του Λευτέρη Ριζά
Σε εποχές – όπως αυτή που ζούμε τώρα – κρίσης, όπου η μεγάλη μάζα του λαού δέχεται άγρια επίθεση ενάντια σε «κατακτήσεις» της (δηλαδή σε αυτά που πίστευε ότι τα είχε κατακτήσει με τους αγώνες της), είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, μέσα στην αγωνία της να αποκρούσει τις επιθέσεις, να οργανώσει την άμυνα της και να αντεπιτεθεί, να παρουσιάζει φαινόμενα σύγχυσης της σκέψης, άμβλυνσης της κριτικής της ικανότητας για να κατανοήσει πολλές από τις λεπτομέρειες των όσων συμβαίνουν και την αφορούν.
Θυμάμαι βέβαια ότι ο Λένιν υποστήριζε πώς σε τέτοιες συνθήκες, οι μάζες μαθαίνουν γρήγορα, αποκτούν πείρα κλπ κλπ. Πάντα βέβαια με τη συνδρομή του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης. Γενικά δεν είχε άδικο. Έτσι έχει συμβεί και στη Ρωσία το ‘ 17 και στην Ελλάδα τη δεκαετία του ΄40, ιδιαίτερα μετά την κατοχή μας από τους ναζί-φασίστες.
Αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε αυτές τις γενικές διαπιστώσεις. Γιατί να θεωρούμε ότι ο λαός τα καταλαβαίνει όλα, τα συνειδητοποιεί όλα, αποκτάει πλήρη «επαναστατική» πολιτική συνείδηση κλπ είναι όχι μόνο επικίνδυνα απλοϊκό αλλά και συνειδητά ή ασυνείδητα παραπλανητικό. Γιατί αποτρέπει από μια σοβαρή προσπάθεια να ανέβει ακριβώς το ιδεολογικο-πολιτικό επίπεδο του λαού – των υποτελών τάξεων – σε εκείνο το απαραίτητο επίπεδο ώστε να εξασφαλίσει σταθερή ιδεολογικο-πολιτική ηγεμονία τόσο στη διάρκεια όσο και μετά τον αγώνα.
Η Ιστορία των επαναστάσεων – και η δική μας – έχει δείξει ότι στη διάρκεια του κοινού αγώνα, όταν φαίνεται πώς όλοι αγωνίζονται για τον κοινό σκοπό, διεξάγεται μέσα στις γραμμές των αγωνιζόμενων και των οργανώσεων τους, ένας «σκληρός» αγώνας για την εξασφάλιση της ηγεμονίας του. Έτσι ώστε να πάρει την κατεύθυνση των δυνάμεων και συμφερόντων που θα ηγεμονεύσουν ιδιαίτερα μετά τη λήξη του. Αυτές οι δυνάμεις και τα συμφέροντα είναι κοινωνικά, ταξικά. Η ταξική πάλη με άλλα λόγια συνεχίζει πάντοτε να διεξάγεται και μέσα στις οργανώσεις του μετώπου των λαϊκών τάξεων, ομάδων κλπ.
Δεν υπάρχει κανένας σίγουρος τρόπος να εξασφαλιστεί η ηγεμονία της εργατικής τάξης – ή μάλλον των συμφερόντων της – μέχρι το τέλος του αγώνα. Μέχρι σήμερα αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Γι αυτό και όσες επαναστάσεις έγιναν στο όνομα της ή με σημαία την ιδεολογία της [ακριβέστερα την κοσμοθεωρία της], τελικά απέτυχαν. Όμως, η αναγνώριση αυτής της πάλης, αυτού του αγώνα μέσα στις γραμμές του κινήματος, μέχρι στιγμής φαίνεται πώς είναι η καλύτερη μέθοδος για να διαφυλάξουμε το κίνημα από τον εκφυλισμό του, από το να περάσει η ιδεολογικο-πολιτική ηγεμονία του από τις εργατικές μάζες σε άλλα κοινωνικά-πολιτικά συμφέροντα.
Αυτή η «πάλη», αυτός ο ταξικός σε τελευταία ανάλυση αγώνας για την ηγεμονία του, για το «ποιος θα νικήσει ποιον» συνειδητοποιήθηκε ιδιαίτερα μετά την πορεία που ακολούθησε η ρωσική επανάσταση και ανάλογα φαινόμενα που παρουσιάστηκαν μετά τη νίκη της κινέζικης, από τον Μάο. Δεν είναι σκοπός μου όμως εδώ να αναφερθώ αναλυτικά για τις σκέψεις του και τις πρακτικές του προσπάθειες να διασώσει την επαναστατική πορεία στην Κίνα. Θα θυμίσω μόνο ότι τελικά δεν τα κατάφερε. Άλλη φορά θα επανέλθουμε στο μεγάλο αυτό ζήτημα.
Αυτά όλα γράφτηκαν όμως ως εισαγωγή για κάτι που διαπιστώνω καθημερινά να συμβαίνει στο χώρο της αριστεράς. Δηλαδή ότι παρουσιάζονται μόνο εκείνα που φαίνεται πώς ενώνουν σήμερα την μεγάλη μάζα του λαού. Κι αυτά δεν είναι παρά η κοινή αγανάκτηση ενάντια στα Μνημόνια και τα συνοδευτικά μέτρα και νόμους τους, που εξουθενώνουν το λαό και βάζουν σε κίνδυνο την ύπαρξη της ίδιας της χώρας μας. Γίνονται συχνά επικλήσεις και αναφορές στο ΕΑΜ και το παράδειγμα του για να το επαναλάβουμε, καλούμαστε στη δημιουργία μετώπων σωτηρίας κλπ κλπ.
Καλά, πολύ καλά όλα αυτά. Αλλά ο λαός εξακολουθεί να μην είναι ούτε ομοιογενής κοινωνικά, ούτε ομοιότροπος. Μπορεί να είμαστε σύμφωνοι ενάντια στο ποιος είναι ο εχθρός – τα μνημόνια κλπ – αλλά να μη συμφωνούμε όλοι στο ποιος ακριβώς είναι ο εχθρός και το σημαντικότερο όχι μόνο πως θα τον αντιμετωπίσουμε αλλά και τι θα τον διαδεχθεί όταν τον κατατροπώσουμε.
Είναι όλα αυτά π.χ. αποτέλεσμα της κυριαρχίας των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που κυριαρχούν σήμερα; Άρα αρκεί μια κυβερνητική-πολιτική αλλαγή για να απαλλαγούμε από τα δεινά μας; Είναι αποτέλεσμα μήπως της αδυναμίας των κυβερνήσεων να διαπραγματευθούν σκληρά με τους δανειστές μας; Άρα μια κυβέρνηση ικανότερη στη διαπραγμάτευση μαζί τους αρκεί για να λυθούν τα προβλήματα; Φταίει αποκλειστικά η Μέρκελ, οι τραπεζίτες κλπ.; Αν, όμως, αυτή η κατάσταση οφείλεται σε βαθύτερες αιτίες, όπως π.χ. το ίδιο το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, δηλαδή ο καπιταλισμός και η οργάνωση του σε παγκόσμιο πια επίπεδο, δηλαδή ο ιμπεριαλισμός, τότε ο αγώνας διαφοροποιείται. Τόσο σε επίπεδο κοινωνικών συμμαχιών όσο και προοπτικής. Και φυσικά διαφορετικά μπαίνει το ζήτημα της ηγεμονίας του: ποια τάξη και πώς ηγείται, με ποιες ιδέες και προγράμματα, ποιες ηθικές αξίες και βεβαίως μέσα σε ποια διεθνή πλαίσια και δυνατότητες.
Σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο που δεν κυριαρχεί απλά ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός. Που δεν υφίστανται δύο στρατόπεδα – το δυτικό/ καπιταλιστικό και το «ανατολικό»/σοσιαλιστικό – αλλά ένα: αυτό του σύγχρονου ιμπεριαλισμού. Σήμερα, επίσης κυριαρχεί η μεταμοντέρνα ιδεολογία και καθημερινή πρακτική – με εξαίρεση εκείνες τις περιοχές του κόσμου που αγωνίζονται ενάντια στην Δύση και τις αξίες της κάτω από ιδεολογίες που τις θεωρούμε «οπισθοδρομικές»: συνήθως θρησκευτικές.
Στον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο και τις «περιφέρειες του» – αυτόν που ιδιαίτερα δεν ανήκει στον «Τρίτο Κόσμο» – κυρίαρχες είναι οι ιδέες, οι ηθικές συμπεριφορές και πρακτικές του μεταμοντερνισμού. Στο όνομα τους μάλιστα γίνονται μια σειρά επεμβάσεις ιμπεριαλιστικές αλλά και θεσμικές στο εσωτερικό χωρών του ευρωπαϊκού νότου. Στην πρώτη γραμμή τα περιβόητα «ατομικά δικαιώματα» – που μπορεί να αφορούν απλά ατομικά «βίτσια» – , τα δικαιώματα των πάσης φύσης «μειονοτήτων». Για την υπεράσπιση τους άλλωστε έχουν εξαπολυθεί μια σειρά ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι και επεμβάσεις. Ο «ιμπεριαλισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», όπως έχει ονομαστεί η όλη αυτή επιχείρηση. Δίδυμο αδέλφι τους ο κατευθυνόμενος «αντι-εθνικισμός», το αίτημα για «ανοιχτά σύνορα» κλπ και παράλληλα η λατρεία του σώματος. Από τα τατουάζ και τα σκουλαρίκια μέχρι την περιβόητη «σεξουαλική» απελευθέρωση που καταργεί όλα όσα απαιτούσε π.χ. ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» του, για να γίνουμε πραγματικά ευτυχισμένοι. Μπορούμε να πούμε χωρίς να κάνουμε λάθος ότι ο Καρλ Πόππερ και η «Ανοιχτή Κοινωνία» του είναι ο κανόνας σήμερα. Κονιορτοποίηση των πάντων, κοινωνία χυλός, «υπέρβαση» και κατάργηση κάθε συλλογικότητας. Ανάλογη λοιπόν και η αριστερά: Αριστερά των ατομικών και όχι συλλογικών δικαιωμάτων.
Οποιοσδήποτε έλεγχος κοινωνικός – και για χάρη της κοινωνικής αναπαραγωγής – πάνω στο άτομο – , οποιαδήποτε ηθική επιταγή, που να στηρίζει ουσιαστικά την συλλογική-κοινωνική ύπαρξη καταδικάζεται ως αντιδραστική και εξόχως καταπιεστική. Η μεταμοντέρνα ιδεολογία και πρακτική είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στα νέα μεσο-στρώματα και γι αυτό διεισδύει εύκολα και στη νεολαία. Αυτό που διάφοροι καταδικάζουν ως κυριαρχία του LifeStyle, όταν πρόκειται να μιλήσουν για το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη, αυτό που βλέπουμε να απασχολεί μεγάλο μέρος της νεολαίας: τα κινητά, τα i-pad κλπ κλπ είναι φαινόμενα της μεταμοντέρνας ιδεολογίας και κυριαρχίας της. Που διαλύει ουσιαστικά κάθε προσπάθεια συλλογικής οργάνωσης της ζωής και του αγώνα για να την ξανακερδίσουμε.
Ακόμα και η πληθώρα των «κινημάτων» που έχουν κατακλύσει την αριστερά μας – όπου κάθε ένας ή μια παρέα δικαιολογημένα ή όχι – σηκώνει τη σημαία του τελικά περισσότερο τη διάσπαση διευκολύνει παρά την ενοποίηση.
Τελευταία και μάλιστα κραυγαλέα έκφραση της κυριαρχίας της μεταμοντέρνας ιδεολογίας, πρακτικής και ηθικής και στους κόλπους της αριστεράς – δεν το βάζω σε παρένθεση για να μην οξύνω τα πράγματα – η συμπάθεια που έχουν δείξει από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος, στην περίπτωση του Γαβριήλ Σακελλαρίδη. Από τον άκρως νεοφιλελεύθερος Πάσχο Μανδραβέλη της «Καθημερινής» και την Τασούλα Καραϊσκάκη μέχρι τον Σεραφείμ Κοτρώτσο και πολλούς άλλους, όλοι τους υπεραμύνθηκαν το ατομικού δικαιώματος του Γαβριήλ να αυτό-εξευτελίζεται και μαζί του η αριστερά [επαναλαμβάνω ότι καλά θα ήταν η «αριστερά» μας να ξαναδιαβάσει Αριστοτέλη και να ξαναστοχαστεί ποια ήταν η αριστερά του Μανώλη Γλέζου για τον οποίο τάχατες κόπτονται]. Κι αντί να σκεφτούν και να μιλήσουν γι αυτό προσπαθούν να στρέψουν τη συζήτηση αλλού: στο ποιος είναι ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος. Το ζήτημα δεν είναι ποιος είναι ο Μάκης και η Ζούγκλα του, αλλά αν αληθεύουν αυτά που λέει – και ενημέρωσε ιδιαίτερα ηγετικό κλιμάκιο του ΣΥΡΙΖΑ πριν τις εκλογές. Και που βέβαια και μόνο το γεγονός ότι προχώρησε σε μια τέτοια ενημέρωση σημαίνει ότι δεν λειτούργησε εκβιαστικά. Δεν εκβίασε την αριστερά. Το ότι τα «έβγαλε» στη φόρα – γεγονότα άλλωστε που ήταν γνωστά στο διαδίκτυο – καλά έκανε. Γιατί μάθαμε ποιοι είναι, ποια βίτσια – όχι απλά ατομικά δικαιώματα – βασανίζουν ηγετικά πρόσωπα της δύσμοιρης αριστεράς. Που ο κόσμος της «πάντα ευκολόπιστος και πάντα προδομένος», βαθειά θρησκευόμενος, δηλαδή πιστεύοντας αλλά πολύ σπάνια ερευνώντας, έχει συνηθίσει εκ των υστέρων πάντοτε να ακούει αυτοκριτικές για λάθη και παραλείψεις της ηγεσίας που τον οδήγησαν στην ήττα. Λάθη και παραλείψεις που αν είχε ανοιχτά τα μάτια, τα αυτιά και το μυαλό του θα τα είχε διαπιστώσει και διορθώσει έγκαιρα.
Στις επόμενες εκλογές όταν θα έχουν αυξηθεί οι ψήφοι της Χρυσής Αυγής – και γενικότερα της δεξιάς – θα ψελλίζουν διάφορες ανόητες αναλύσεις και δικαιολογίες.
Η τελευταία αυτή περίπτωση στην οποία αναφέρθηκα είναι ένα μικρό παράδειγμα του πώς διεξάγεται – και προς το παρόν κερδίζεται – ο ιδεολογικός-πολιτικός και ηθικός αγώνας από τα μικροαστικά-μεσοαστικά στρώματα, για λογαριασμό του αστισμού, μέσα στους κόλπους του λαού. Πως δηλαδή η εργατική αριστερά δεν απαντάει σε όλα αυτά είτε από έλλειψη ικανότητας και ωριμότητας ή σαν αποτέλεσμα της ιδεολογικής-πολιτικής ήττας που έχει υποστεί στην Ελλάδα και τον κόσμο, τα τελευταία 50 χρόνια.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου