτταρικό εμβόλιο εναντίον του Κοκκύτη εμφανίζεται το 1926 . Πολύ αργότερα συνδυάζεται με τον Τέτανο και τη Διφθερίτιδα σαν DTP.
Το 1998 παρασκευάστηκε το ακυτταρικό εμβόλιο του Κοκκύτη και χορηγείται πάντα σε συνδυασμό με τον Τέτανο και τη Διφθερίτιδα (DΤaP)
1927 ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ-TUBERCULOSIS (BCG)
Το εμβόλιο εναντίον της Φυματίωσης από το 1927 που ανακαλύφθηκε χορηγείται συστηματικά σαν ρουτίνα σε νεογέννητα σε πολλές χώρες ενώ σε άλλες χορηγείται σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Παρ’όλo που σήμερα δεν βλέπουμε τις σοβαρές επιδημίες της νόσου που συνέβησαν το 1930-1940, εντούτοις η Φυματίωση εξακολουθεί να προσβάλλει χιλιάδες ανθρώπους κόσμο κάθε χρόνο.
1927 ΤΕΤΑΝΟΣ-TETANUS
Το εμβόλιο αυτό παρασκευάστηκε το 1927 (Ανατοξίνη-Toxoid) και εξακολουθεί να χορηγείται μέχρι σήμερα σαν DTP ή DTaP διότι το κλωστηρίδιο του Τετάνου είναι πολύ ανθεκτικό και διατηρείται στη φύση.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1989 απεφασίσθη από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας η χορήγηση του εμβολίου σε έγκυες γυναίκες σε αναπτυσσόμενες χώρες . Το 1994 υπελογίσθη ότι πάνω από 700 000 νεογνά σώζονταν κάθε χρόνο, ενώ εξακολουθούν να πεθαίνουν και σήμερα περίπου 300 000 νεογνά από τον νεογνικό Τέτανο στις χώρες αυτές.
1930 ΓΡΙΠΠΗ-INFLUENZA
Η πιο σοβαρή επιδημία (Πανδημία) γρίπης συνέβη στην Ευρώπη το 1918-19 και σκότωσε 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Η δεύτερη μεγάλη επιδημία συνέβη το 1957.
Ο ιός της γρίπης απομονώθηκε και καλλιεργήθηκε σε κρόκο αυγού το 1930. Ακολούθως ο ιός αδρανοποιήθηκε με φορμαλδεύδη και παρασκευάστηκε το εμβόλιο. Υπάρχουν 3 είδη ιού της γρίπης με πάρα πολλούς τύπους, γι’ αυτό κάθε χρόνο είναι ανάγκη να παρασκευάζεται νέο εμβόλιο της γρίπης που να περιέχει διαφορετικούς τύπους ιών.
1935 ΚΙΤΡΙΝΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ-YELLOW FEVER
Παρ’ όλη τη χρήση του εμβολίου από το 1935, υπάρχουν ακόμα χώρες στις οποίες ενδημεί ακόμα ο κίτρινος πυρετός. Χορηγείται κυρίως σε ταξιδιώτες που επισκέπτονται τις χώρες αυτές.
1963 ΙΛΑΡΑ-MEASLES
Παρασκευή εμβολίου ιλαράς χρησιμοποιώντας κρόκους αυγών ( 1963)
Η παρασκευή και χρήση του εμβολίου εναντίον της Ιλαράς έγινε το 1963. Η σημασία του εμβολίου φαίνεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι στις ΗΠΑ το 1964 νόσησαν 458.083 παιδιά ενώ το 1998 νόσησαν μόνον 89 παιδιά. Σήμερα εξακολουθεί να χορηγείται σε συνδυασμό με την Eρυθρά και Παρωτίτιδα (ΜΜR).
Η ιλαρά είναι γνωστή ως πληγή, ή μάστιγα του Γαληνού. Από το 165 -180μ.Χ. επιδημία ιλαράς σκότωσε σε ορισμένες περιοχές, το 1/3 του πληθυσμού και αποδεκάτισε το Ρωμαϊκό στρατό.
Η πρώτη επιστημονική αναφορά στην ιλαρά έγινε από τον Πέρση ιατρό και φιλόσοφο Rhazes το 10 αιώνα μ.Χ. Στο βιβλίο, του διαχωρίζει για πρώτη φορά την ιλαρά από την ευλογιά. Περιέγραψε επίσης για πρώτη φορά την ανεμοβλογιά.
Το 1529 η ιλαρά σκότωσε στην Κούβα τα 2/3 του πληθυσμού, που είχαν επιβιώσει από τη ευλογιά.
Το 1531 επιδημία ιλαράς σκότωσε το μισό πληθυσμό στην Ονδούρα, πριν επεκταθεί στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό.
Το 1850 πέθαναν από ιλαρά στη Χαβάη το 1/3 του πληθυσμού και το 1875 το 1/3 του πληθυσμού των νησιών Fiji.
Στα μέσα του 20ου αιώνα μπήκε ο θεμέλιος λίθος για να κερδηθεί άλλη μία μάχη – αυτή τη φορά απέναντι στην ιλαρά. Ήταν το 1954 όταν οι ερευνητές Τζον Εντερς και Τόμας Πίμπλις απομόνωσαν στη Βοστόνη τον ιό σε ένα 11χρονο αγόρι. Θα χρειαζόταν να περάσουν άλλα εννέα χρόνια για να αναπτυχθεί το πρώτο εμβόλιο ιλαράς, η οποία έως τότε προσέβαλε πάνω από το 90% των παιδιών έως 15 ετών με κάποια από αυτά να χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται μόλις 160 κρούσματα τον χρόνο. Το 2008 οι θάνατοι από ιλαρά είχαν μειωθεί στις 164.000 παγκοσμίως από 973.000 το 1999.
1967 ΕΡΥΘΡΑ-RUBELLA
Μια σοβαρή μάστιγα ήταν για την ανθρωπότητα και η ερυθρά εάν λάβει υπόψη του κανείς πως μια επιδημία την περίοδο 1962-1965 που ξεκίνησε από την Ευρώπη και επεκτάθηκε στις ΗΠΑ, προκάλεσε 30.000 θανάτους βρεφών και αποβολές εμβρύων, ενώ άλλα 20.000 βρέφη παρουσίασαν παθογένειες όπως συγγενή καταρράκτη, κώφωση, τύφλωση και διανοητική καθυστέρηση. Η σωτηρία ήρθε το 1967 όταν παρασκευάστηκε το πρώτο εμβόλιο, ενώ την ίδια χρονιά αναπτύχθηκε και το εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας.
1967 ΠΑΡΩΤΙΤΙΔΑ-MUMPS
Το 1967 άρχισε να χορηγείται το
εμβόλιο εναντίον της Παρωτίτιδας και αργότερα το 1971 συνδυάστηκε με τα
εμβόλια της Ιλαράς και της Ερυθράς σαν MMR.
1971 ΙΛΑΡΑ-ΠΑΡΩΤΙΤΙΔΑ-ΕΡΥΘΡΑ -M-M-R
O συνδυασμός των πιο πάνω εμβολίων άρχισε να χορηγείται το 1971 και αντικατάστησε σχεδόν τελείως τα εμβόλια που εχορηγούντο μόνα τους.
1981 ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β-HEPATITIS B
Το πρώτο εμβόλιο εναντίον της Ηπατίτιδας παρασκευάστηκε το 1981 με αντιγόνα από πλάσμα φορέων Ηπατίτιδας. Θεωρείται το πρώτο αντικαρκινικό εμβόλιο. Είχε δύο μειονεκτήματα. Αμφισβητήθηκε η ασφάλεια του και ήταν πολύ ακριβό.
Το 1986 αντικαταστήθηκε με το νέο εμβόλιο που παρασκευάστηκε από το αντιγόνο S του DNA. Το εμβόλιο αυτό είναι ασφαλές, φθηνό και χρησιμοποιείται είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με άλλα εμβόλια.
1983 ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΟΣ- PNEUMOVAX
Το πρώτο εμβόλιο εναντίον του Πνευμονιοκόκκου (Pneumovax) έκανε την εμφάνιση του το 1977. Το 1983 παρασκευάστηκε το πολυδύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο 23 στελέχη (Pneumovax-23) και το 1998 το συνδεδεμένο με πρωτεΐνη εμβόλιο που περιέχει 7 στελέχη. (Pneumo-7).
Ακολούθησαν ακόμα:
1989 ΑΙΜΟΦΙΛΟΣ Β (ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ)-HAEMOPHILUS B CONJUGATE
1989 ΜΗΝΙΓΓΟΚΟΚΚΟΣ A+C MENINGOCOCCAL A+C
1995 ΑΝΕΜΕΥΛΟΓΙΑ-CHICKENPOX
1996 ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α-HEPATITIS A
1999 ΜΗΝΙΓΓΟΚΟΚΚΟΣ C (ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ ΜΕ ΠΡΩΤΕΙΝΗ)
Ο Sars – Covid -2 είναι ο τελευταίος εχθρός στη σειρά – κοινός και αόρατος. Και το όπλο είναι και αυτή τη φορά ένα: το εμβόλιο.
Αν τα εμβόλια αποδείχθηκαν πολλές φορές σωτήρια στο παρελθόν, τότε και το 2021 θα είναι μια χρονιά λύτρωσης στη μάχη που δίνει η ανθρωπότητα με την πανδημία.
ΠΗΓΕΣ: Νίκου Περσιάνη ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ, ΑΠΕ/ΜΠΕ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου