Εφτάψυχες ή υπερ-ευαίσθητες;

Ζουν ανάμεσά μας. Τις φροντίζουμε και τις αγαπάμε, αλλά δεν τις καταλαβαίνουμε πάντα. Ακόμη χειρότερα, στην προσπάθειά μας να τις περιποιηθούμε μπορεί να τους κάνουμε κακό. Οδηγός επιβίωσης για τη γάτα σας

Τα δέντρα και οι γάτες μένουν μαζί με τους λίγους αμετακίνητους καθώς οι διψασμένοι για διακοπές φεύγουν από τις μεγάλες πόλεις προς το βουνό και τη θάλασσα. Ακίνητες επάνω σε τοίχους, μέσα σε κάδους σκουπιδιών, απλωμένες σε σκιές και δροσερά πλακάκια επιμένουν να μένουν στον τόπο τους και όποιος θέλει να τις πάρει μαζί του στον τόπο των διακοπών, τους κάνει κακό. Αυτό είναι ένα μόνο από τα πολλά που μπορεί να μάθει ο αναγνώστης για τις γάτες διαβάζοντας τις σελίδες του ΒΗΜΑ Science τις αφιερωμένες σε αυτές. Με τη βοήθεια μιας κτηνιάτρου που ασχολείται μόνο με γάτες και ενός κτηνιάτρου συμπεριφοριστή συγκεντρώσαμε όσο περισσότερες έγκυρες πληροφορίες μπορούσαμε για τις αρρώστιες τους, για το φαγητό τους, για τα λάθη που κάνουμε ενώ προσπαθούμε να τις περιποιηθούμε, για το τι πρέπει να κάνουμε όταν ένα μωρό έρχεται σε ένα σπίτι που υπάρχει γάτα και βέβαια για την αινιγματική σε κάποιες περιπτώσεις συμπεριφορά τους.


Η περιβόητη «γάτα του Σρέντιγκερ» πρωταγωνιστεί εδώ και έναν αιώνα στο νοητικό πείραμα της Κβαντομηχανικής με το εγκλωβισμένο τετράποδο στο ερμητικά κλειστό κουτί του παρέα με ένα γυάλινο φιαλίδιο γεμάτο υδροκυάνιο. Υπήρξε αντικείμενο σοβαρής μελέτης με τη χρήση τύπων της Φυσικής το πρόβλημα: «πώς μια γάτα πέφτοντας ακόμη και ανάποδα προσγειώνεται πάντα στα πόδια της» χωρίς να παραβιάζει τον συμπαντικό νόμο της διατήρησης της στροφορμής. Είναι διάσημη από τον 19ο αιώνα η με εξαιρετικά φιλοσοφημένες αντιδράσεις γάτα από το Chesire στην πασίγνωστη «Αλίκη» του μαθηματικού Λιούις Κάρολ. Τα παραπάνω είναι μόνον μερικά δείγματα για το πόσο έχει δεθεί η γάτα όχι μόνο με την καθημερινότητα των ανθρώπων αλλά και με την πιο θετικά προσανατολισμένη σκέψη τους. Χωρίς να βάλουμε στον λογαριασμό βέβαια τη γάτα της Ερμιόνης στον «Χάρι Πότερ», τον Γκάρφιλντ και τις καρικατούρες γάτας του Ντίσνεϊ, τον Τομ και τον Σιλβέστρο.

Αινιγματικές και ανεξάρτητες

Στην επαφή τους με τον άνθρωπο οι γάτες φαίνονται πολύ πιο αινιγματικές στη συμπεριφορά τους από τους σκύλους. Φαίνονται να διαθέτουν λιγότερο «αλτρουισμό» στις αντιδράσεις τους, να έχουν μεγαλύτερη τάση να μη μας ακολουθούν μια ζωή όπου πηγαίνουμε. Ακόμη και η μετακίνησή τους με το αυτοκίνητο απαιτεί ολόκληρη τελετουργία ώστε να έχουν συνηθίσει καιρό πριν το καλάθι μεταφοράς. Είναι λιγότερο υπάκουες; «Η σχέση τους με τον άνθρωπο βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο επίπεδο, εξακολουθεί να εξελίσσεται και μαθαίνουμε νέα πράγματα συνεχώς» μου λέει ο δρ Χρήστος Καραγιάννης προσπαθώντας να μου δώσει μια πιο ισορροπημένη εικόνα για τα αξιαγάπητα αυτά πλάσματα. Ποιος είναι ο συνομιλητής μου; Eίναι κτηνίατρος συμπεριφοριστής. Mετά τις σπουδές του στην Κτηνιατρική, ειδικεύτηκε επί πέντε χρόνια στη Συμπεριφορά των ζώων συντροφιάς, αντίστοιχη ειδικότητα με την ειδικότητα της Ψυχιατρικής για τον άνθρωπο και πλέον ασχολείται αποκλειστικά με την αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς. Τα συχνότερα προβλήματα που, όπως λέει, αντιμετωπίζει είναι γάτες με επιθετική συμπεριφορά προς τους ανθρώπους ή τα άλλα ζώα, γάτες που ουρούν ή αφοδεύουν εκτός της αμμοδόχου τους και γάτες με αγχώδεις συμπεριφορές ή φοβίες. Κάθεται δίπλα μου ένα βράδυ του καλοκαιριού και προσπαθεί να με κάνει να θεωρώ λιγότερο αινιγματική τη συμπεριφορά της γάτας που μπαινοβγαίνει στα σπίτια μας και να μην κάνω αστόχαστες συγκρίσεις.

Σαν τον σκύλο με τη γάτα;

Μια από τις πιο άτοπες ερωτήσεις που μπορεί κάποιος να κάνει είναι το ποιος είναι πιο έξυπνος. Ο σκύλος ή μήπως η γάτα; Ο συνομιλητής μου βάζει τα πράγματα στη θέση τους. «Δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε ζώα μεταξύ τους και ούτε με τους ανθρώπους βέβαια. Κάθε πλάσμα ζει στο δικό του περιβάλλον και απαιτούνται διαφορετικές δεξιότητες για να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του περιβάλλοντος αυτού. Για παράδειγμα, ο ρόλος του σκύλου, που η εξέλιξή του ήταν παράλληλη με του ανθρώπου και η εξημέρωσή του έχει ξεκινήσει δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, ήταν διαφορετικός από της γάτας. Ο σκύλος κάνει φασαρία για να διώξει έναν άγνωστο από το οπτικό του πεδίο και αυτό τον κάνει κατά κάποιον τρόπο φύλακα. Αντιθέτως η γάτα ακολούθησε τον άνθρωπο όταν αυτός άρχισε να συσσωρεύει σπόρους, δημητριακών κυρίως, και να τους μεταφέρει, οπότε είχε να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των ποντικών. Τότε οι γάτες τού ήταν πολύ χρήσιμες και γι' αυτό τις είχε μαζί του και επάνω στα πλοία. Αυτός άλλωστε ήταν ένας λόγος που οι γάτες από το αρχικό τους λίκνο, την Ανατολική Μεσόγειο, βρέθηκαν σε άλλα λιμάνια και από εκεί σε άλλες ηπείρους. Η γάτα όμως από τότε για να είναι αποτελεσματική έπρεπε να είναι αθόρυβη και να έχει οξυμμένη ακοή για να πιάνει τις κινήσεις των τρωκτικών».

Δεν χρειάζεται «διακοπές»

Από την άλλη, όντας η γάτα τόσους αιώνες κοντά στον άνθρωπο, έχει αναπτύξει ιδιαίτερους τρόπους επικοινωνίας μαζί του. Οπως μου επισημαίνει ο συνομιλητής μου, οι γάτες κατά κανόνα χρησιμοποιούν διαφορετικούς ήχους, διαφορετικά νιαουρίσματα, για να επικοινωνήσουν με τον άνθρωπο από ό,τι με τις άλλες γάτες. Το κλασικό νιαούρισμα με τις διάφορες παραλλαγές του το φυλάνε για τη στιγμή που θέλουν να πουν κάτι στον άνθρωπο. Να τους δώσει φαγητό, να βγουν έξω ή να παραπονεθούν για μια πολύωρη απουσία του κηδεμόνα τους. Η γάτα, επίσης, θα λέγαμε πως είναι «ζώο ρουτίνας». Predictability και controllability είναι οι δυο λέξεις που χρησιμοποιούνται επιγραμματικά. Προβλεψιμότητα και ελεγξιμότητα, αν το θέλετε στα ελληνικά. Δεν θέλει να βγαίνει από τις συνήθειές της και από το περιβάλλον της. Προβλεψιμότητα στο φαγητό της και γενικά στο πρόγραμμά της και έλεγχο του περιβάλλοντός της. Και εδώ ακριβώς έρχεται κάτι δύσκολο για την εποχή των διακοπών. Είναι καλύτερα για τη γάτα μας να μη μετακινηθεί, ιδιαίτερα αν δεν λείψουμε για πολλές ημέρες. Ούτε καν στο «ξενοδοχείο». Να βρούμε έναν τρόπο να παίρνει τροφή και νερό τουλάχιστον, αν όχι να έχει και κάποια ανθρώπινη συντροφιά, έστω και για λίγο, αλλά εκεί που μένει. Γενικά λοιπόν ας μας μείνει στο μυαλό ότι σαν τον σκύλο δεν είναι (ακριβώς τα πράγματα και) με τη γάτα.  

Πώς πονάει δεν ξέρετε...

Αν πάλι μια γάτα γίνει εντελώς απρόσμενα επιθετική ή ξαφνικά ξεκινήσει να κυνηγάει την ουρά της δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα συμπεριφοράς. «Το πιο πιθανό είναι ότι κάπου νιώθει να πονάει» λέει ο δρ Καραγιάννης. Αντιθέτως, όταν οι γάτες πονούν για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν είναι κάτι ξαφνικό, να θυμόμαστε πως όταν τους συμβαίνει κάτι κακό τότε μπορεί να αποφεύγουν όσο μπορούν να μας το γνωστοποιήσουν. Κρύβονται και από εμάς αλλά και από τις άλλες γάτες διότι δεν θέλουν να εμφανίζονται προβληματικές μπροστά τους. Στη φύση δεν έχει μεγάλη τύχη κάποιο ζώο που παρουσιάζεται τραυματισμένο ή αδύναμο. Οταν μάλιστα μεταφερθούν από τον τόπο διαμονής στους στον κτηνίατρο ή στον «ψυχολόγο» κάνουν ό,τι μπορούν για να εμφανιστούν υγιείς και δυνατές μέχρι παραπλάνησης ή μέχρι αποφυγής της εξέτασης! Γι' αυτό ο «ψυχολόγος»-συμπεριφοριστής είναι προτιμότερο να τις βλέπει στον χώρο όπου ζουν για να μπει καλύτερα στο όποιο πρόβλημα εμφανίζεται σχετικά με αυτές.

Πόσο τρώει δεν ξέρετε...

«Πολλές γάτες είναι ικανές να φάνε όση τροφή και αν τους βάλεις και είναι φορές που ο κηδεμόνας τους τις υπερσιτίζει» λέει η Ισμήνη. Ποια είναι η Ισμήνη που κάθεται ακριβώς απέναντί μου και ως τώρα μόνον άκουγε χωρίς να μιλάει; Η κτηνίατρος Ισμήνη Δρακούλη έχει αφιερωθεί στις γάτες και στο ιατρείο της ασχολείται αποκλειστικά με περιστατικά σχετικά με αυτές. Μπορεί να μιλάει ατελείωτες ώρες και με θαυμασμό για την τελειότητα στην κατασκευή του σώματός τους αλλά και για το πόσο μακριά από το τέλειο είναι η δική μας συμπεριφορά όταν εφαρμόζουμε επάνω τους σκέψεις εντελώς ανθρωπομορφικές. Αλλος τους δίνει λίγη σοκολάτα, αγνοώντας πως η σοκολάτα είναι τοξική για τη γάτα. Αλλη της δίνει κάθε ημέρα δυο βραστά κολοκυθάκια διότι κάνουν καλό στην ίδια και αυτό το προβάλλει και στη γάτα της αγνοώντας πως αυξάνονται έτσι οι θερμίδες και ο τρίτος μαγειρεύει το φαγητό της για να την περιποιηθεί καλύτερα, όπως νομίζει. Ετσι φθάνουν στο ιατρείο γάτες παχύσαρκες, γάτες με αρθρίτιδες, γάτες διαβητικές.

Δεν είναι τόσο απλό το να έχεις μια γάτα στο σπίτι σου σε καλή κατάσταση. Πρέπει να είσαι ευαίσθητος, σχολαστικός, πληροφορημένος, δοτικός, παρατηρητικός. Ευαίσθητος διότι υπήρξαν περιπτώσεις όπου μια γάτα είχε χάσει το φως της αλλά ο ιδιοκτήτης της δεν το είχε αντιληφθεί για καιρό καθώς η γάτα κυκλοφορούσε κανονικά μέσα στο σπίτι και είχε θεωρηθεί απλώς άγαρμπη όταν κάποιες φορές σκόνταφτε πάνω σε έπιπλα! Σχολαστικός διότι ακόμη και για το ότι  καταπίνουν περισσότερες τρίχες από το φυσιολογικό μπορείς να κάνεις κάτι αν τη χτενίζεις τακτικά μειώνοντας την ποσότητα των τριχών που καταπίνουν ενώ με ειδικό τζελ μπορεί να αποβάλλει κάθε τόσο ένα μέρος από αυτές προτού μεταβληθούν σε σφαιρικό απολίθωμα. Πληροφορημένος, ώστε, για παράδειγμα, να έχεις γνώση πως η λύσσα είναι μια ασθένεια που είχε εξαλειφθεί αλλά τώρα επανέρχεται και χρειάζεται απαραίτητα να γίνεται εμβόλιο και για αυτή. Δοτικός γιατί έρχονται στιγμές που αυτή η τόσο ανεξάρτητη ύπαρξη ζητάει επίμονα αγκαλιά και χάδι. Παρατηρητικός, τέλος, διότι ακόμη και όταν πίνει νερό, μπορείς να διαπιστώσεις, αν η ποσότητα είναι μεγάλη, πως κάτι παθολογικό της συμβαίνει. Ναι, όταν πίνει μια γάτα και όταν παραφέρεται...

Πόσες ψυχές;

Τελευταία ερώτηση στην Ισμήνη, που βλέπει καθημερινά ένα σωρό περιπτώσεις: είναι οι γάτες εφτάψυχες;

Δυστυχώς όχι, μου απαντά. Μπορεί να φθάσουν να ζήσουν και 20 χρόνια αλλά θα πρέπει από μικρή ηλικία ακόμη να ξέρουμε πώς θα τις αντιμετωπίζουμε για να μη φθάνουν μετά από λίγα χρόνια να είναι φορτωμένες με ένα σωρό αρρώστιες. Ας μην μας παραπλανά το ότι μπορούμε να ρίξουμε μια γάτα από ψηλά ακόμη και με την πλάτη προς τα κάτω και εκείνη να προσγειωθεί πάντα με τα πόδια της να ακουμπούν, πρώτα αυτά, μαλακά στη γη. Μπορεί να έχει τη δυνατότητα να κάνει στον αέρα το σώμα της όπως το γράμμα ύψιλον και μετά να (περι)στρέφει τα δυο μισά τού σώματός της με αντίθετη φορά, κρατώντας μηδενική την αλλαγή της στροφορμής και να γυρίζει ανάποδα φθάνοντας με τα πόδια στη γη, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μπορεί να πέφτει από παντού, να την ταΐζουμε οτιδήποτε, να της αλλάζουμε τόπο κατοικίας, να την ταλαιπωρούμε και εκείνη πάντα να τα βγάζει πέρα. Και να συνεχίζει να μας αγαπάει.

Τα βασικά, για να μην ανέβει στα κεραμίδια

Ποιες ανθρώπινες τροφές δεν πρέπει να δώσουμε σε οποιαδήποτε περίπτωση σε μια γάτα;

Δεν θα πρέπει να δίνουμε:

Κρεμμύδια και σκόρδα διότι προκαλούν αναιμία. Σοκολάτα διότι έχει μεγάλη τοξικότητα. Ωμή ζύμη ψωμιού. Βρασμένα ή ψημένα κόκαλα που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό στον γαστρεντερικό τους σωλήνα. Αλκοόλ. Τσάι-καφέ. Μπρόκολο και κουνουπίδι. Ξυλιτόλη (ένα γλυκαντικό στις τσίχλες). Γάλα διότι προκαλεί διάρροιες. Σταφύλια και σταφίδες γιατί είναι νεφροτοξικά. Ωμά κρέατα ή αβγά. Φαγητό σκύλου. Ανθρώπινα φάρμακα. Πολύ λιπαρές τροφές ή με πολλά μπαχαρικά.

Να τους μαγειρεύουμε εμείς το φαγητό τους;

Μάλλον όχι. Διότι πρέπει να πάρουμε συγκεκριμένη συνταγή από τον κτηνίατρο και οποιαδήποτε προσθήκη ή παράλειψη δική μας μπορεί να τους κάνει κακό αυξάνοντας υπέρμετρα το βάρος τους ή δίνοντας λιγότερα συστατικά από αυτά που χρειάζονται.

Οταν βρεθούμε με ένα γατάκι στο σπίτι τι πρέπει να κάνουμε;

Να του αγοράσουμε την ειδική τροφή για την ηλικία του και αν είναι με κλειστά μάτια ακόμη σε εποχή θηλασμού να πάρουμε μια ειδική σκόνη γάλακτος που υπάρχει. Να φροντίσουμε να είναι ζεστά ακόμη και το καλοκαίρι, διότι είναι επιρρεπή στην υποθερμία. Πολλά μικρά γεύματα και σίγουρα έπειτα από κάθε γεύμα λίγο δυνατό κάπως χάιδεμα στην κοιλιά. Ενα παιχνίδι και τέλος ένα ρολόι που θα ακούγεται στον χώρο κοντά του προσομοιάζοντας τους χτύπους της μητρικής καρδιάς.

Πώς θα κάνουμε ένα γατάκι να προσαρμοστεί ώστε να ζήσουμε καλά μαζί;

Οι 8 με 10 πρώτες εβδομάδες είναι οι πιο κρίσιμες. Πέρα από το φαγητό και τη ζέστη, να μάθει με τη σειρά του ότι το δάγκωμα, που η αλήθεια είναι ότι το κάνει συνήθως παίζοντας, δεν είναι αποδεκτό. Αυτό το δείχνουμε κάνοντας έναν θόρυβο δυσαρέστησης, π.χ. «ωχ» ή «άουτς» όταν δαγκώσει και αποχωρώντας με όσο πιο αργές κινήσεις γίνεται από το παιχνίδι. Γενικά τα ζώα είναι δύσκολο να καταλάβουν την έννοια του «όχι» διότι είναι πολύπλοκη για αυτά. Το «όχι» μπορεί να σημαίνει μην ανεβαίνεις στο κρεβάτι, μη με γρατζουνάς ή μη με δαγκώνεις. Πιο εύκολα μαθαίνουν να κάνουν κάτι άλλο στη θέση αυτού που κάνουν. Επίσης μέσα στην εξοικείωσή τους με τον χώρο είναι και το να συνηθίσουν κάποιους ήχους και ερεθίσματα του σπιτιού. Π.χ. για την τρομερή ηλεκτρική σκούπα συνιστάται να την ξεκινούμε σε κάποιο άλλο δωμάτιο στην αρχή, να ακούγεται για λίγο και απόμακρα και αργά αλλά σταθερά να έρχεται πιο κοντά στις επόμενες ημέρες!

Τι κάνουμε όταν έρχεται το νεογέννητο μωρό των κυρίων της στο σπίτι;

Θα πρέπει η γάτα (όπως και ο σκύλος) να εξοικειωθούν με τον νέο ένοικο προτού καν φθάσει από το μαιευτήριο στα χέρια του μπαμπά και της μαμάς. Η εξοικείωση γίνεται με τις μυρωδιές και την ανταμοιβή. Ενα ρούχο του μωρού από το μαιευτήριο που θα μεταφερθεί προτού αυτό φθάσει στο σπίτι θα δώσει τη νέα μυρωδιά και η ανταμοιβή με κάποια λιχουδιά στο δωμάτιο που θα εγκατασταθεί θα δημιουργήσει την πρώτη γέφυρα. Πολλές γάτες μαθαίνουν και νιώθουν πιο άνετα με τους ήχους του μωρού αν πριν από τον ερχομό του προετοιμαστούν για κάποιες βδομάδες με ηχογραφημένα κλάματα και ήχους μωρών που μπορεί κάποιος να βρει στο Διαδίκτυο, π.χ. στο youtube.

Κολλάει ο άνθρωπος τις γάτες και οι γάτες τον άνθρωπο διάφορες ασθένειες;

Από τον άνθρωπο στη γάτα και από τη γάτα στον άνθρωπο μπορούν να υπάρξουν μολύνσεις από:

1. Βακτήρια τα οποία συνήθως μεταφέρονται με δαγκώματα ή γρατσουνιές, με πιο συχνή τη νόσο εξ ονύχων γαλής που οφείλεται στην bartonella henselae και προσβάλλει κυρίως άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό και μπορεί να αποφευχθεί με έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση και σωστή τήρηση των κανόνων υγιεινής.

2. Παράσιτα όπως οι ψύλλοι που πολύ συχνά απαντώνται σε γάτες που ζουν ελεύθερες, επίσης και κάποια ενδοπαράσιτα όπως οι ασκαρίδες, τα αγκυλοστόματα και οι ταινίες. Θα πρέπει λοιπόν να δίνονται τα κατάλληλα αντιπαρασιτικά φάρμακα έτσι ώστε η γάτα μας να είναι απαλλαγμένη από αυτά.

3. Μύκητες. Η δερματοφυτίαση είναι μια δερματίτιδα η οποία προκαλείται από μύκητες των γενών Microsporum ή Trichophyton. Είναι μια συχνή δερματοπάθεια της γάτας η οποία εμφανίζεται συχνότερα στα νεαρά ζώα και στις ενήλικες μακρύτριχες γάτες. Η δερματοφυτίαση δεν προκαλεί σοβαρή διαταραχή της υγείας της γάτας, αλλά έχει σημασία γιατί μεταδίδεται στον άνθρωπο. Θα πρέπει λοιπόν να γίνεται έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία και να αποφεύγεται η άμεση σωματική επαφή μέχρι να ολοκληρωθεί η θεραπεία. Ιδιαίτερα πρέπει να προσέχουν οι ευπαθείς ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένοι, έγκυοι, ανοσοκατεσταλμένα άτομα).

4. Πρωτόζωα όπως το Toxoplasma gondii και η Giardia, ένα μαστιγοφόρο παθογόνο παράσιτο το οποίο προκαλεί διάρροια. Η σωστή τήρηση των κανόνων υγιεινής και η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία θα μας προστατέψουν από αυτό.

5. Ιούς. Οι περισσότεροι ιοί έχουν ειδικότητα ξενιστή και δεν μεταφέρονται μεταξύ των ειδών. Ετσι ο άνθρωπος δεν μπορεί να μεταφέρει γρίπη ή κοινό κρυολόγημα στη γάτα, ούτε αντιστοίχως η γάτα στον άνθρωπο μπορεί να μεταφέρει τον ιό της ανοσοανεπάρκειας (AIDS), της ιογενούς λευχαιμίας ή της λοιμώδους περιτονίτιδας. Ομως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στον ιό της λύσσας που μεταδίδεται μεταξύ γάτας και ανθρώπου και να μεριμνούμε για τον εμβολιασμό της γάτας μας.


Είναι αλήθεια πως βλέπουν τη νύχτα καλύτερα από εμάς;
Η αναλογία του μεγέθους του ματιού της γάτας ως προς το συνολικό μέγεθος του κρανίου της είναι η μεγαλύτερη από κάθε άλλο θηλαστικό στη γη.

Στο κυνήγι με χαμηλό φωτισμό τα μάτια της είναι αυτά που μπορούν και βλέπουν μπροστά όπως του ανθρώπου.
Γενικά, η οπτική οξύτητα της γάτας είναι 10 φορές λιγότερη από του ανθρώπου.

Στη γάτα όμως ο κερατοειδής χιτώνας (το διαυγές μέρος) του ματιού φουσκώνει προς τα έξω και επιτρέπει να μπαίνει 5 φορές περισσότερο φως από ό,τι μπαίνει στα μάτια του ανθρώπου.

Γι' αυτό και σε καταστάσεις όπου το ανθρώπινο μάτι δυσκολεύεται να δει, μια γάτα μπορεί να κινηθεί με μεγάλη ευκολία μιας και τα μάτια της προσλαμβάνουν πολύ περισσότερο φως από ό,τι τα δικά μας. Κάτι όμως που είναι ακίνητο δεν μπορεί να το δει.

Το tapetum lucidum είναι ένας καθρέφτης πίσω από τον αμφιβληστροειδή που αντανακλά το φως ξανά στον αμφιβληστροειδή ώστε να δοθεί δεύτερη ευκαιρία στη διέγερση των ραβδίων, και να δει η γάτα στο σκοτάδι. Το κιτρινοπράσινο χρώμα που εκπέμπουν τα μάτια της μέσα στη νύχτα είναι ακριβώς αυτός ο καθρέφτης. Το περισσότερο φως που εισχωρεί στο μάτι σε συνδυασμό με την παρουσία του καθρέφτη στα μάτια της γάτας εξηγεί το πώς οι γάτες βλέπουν καλύτερα στο σκοτάδι από ό,τι ο άνθρωπος. Στο μισοσκόταδο όμως και όχι στο απόλυτο σκοτάδι, γιατί να έχουμε υπόψη μας πως στο απόλυτο σκοτάδι δεν βλέπει ούτε η γάτα ούτε ο άνθρωπος. 

Πώς θα αποφύγουμε το περιβόητο τοξόπλασμα
Η γιατρός για το θέμα αυτό είναι κατηγορηματική. Το τοξόπλασμα, λέει, είναι μια παρασίτωση των εμπύρηνων κυττάρων του αίματος και των ιστών σχεδόν όλων των θηλαστικών, πτηνών, λαγόμορφων και τρωκτικών, και οφείλεται στο πρωτόζωο Toxoplasma gondii.

Το 30% από τους ανθρώπους που έχουν μολυνθεί εμφανίζουν κλινικά συμπτώματα και αυτό συμβαίνει σχεδόν αποκλειστικά μετά την πρώτη μόλυνση. Η δραματικότερη επίπτωση του νοσήματος γίνεται όταν μια γυναίκα μολύνεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της όπου υπάρχει το ενδεχόμενο αποβολής ή μόλυνσης του εμβρύου που μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε πολλά συστήματά του.

Η γάτα είναι εκείνη η οποία διασπείρει το παράσιτο στο περιβάλλον. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο για 2-20 ημέρες σε ολόκληρη τη ζωή της γάτας. Η διασπορά γίνεται με τα κόπρανα της γάτας που περιέχουν μόνο άωρες ωοκύστεις του παρασίτου (που δεν μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο) και πρέπει να παραμείνουν στο περιβάλλον για 2-4 ημέρες έτσι ώστε να γίνουν ώριμες ωοκύστεις, ικανές να μολύνουν τον άνθρωπο και τα ζώα.

Η γάτα μπορεί να μολυνθεί:

1. Από ωμό ή ατελώς ψημένο κρέας μολυσμένο με κύστεις τοξοπλάσματος.

2. Από ώριμες ωοκύστεις που βρίσκονται στο περιβάλλον (χώμα, χόρτα).

3. Ενδομητρικά.

Για να εκμηδενίσουμε λοιπόν τον κίνδυνο μόλυνσης της γάτας μας δεν θα πρέπει να την ταΐζουμε με ωμό ή όχι καλά ψημένο κρέας και να την κρατάμε αποκλειστικά μέσα στο σπίτι έτσι ώστε να μην έλθει σε επαφή με μολυσμένο περιβάλλον ή να καταναλώσει τρωκτικά ή πτηνά.

Ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί:

1. Από ωμό ή ατελώς ψημένο κρέας, μολυσμένο με κύστεις τοξοπλάσματος.

2. Από ώριμες ωοκύστεις που βρίσκονται σε άπλυτα ωμά φρούτα ή λαχανικά, σε μολυσμένο νερό ή στο χώμα.

3. Από μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά.

4. Ενδομητρικά.

Για την προστασία του ανθρώπου από το Toxoplasma gondii θα πρέπει:

1. Να καταναλώνει μόνο καλά ψημένο κρέας και παστεριωμένα γαλακτοκομικά.

2. Να κάνει πολύ σχολαστικό πλύσιμο με σαπούνι των φρούτων και των λαχανικών που καταναλώνει.

3. Να τηρεί πολύ καλά τους κανόνες υγιεινής ή και να χρησιμοποιεί γάντια όταν κάνει εργασίες σε χώμα.

4. Στην περίπτωση που η γάτα του σπιτιού έχει πρόσβαση στο εξωτερικό περιβάλλον τότε να γίνεται καθημερινός καθαρισμός της αμμοδόχου της έτσι ώστε να μην προλάβουν οι ωοκύστεις στα κόπρανα να γίνουν ικανές να μολύνουν (χρειάζονται 2-4 ημέρες).

Συμπερασματικά λοιπόν ο άνθρωπος δεν μολύνεται άμεσα από τη γάτα καθώς η γάτα δεν έχει ώριμες ωοκύστεις στο τρίχωμα, το σώμα ή το σάλιο της και η προστασία του δεν μπορεί να επιτευχθεί με την αποφυγή επαφής του με γάτες ή την απομάκρυνσή τους από το περιβάλλον του. Η προστασία του ανθρώπου γίνεται με τη λήψη των μέτρων που αναφέρθηκαν.

Οσο πατά η γάτα στην ανθρώπινη ιστορία
Με τη βοήθεια του δρος Καραγιάννη και ενός άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Scientific American», τον Ιούνιο του 2009 μπορούμε να δούμε συνοπτικά το πώς η γάτα ήλθε κοντά στους ανθρώπους και από πότε ζουν μαζί.

Επειτα από γενετικές έρευνες που έγιναν στην αρχή της δεκαετίας του 2000 διαπιστώθηκε πως η περιοχή από όπου ξεκίνησε η εξάπλωση του γατοπληθυσμού στον κόσμο ήταν από τη Μεσοποταμία ως το δέλτα του Νείλου. Η Felis Silvestris Lybica είναι ο γενάρχης της σημερινής γάτας του σπιτιού. Το 2004 έγινε από τον Jean-Denis Vigne σε ανασκαφές στην Κύπρο μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Δίπλα από τον σκελετό ενός ανθρώπου, που η χρονολόγηση έδειξε πως έζησε περίπου 9.500 χρόνια πριν από σήμερα, μόλις 40 εκατοστά πιο μακριά ήταν θαμμένη και μια γάτα μόλις 8 μηνών. Το συμπέρασμα των αρχαιολόγων και των άλλων ειδικών ήταν πως η γάτα είχε μεταφερθεί με πλοίο από την απέναντι ακτή στην Κύπρο και θεωρήθηκε δείγμα εξημέρωσης και στενής συνύπαρξης των δύο. Θεωρείται λοιπόν πως ήδη εδώ και 10.000 χρόνια ζούσαν μαζί άνθρωπος και γάτα. Ενα ομοίωμα γάτας από ελεφαντοκόκαλο πριν από 3.700 χρόνια που βρέθηκε στο Ισραήλ πιστοποιεί πως ήδη ήταν οι γάτες κάτι συνηθισμένο ενώ πριν από 2.900 οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν δώσει στη σημαντική για αυτούς θεότητα Bastet τη μορφή γάτας. Η Bastet πριν από 2.100 χρόνια, περίπου το 100 π.Χ., γίνεται η κύρια θεότητα του βασιλείου, οι γάτες ως ιερά ζώα προστατεύονταν και οι Πτολεμαίοι απαγόρευαν να βγαίνουν οι γάτες έξω από το αιγυπτιακό βασίλειο. Η ναυσιπλοΐα όμως με τα πλοία τα φορτωμένα σιτάρι, άρα και με ποντικούς, επέβαλλε να συνταξιδεύουν και γάτες, οπότε αυτές φθάνουν και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία από όπου εξαπλώνονται και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα η γάτα πέρασε δύσκολες στιγμές, γιατί κατηγορήθηκε ότι έχει μαγικές ιδιότητες. Οταν όμως ξεκίνησαν να επιστρέφουν οι Σταυροφόροι στην Ευρώπη και να κουβαλούν με τα καράβια τους ποντίκια με πανώλη, η αξία της γάτας επαναξιολογήθηκε και οι γάτες κέρδισαν και πάλι τη θέση που τους άξιζε. Μετά το 1350 υπάρχουν βουδιστικά κείμενα μοναχών σχετικά με τη γάτα και το 1871 στο Λονδίνο γίνεται η πρώτη έκθεση για γάτες ράτσας που άρχισαν να «δημιουργούν» οι άνθρωποι.

info:

Περισσότερες πληροφορίες για θέματα που αναφέρθηκαν στο άρθρο οι αναγνώστες μπορούν να βρουν στις παρακάτω διευθύνσεις:
Ιατρείο Γάτας, Ισμήνη Δρακούλη: www.ailouros.gr
Κτηνίατρος Συμπεριφοριστής δρ Χρήστος Καραγιάννης: www.behaviour.gr

Posted in: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ