Προς το τέλος εκείνης της πρώτης χρονιάς στην ψυχιατρική ειδικότητα
έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο που είχε μόλις εκδοθεί, το βιβλίο του
Rollo May Ύπαρξη. Συνίστατο σε δύο εξαιρετικά μακροσκελή δοκίμια του
ίδιου του Μέυ και σε μερικά μεταφρασμένα κεφάλαια γραμμένα από
Ευρωπαίους ψυχοθεραπευτές και φιλοσόφους, όπως τους Ludwig Binswager,
Erwin Straus και Eugene Minkowski. Το βιβλίο αυτό μου άλλαξε τη ζωή. Αν
και πολλά από τα κεφάλαια ήταν γραμμένα σε πομπώδη γλώσσα που φαινόταν
προορισμένη να συσκοτίζει αντί να φωτίζει, τα κείμενα του Μέυ ήταν
εξαιρετικά διαυγή. Παρουσίαζε θεμελιώδη αξιώματα της υπαρξιστικής σκέψης
και με εισήγαγε στις συναφείς ιδέες του Soren Kierkegaard, του Φρήντριχ
Νίτσε και άλλων υπαρξιστών διανοητών. Κοιτάζοντας εκείνο το αντίτυπο
του 1958, βλέπω ότι έχω σημειώσει σχεδόν σε κάθε σελίδα ορισμένα σημεία
στα όποια συμφωνούσα ή διαφωνούσα. Το βιβλίο αυτό μου έδωσε να καταλάβω
ότι υπήρχε και μία τρίτη οδός, κάτι άλλο εκτός από την ψυχαναλυτική
σκέψη και το βιολογικό μοντέλο – ένας δρόμος που αντλούσε από τη σοφία
φιλοσόφων και συγγραφέων που έζησαν τα τελευταία 2.500 χρόνια.
Ξεφυλλίζοντάς το πάλι τώρα για να γράψω αυτές τις γραμμές, παρατήρησα με
μεγάλη μου έκπληξη ότι σχεδόν σαράντα χρόνια αργότερα ο Ρόλλο είχε
υπογράψει το αντίτυπό μου με την αφιέρωση: « Για τον Ίρβ, έναν συνάδελφο
από τον όποιο εγώ μαθαίνω την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία». Η φράση του αυτή
μου έφερε δάκρυα στα μάτια.Παρακολούθησα και μία σειρά διαλέξεις για την ιστορία της Ψυχιατρικής, οι οποίες άρχιζαν από τον Philippe Pinel (έναν γιατρό του 18ου αιώνα, ο οποίος εισήγαγε την ανθρωπιστική αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών) ως τον Φρόυντ.
Οι ομιλίες ήταν πολύ ενδιαφέρουσες, αλλά για μένα διέπρατταν το εξής σφάλμα: Υπέθεταν ότι ο κλάδος της ψυχοθεραπείας ξεκινούσε τον 18ο αιώνα από τον Πινέλ. Ακούγοντας τες, σκεφτόμουν συνεχώς όλους εκείνους τους διανοητές που είχαν γράψει σχετικά με τη συμπεριφορά και την αγωνία του ανθρώπου πολλούς αιώνες νωρίτερα – φιλοσόφους όπως ο Επίκουρος, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Μονταίνιος και ο Τζών Λόκ. Οι σκέψεις μου αυτές, σε συνδυασμό με το βιβλίο του Ρόλλο Μέυ, με έπεισαν ότι είχε έρθει ο καιρός να εκπαιδευτώ στη Φιλοσοφία. Έτσι, στο δεύτερο έτος της ψυχιατρικής ειδικότητας γράφτηκα σε ένα ετήσιο πρόγραμμα ‘Ιστορίας της Δυτικής Φιλοσοφίας στο Χόουμγουντ. Το διδακτικό μας βιβλίο ήταν η δημοφιλής Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας του Bertrand Russell, και, έπειτα από τόσα χρόνια που μελετούσα διδακτικά βιβλία Φυσιολογίας, Παθολογίας, Χειρουργικής και Μαιευτικής, οι σελίδες του ήταν για μένα ένα είδος αμβροσίας.
Αρχίζοντας από εκείνο το εισαγωγικό μάθημα, κατέληξα να γίνω αυτοδίδακτος στη Φιλοσοφία, διάβασα πολύ από μόνος μου και παρακολούθησα παραδόσεις αρχικά στο Χόπκινς και αργότερα στο Στάνφορντ. Δεν είχα ιδέα τότε με ποιους τρόπους θα μπορούσα να εφαρμόσω όλη αυτή τη σοφία στην ψυχοθεραπευτική δουλειά μου, αλλά σε βαθύτερο επίπεδο αντιλαμβανόμουν ότι είχα βρει τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου.
Αργότερα πήρα ως ειδικευόμενος τρίμηνη απόσπαση στο κοντινό Ινστιτούτο Patuxent, μια φυλακή όπου κρατούνταν κατάδικοι με ψυχική νόσο. Έβλεπα ασθενείς σε ατομική ψυχοθεραπεία και συντόνιζα μια καθημερινή θεραπευτική ομάδα για ανθρώπους που είχαν καταδικαστεί για σεξουαλικά εγκλήματα – από τις δυσκολότερες ομάδες που έχω συντονίσει ποτέ. Τα μέλη της ξόδευαν πολύ περισσότερη ενέργεια προσπαθώντας να με πείσουν ότι είχαν πια αναμορφωθεί πλήρως παρά δουλεύοντας τα προβλήματά τους. Καθώς η καταδίκη τους ήταν αορίστου χρόνου -δηλαδή παρέμεναν στη φυλακή ώσπου να πάρουν βεβαίωση ψυχιάτρου ότι έχουν θεραπευτεί-, ήταν απόλυτα κατανοητή ή απροθυμία τους να κάνουν πολλές αποκαλύψεις. Έβρισκα συναρπαστική την εμπειρία μου στο Patuxent και στο τέλος του χρόνου αποφάσισα ότι διέθετα αρκετό υλικό για να γράψω δύο άρθρα: ένα άρθρο για την ομαδική ψυχοθεραπεία ατόμων με σεξουαλικές αποκλίσεις και ένα δεύτερο για την ηδονοβλεψία.
Το άρθρο μου για την ηδονοβλεψία ήταν μία από τις πρώτες ψυχιατρικές δημοσιεύσεις για το συγκεκριμένο θέμα. Το επιχείρημά μου ήταν ότι οι ηδονοβλεψίες δεν ένιωθαν την επιθυμία να βλέπουν απλώς γυμνές γυναίκες: Για να αισθανθεί αυξημένη ηδονή ένας ηδονοβλεψίας, ήταν αναγκαίο η θέαση αυτή να είναι απαγορευμένη και κρυφή. Κανείς από τους ηδονοβλεψίες που είχα μελετήσει δεν αναζητούσε να δει στριπτιζέζ σε νυχτερινά κέντρα ή πόρνες ή πορνογραφικές ταινίες. Δεύτερον, παρότι η ηδονοβλεψία θεωρούνταν ανέκαθεν ένα ενοχλητικό, ιδιόρρυθμο και αβλαβές αδίκημα, διαπίστωσα ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Πολλοί κρατούμενοι με τους όποιους δούλευα θεραπευτικά είχαν αρχίσει με την ηδονοβλεψία και στη συνέχεια είχαν προχωρήσει σε πιο σοβαρά αδικήματα, όπως είναι η διάρρηξη και η σεξουαλική επίθεση.
Καθώς έγραφα το άρθρο, μου ήρθε στο νου η παρουσίαση της Μιούριελ που έκανα στην Ιατρική σχολή, κι έτσι όπως είχα τότε προκαλέσει το ενδιαφέρον των ακροατών μου αρχίζοντας με μία αφήγηση, άρχισα τώρα το άρθρο μου για την ηδονοβλεψία με το παραμύθι του πρώτου «ματάκια», του θρυλικού Peeping Tom. Η Μαίριλυν, παράλληλα με το διδακτορικό της, με βοήθησε να εντοπίσω πολύ παλιές αναφορές στο θρύλο της Λαίδης Γκοντάιβα, της πυργοδέσποινας του 11ου αιώνα, η οποία αποφάσισε με τη θέλησή της να βγει στο δρόμο γυμνή καβάλα στο άλογό της, για να σώσει τους κατοίκους της πόλης της από την τρομερή φορολογία που είχε επιβάλει ο άντρας της. Όλοι οι κάτοικοι της πόλης, εκτός από τον Τομ, έδειξαν την ευγνωμοσύνη τους με το να μην υψώσουν τα μάτια να κοιτάξουν τη γυμνή γυναίκα. Ο καημένος ο Τομ όμως ήταν αδύνατο ν’ αντισταθεί και να μη ρίξει μία κλεφτή ματιά στη γυμνή βασιλοπούλα και γι’αυτό το κακό που έκανε, τυφλώθηκε επί τόπου. Το άρθρο έγινε αμέσως δεκτό για δημοσίευση στα Archives of General Psychiatry.
Λίγο αργότερα, το άρθρο μου για τις τεχνικές συντονισμού ψυχοθεραπευτικών ομάδων για ανθρώπους με ιστορικό σεξουαλικών αδικημάτων δημοσιεύτηκε στο Journal of Nervous and Mental Disease. Δημοσίευσα επίσης ένα άρθρο που δεν συνδεόταν με την έμπειρία μου στο Patuxent, σχετικά με τη διάγνωση της γεροντικής άνοιας. Καθώς δεν συνηθιζόταν οι ειδικευόμενοι να υπογράφουν δημοσιεύσεις, οι διδάσκοντες του Χόπκινς ανταποκρίθηκαν πολύ θετικά. Οι έπαινοί τους με ευχαρίστησαν μεν αλλά με προβλημάτισαν και λίγο, γιατί το γράψιμο ήταν κάτι που το έκανα με μεγάλη ευκολία.
ΑΥΤΟ ΗΤΑΝ Η ΖΩΗ;
ΤΟΤΕ ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ!
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ
IRVIN D. YALOM
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ
Εικόνα: https://tvxs.gr/news/paideia/i-skoteini-pleyra-tis-eleytherias-apo-ton-irvin-yalom
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου