Τελικά τι είναι ο ναρκισσισμός;

Ο ναρκισσισμός αναφέρεται στην αγάπη του εαυτού. Ως όρο στην ψυχολογία τον εισήγαγε ο Freud το 1914. Στο δοκίμιό του «Για να εισαγάγουμε τον ναρκισσισμό» συμπεραίνει τον φυσιολογικό ναρκισσισμό από τις παθολογικές εκφάνσεις του.

Η έννοια του ναρκισσισμού προκύπτει από τον ελληνικό μύθο του Νάρκισσου. Δύο εκδοχές του μύθου αυτού αναφέρει ο Παυσανίας στα ‘Βοιωτικά’ του. Σύμφωνα με την πρώτη και σημαντικότερη εκδοχή, ο Νάρκισσος, ένας ωραίος νέος, βλέπει στο νερό της πηγής την εικόνα του εαυτού του. Ερωτεύεται αυτήν την εικόνα χωρίς να ξέρει ότι πρόκειται για το καθρέφτισμά του. Ο έρωτας του τον εμποδίζει να απομακρυνθεί από την πηγή για να τραφεί και να ζήσει.

Έτσι ο θάνατος τον βρίσκει στην πηγή. Είναι όμως δύσκολο να πιστέψουμε ότι ένας άνθρωπος που δεν είναι πια παιδί κυριεύεται από τέτοιο έρωτα που δεν διακρίνει ότι ερωτεύεται μια εικόνα, μια αντανάκλαση. Μια άλλη εκδοχή για το Νάρκισσο είναι ότι είχε μια δίδυμη αδελφή τελείως όμοια με αυτόν. Είχαν τα ίδια μαλλιά, φορούσαν τα ίδια ρούχα και πήγαιναν μαζί για κυνήγι. Ο Νάρκισσος ερωτεύτηκε την αδελφή του.

Όταν αυτή πέθανε πήγαινε στην πηγή, κι ενώ ήξερε ότι έβλεπε την δική του εικόνα στο νερό, παρηγοριόταν αφού μπορούσε να φαντάζεται ότι έχει μπροστά του την αδελφή του. Στην πρώτη εκδοχή του μύθου ο έρωτας του Νάρκισσου είναι για τον εαυτό του ενώ στη δεύτερη εκδοχή εισάγεται ένα άλλο άτομο, ως αποδέκτης της αγάπης του Νάρκισσου, η δίδυμη αδελφή του.

Ο Οβίδιος στο 3^ο βιβλίο των Μεταμορφώσεων περιγράφει ότι η νύμφη Ηχώ ερωτεύτηκε το Νάρκισσο. Εκείνος την απέφευγε και αυτό φούντωνε την αγάπη μέσα της. Ντροπιασμένη λοιπόν από την περιφρόνηση του Νάρκισσου, κρύφτηκε στο δάσος και οι καημοί έλιωσαν το κορμί της. Έχασε την υπόστασή της και της έμεινε μόνο η φωνή.

Είναι φανερό ότι στο μύθο του Νάρκισσου ο έρωτας είναι πάντα χωρίς ανταπόκριση. Δεν υπάρχει συνάντηση, ένωση. Ο Νάρκισσος αδυνατεί να περάσει από την αναζήτηση της τελειότητας, της εικόνας του εαυτού ως έργο τέχνης, στην ατέλεια της σχέσης με τον άλλον, με τον ενσώματο άνθρωπο. Η ανθρώπινη εικόνα ειδωλοποιείται, αγνοώντας τον ατελή και εφήμερο χαρακτήρα της. Κάποιος τελικά αφανίζεται μέσα από τον έρωτά του, μέσα από μια μορφή σχέσης που καταστρέφει.

Ο νάρκισσος θέλει κυρίως να τον θαυμάζουν, όχι να τον αγαπούν. Επιδιώκει να αγαπά αυτούς που δεν τον αγαπούν, αλλάζει τους ερωτικούς συντρόφους όταν τον έχουν αγαπήσει, αισθάνεται απόρριψη όταν ο άλλος δεν ανταποκρίνεται. Ο ναρκισσισμός εμποδίζει την αγάπη. Η υποχώρηση του ναρκισσισμού είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να φτάσει το άτομο στην αγάπη.

Ο ναρκισσισμός είναι γνώρισμα όλων των ανθρώπων. Ο άνθρωπος στην παιδική του ηλικία νιώθει σαν ένας μικρός θεός. Αισθάνεται παντοδύναμος και το κέντρο του κόσμου. Πρέπει να αισθάνεται έτσι για να ξεκινήσει σωστά τη ζωή του. Στη συνέχεια βέβαια πρέπει αυτός ο ναρκισσισμός να υποχωρήσει και να δώσει τη θέση του σε μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση. Θα πρέπει το άτομο να αναγνωρίσει την ύπαρξη και των άλλων.

Η ενήλικη μετεξέλιξη του ναρκισσισμού θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αυτό που ονομάζουμε ‘αυτοεκτίμηση’. Στην αυτοεκτίμηση απευθύνεται τώρα η αγάπη προς τον εαυτό της παιδικής ηλικίας. Διαμορφώνεται σταδιακά και ασυνείδητα καθώς το παιδί μεγαλώνει και γίνεται ενήλικας. Φρουρός της αυτοεκτίμησης είναι η ηθική συνείδηση που προήλθε από την κριτική επιρροή των γονέων, στους οποίους με τα χρόνια προστέθηκαν οι δάσκαλοι και όλα τα άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος (οι συνάνθρωποι, η κοινή γνώμη).

---

 Συγγραφέας: Μαγδαληνή Γεωργιάκου, Κλινική Ψυχολόγος

Posted in: ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ