Η Φιλοσοφία στα σχολεία: Διαλύοντας δύο επικίνδυνους μύθους

Του Θωμά Γιούργα

To editorial του Νόστιμον Ήμαρ

Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία προσφέρεται σε κατακλυσμιαίες δόσεις. Σε έναν κόσμο που η εμπορευματοποίηση εισχωρεί παντού και διαφθείρει αξίες και αγαθά. Σε έναν κόσμου όπου ότι δεν αποφέρει μετρήσιμα αποτελέσματα απαξιώνεται. Σε αυτόν τον κόσμο, ένα μικρό αλλά αναγκαίο αντίδοτο είναι η Φιλοσοφική εκπαίδευση από τις μικρές σχολικές βαθμίδες. Ένα απαξιωμένο μάθημα και δύο μύθοι που πρέπει να αποδομηθούν.

1. Η Φιλοσοφία είναι κάτι τελείως θεωρητικό.

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι που αποκαλούν την Φιλοσοφία κάτι τελείως «θεωρητικό» ή «αμπελοφιλοσοφία» (και είναι δυστυχώς πάρα πολλοί στην Ελλάδα), υπονοούν ότι είναι κάτι πρακτικά άχρηστο. Ή πως είναι, πολύ απλά, ένα προσωπικό χόμπι χωρίς πρακτική εφαρμογή στην καθημερινότητα. Η προσέγγιση αυτή είναι τρομακτικά εσφαλμένη. Είναι άραγε χωρίς πρακτική εφαρμογή η ικανότητα να σκεφτόμαστε καθαρά και με σαφήνεια; Δεν έχει πρακτική αξία να προσφέρουμε στα παιδιά από μικρά την δυνατότητα να εξοικειωθούν με την διαδικασία της δομημένης επιχειρηματολογίας και της κριτικής σκέψης; Μα αυτά είναι ακριβώς τα μεταφερόμενα εργαλεία που χρησιμοποιούμε σχεδόν σε όλες τις εκφάνσεις τις ζωής μας. Από το ατομικό μέχρι το συλλογικό. Από τον τσακωμό με την/τον σύντροφό μας, τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, την παρουσία μας στον εργασιακό χώρο, την κατανόηση πολιτικών επιχειρημάτων, την συνέπεια αλλά και τις συνέπειες θεωριών, πράξεων και ιδεών. Σε όλες αυτές τις καταστάσεις, η ικανότητα αναγνώρισης επιχειρημάτων, αρχών σκέψης, έμμεσων υποθέσεων, αλλά και η αποφυγή λογικών σφαλμάτων είναι ταλέντα ουσιώδη, τόσο στο διανοητικό όσο και στο ηθικό επίπεδο.
2. Η Φιλοσοφία είναι ένα θολό μάθημα το οποίο δεν προσφέρει μετρήσιμα αποτελέσματα.
Αυτός είναι ένας άλλος μύθος, ο οποίος μπορεί να αποδομηθεί από δύο πλευρές. Πρώτον, δεν σημαίνει ότι όλα τα πράγματα που είναι μετρήσιμα έχουν κάποια αξία. Δεύτερον, πολλά πράγματα που δεν μετρώνται έχουν τεράστια αξία. Ο αριθμός κόκκων άμμου σε μια παραλία, τα φύλλα γρασιδιού σε έναν κήπο είναι πράγματα μετρήσιμα. Η αγάπη, η φιλία, ο έρωτας, η αλληλεγγύη είναι πράγματα μη μετρήσιμα, δεν ποσοτικοποιούνται σε αριθμούς και μονάδες. Ακόμα λοιπόν και αν η φιλοσοφική εκπαίδευση δεν προσφέρεται για μετρήσεις νουμερικών αποτελεσμάτων, το αποτέλεσμά της μπορεί να σταθεί καθοριστικό και διαχρονικό στη ζωή μας. Το ίδιο ισχύει και για άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες χάνουν δραματικά το κύρος τους σε έναν κόσμο αυξανόμενου, αφελούς και επικίνδυνου θετικισμού/υλισμού.
Επίσης, ένα μάθημα Φιλοσοφίας, δεν είναι κατ’ ανάγκην, και ειδικά σε μικρότερες ηλικίες, μια ατελείωτη ανάλυση ορισμών ή υπαρξιακών προβληματισμών. Το να βομβαρδίσουμε ένα δεκάχρονο με την ανάλυση του υπερβατικού ιδεαλισμού, του Βιτγκεντστάιν ή του Σαρτρ, θα ήταν προφανώς γελοίο. Η Φιλοσοφία δεν είναι μόνο διανοητική διαδικασία, αλλά προσφέρεται και για την εκπαίδευση ηθικών αρετών. Για παράδειγμα, η μείωση του δογματισμού, η αυτοκριτική, ο σεβασμός στην διαφορετική οπτική και στάση ζωής, η οριοθετημένη αποδόμηση μιας αντίθετης γνώμης. Η κατανόηση καταστάσεων προπαγάνδας και συναισθηματικής χειραγώγησης. Όλες αυτές οι ικανότητες και αρετές μπορούν κατ’εξοχήν να καλλιεργηθούν σε μία τάξη Φιλοσοφίας.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 14.1.2017

Posted in: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ