Τι σημαίνει τύπωμα χρήματος

Του Βασίλη Παζόπουλου

Το χρήμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά χαραγμένη εμπιστοσύνη σε χαρτί ή σε μέταλλο. Η άυλη μορφή του είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για την πραγματική του φύση. Στις ημέρες μας μικρό ποσοστό των χρημάτων παγκοσμίως βρίσκεται υπό την μορφή χαρτονομισμάτων. 

Αρκετοί έχουν την απλοϊκή εντύπωση πως η ποσοτική χαλάρωση σημαίνει πως οι Κεντρικές Τράπεζες τυπώνουν συνέχεια χαρτονομίσματα. Η αλήθεια είναι αρκετά πιο πολύπλοκη. Στην ουσία αγοράζουν ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά. Οι τράπεζες δίνουν στην Κεντρική Τράπεζα υποβαθμισμένα ομόλογα πιστώνοντας τον λογαριασμό τους με τα ανάλογα ποσά. 

Η Κεντρική Τράπεζα δημιουργεί χρήμα κυριολεκτικά από το τίποτα. Απλά πληκτρολογεί την εντολή. Τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα που πωλούν τα χρεόγραφα στη Κεντρική Τράπεζα λαμβάνουν το μαγικά δημιουργημένο χρήμα, αποκτώντας ρευστότητα, ώστε να χρηματοδοτήσουν τις εταιρίες και τους καταναλωτές.

Η ποσοτική χαλάρωση αποτελεί δημιουργία χρήματος, αλλά δεν δημιουργεί πλούτο. Αγοράζονται ομόλογα που ήδη υπάρχουν. Το λεγόμενο "τύπωμα" χρήματος δικαιολογείται όταν υπάρχει τραπεζικός πανικός ή αποπληθωρισμός. Αν μια χώρα τυπώνει χρήματα που δεν αντιστοιχούν στις παραγωγικές της ικανότητες, τότε δημιουργείται υψηλός πληθωρισμός.

Η κατάσταση σήμερα

Τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων σε όλο τον κόσμο είναι εξαιρετικά χαμηλά. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ μπορεί να δανειστεί για δέκα χρόνια με επιτόκιο λίγο χαμηλότερο του 2%, ενώ για τριάντα χρόνια σε περίπου 2,5%. Οι αποδόσεις που προσφέρει η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ δεν είναι ένα τυχαίο νούμερο. Ο στόχος της είναι να υπάρχει 2% πληθωρισμός. 

Ο μικρός πληθωρισμός θεωρείται παράγοντας ανάπτυξης, καθώς οι καταναλωτές σπεύδουν να αγοράζουν αγαθά πριν ακριβύνουν. Επίσης βοηθάει τις επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί να αποπληρώνουν σε ευνοϊκότερες συνθήκες.

Σε άλλες αναπτυγμένες οικονομίες τα επιτόκια είναι ακόμη χαμηλότερα: Για παράδειγμα η Γερμανία και η Ελβετία δημοπρατούν ομόλογα με ετήσια απόδοση κάτω από 0%. Αυτό σημαίνει ότι εάν το αγοράσει κανείς και το κρατήσει έως τη λήξη, γνωρίζει πως θα πάρει πίσω λιγότερο από το αρχικό του κεφάλαιο. Οι δανειστές θα πρέπει να πληρώσουν την ελβετική και την γερμανική κυβέρνηση για να κρατήσουν τα χρήματά τους!

Παρά το προφανές μειονέκτημα της αρνητικής απόδοσης, βρέθηκαν εύκολα επενδυτές που την αποδέχτηκαν, δίνοντας μια σαφή ένδειξη ότι οι ασφαλείς επιλογές σπανίζουν. Μετά από την άνοδο στις μεγάλες διεθνείς αγορές που κρατάει χρόνια, έφτασε η ώρα να μετριάσουμε τις προσδοκίες μας για σημαντικές αποδόσεις. Πρέπει να υπολογίζουμε αυτό το δεδομένο, όταν αναζητάμε διεξόδους για να τοποθετήσουμε τις οικονομίες μας. Είτε πρόκειται για μετοχές ή ομόλογα, είτε για έργα τέχνης ή οικόπεδα. Κάθε επενδυτική ευκαιρία συγκρίνεται και αξιολογείται σε σχέση με άλλες τοποθετήσεις. 

Βέβαια οι ιδιώτες έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε σχέση με τους μεγάλους θεσμικούς επενδυτές. Δεν χρειάζεται να επιλέξουν αρνητικά επιτόκια, μια που δεν κατέχουν δισεκατομμύρια προς φύλαξη. Επίσης δεν έχουν την πίεση της ανακοίνωσης οικονομικών στοιχείων κάθε τρίμηνο, οπότε μπορούν να εστιάσουν σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα. 

Ο αντίκτυπος στο χρηματιστήριο

Πολλοί αναλυτές ανησυχούν ότι οι προοπτικές της ανάπτυξης θα βλάψουν τις μετοχές βραχυπρόθεσμα, καθώς θα ενθαρρύνουν την FED να αυξήσει τα επιτόκιά της. Αντίθετα άλλοι πιστεύουν ότι η υγιής οικονομική ανάπτυξη, που δεν θα οφείλεται στις επιδράσεις της πιστωτικής επέκτασης, θα οδηγήσει σε περισσότερες θέσεις εργασίας και σε υψηλότερα εταιρικά κέρδη. 

Έχει παρατηρηθεί ιστορικά, πως η άνοδος των επιτοκίων δεν οδηγεί πάντα σε ύφεση και ακόμα κι όταν το κάνει, οι μετοχές συνήθως αυξάνονται αρκετούς μήνες μετά την αλλαγή της πολιτικής. 

Οι πιο ευάλωτες μετοχές είναι αυτές που ήδη έχουν ανέβει αρκετά, βασιζόμενες κυρίως στις προσδοκίες της αγοράς, όχι λόγω αυξήσεων των μεγεθών τους, όπως κάποιων τεχνολογικών εταιρειών. Επίσης αναμένεται να χάσουν σε ελκυστικότητα οι εταιρείες κοινής ωφελείας και οι εταιρείες επενδύσεων ακινήτων, μια που αρκετοί επενδυτές αυτής της κατηγορίας θα στραφούν προς τα ομόλογα. Οι τομείς που επωφελούνται από την ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη, είναι τα καταναλωτικά αγαθά και ο χρηματοοικονομικός κλάδος. 

Γιατί ο αποπληθωρισμός είναι κακός

Οι λόγοι που πρέπει να αποφεύγεται ο αποπληθωρισμός είναι πολλοί, αλλά οι βασικότεροι είναι τρεις: οδηγεί τις επιχειρήσεις σε ζημιές και αποεπένδυση, ενώ τους καταναλωτές σε μείωση της αγοραστικής δύναμης τους. 

Στις επιχειρήσεις αν πέσει ο τζίρος κατά 10%, δεν σημαίνει πως τα κέρδη πέφτουν 10%, αλλά πολύ παραπάνω. Αν υποχωρήσει ο κύκλος εργασιών 25%-30% συνήθως αρχίζουν να λειτουργούν με ζημιές. Αποδεικνύεται από την ανάλυση του νεκρού σημείου (break even point).

Ο άλλος λόγος είναι πως δημιουργεί οικονομικές και ψυχολογικές προϋποθέσεις που δεν ευνοούν την ανάπτυξη. Όταν για παράδειγμα θέλεις να αγοράσεις ένα κτήριο ή ακόμα και ένα μηχάνημα και ξέρεις πως όσο περνάει ο καιρός θα μπορείς να το αποκτήσεις φτηνότερα, αναβάλλεις την επένδυση σου. 

Ο τρίτος λόγος είναι πως σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία όπως η σημερινή, η τιμή των αγαθών είναι διεθνής. Δεν πρόκειται να αλλάξει την τιμή πώλησης εύκολα ο παραγωγός, ανάλογα με την οικονομική πολιτική της χώρας που θέλει να πουλήσει τα προϊόντα του. Συνεπώς πέφτουν οι μισθοί, αλλά οι τιμές των εμπορευμάτων δεν υποχωρούν. 

Όλα αυτά τα προβλήματα δεν είναι μόνο θεωρητικά. Τα ζήσαμε στην πράξη στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια, με την εφαρμογή της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης.  

* Ο Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής της Guardian Trust ΑΧΕΠΕΥ, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα.
 

** Οι Επενδυτές χωρίς Σύνορα θα βρίσκονται στην Βόρεια Ελλάδα από το Σάββατο 23 Μαΐου. Πληροφορίες στο www.ependytes.com
 

vpazopoulos@gmail.com

Posted in: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ