12 Αυγ 2020

Άρχισε η δικτατορία του διαδικτύου;

Ευάγγελος Θεοδώρου

Ο έλεγχος της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπηρεσιών, των λογισμικών και των ψηφιακών δομών του διαδικτύου από πέντε τεχνολογικούς κολοσσούς (Google, Facebook, Amazon, Apple, Microsoft), αποτελούσε υπάρχον φαινόμενο ήδη πριν ξεσπάσει η πανδημία του COVID-19.
  https://im2.7job.gr/sites/default/files/imagecache/1200x675/article/2020/32/322612-psx_20200807_092404.jpg
Όπως όμως ήταν εύλογο να γίνει, η πανδημία του κορονοϊού ώθησε τους ανθρώπους ακόμα περισσότερο στην χρήση και απόκτηση τεχνολογικών μέσων, με αποτέλεσμα οι πέντε εταιρείες-κολοσσοί που προαναφέρθηκαν, να ισχυροποιηθούν ακόμη περισσότερο. Μάλιστα, η δύναμη τους πλέον είναι τόσο μεγάλη, που το Αμερικανικό Κογκρέσο, σε συνεδρίαση (μέσω βιντεοκλήσης) που είχε με τέσσερις εξ’ αυτών τις κατηγόρησε πως έχουν πραγματικά υπερβολική ισχύ.
    
Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη της ισχύς των συγκεκριμένων εταιρειών, αλλά και τα αποτελέσματα της. Καθώς όμως θεωρείται σχεδόν απίθανο, οι εν λόγω κολοσσοί να απολέσουν τη δυναμική τους στο προσεχές μέλλον, ειδικά προτού ο Τζέφ Μπέζος (ιδιοκτήτης της Amazon) γίνει ο πρώτος τρισεκατομμυριούχος στον κόσμο, ενδεχομένως να έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να ερευνηθούν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης εξέλιξης.

Μήπως απλά το διαδίκτυο και οι χρήστες του συνεχώς βελτιώνονται;

“Θα ήθελα να δώσω έμφαση σε μια πολύ θετική πτυχή που εμφανίστηκε ως συνέπεια της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων και η οποία σχετίζεται με την εξ’ανάγκης εξάπλωση και εμβάθυνση του ψηφιακού εγγραμματισμού των πολιτών. Αυτό αφορά πολλούς τομείς όπως η απασχόληση, η εκπαίδευση, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και γενικότερα η ενημέρωση και η ψυχαγωγία. Με την έννοια του ψηφιακού εγγραμματισμού εννοούμε κυρίως τη δυνατότητα των πολιτών να χρησιμοποιούν όσο γίνεται πιο ορθολογικά και παραγωγικά το διαδίκτυο ώστε να επιτελέσουν και να ολοκληρώσουν
εργασίες. Αυτή είναι μια θετικότατη εξέλιξη”, δηλώνει ο Παναγιώτης Πασχαλίδης, διδάσκων του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και ερευνητής στο πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Η συγκεκριμένη θετική εξέλιξη, σε συνδυασμό με τις “πολλές προσπάθειες κανονικοποίησης και ρύθμισης του διαδικτύου σε σχέση με ζητήματα όπως η ενημέρωση, τα προσωπικά δεδομένα και ιδιαίτερα τα fake news”, όπως δηλώνει και πάλι ο κ. Πασχαλίδης, δημιουργούν την αίσθηση πως πράγματι, τόσο οι χρήστες όσο και οι μεγάλες εταιρείες που ελέγχουν το διαδίκτυο, βελτιώνονται και αναζητούν λύσεις με στόχο την ποιοτικότερη λειτουργία του.

Βέβαια, απέναντι στη συγκεκριμένη λογική, όσον αφορά συγκεκριμένα το αμφιλεγόμενο ζήτημα της διαχείρισης των Big Data από τους συγκεκριμένους τεχνολογικούς κολοσσούς, των τεράστιων βάσεων δεδομένων δηλαδή που έχουν χαρακτηριστεί και ως “το νέο πετρέλαιο”,  έχουν ακουστεί δικαιολογημένα ορισμένες απόψεις , οι οποίες μιλούν για αντικατάσταση κάθε έννοιας προστασίας του ιδιωτικού απορρήτου και προσωπικών δεδομένων από μια “διαρκή παρακολούθηση” που θυμίζει το βιβλίο “1984” του George Orwell.
Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Πασχαλίδης υποστηρίζει πως “από μια φιλοσοφική σκοπιά, ο άνθρωπος παράγει δεδομένα και πληροφορίες εδώ και χιλιετίες. Αυτό που έχει αλλάξει την τελευταία εικοσαετία, περίπου, με την ψηφιοποίηση των περιεχομένων και το Web 2.0 (το διαδραστικό Διακίκτυο) είναι το μέγεθος της παραγωγής αλλά και η δυνατότητα αποθήκευσης, επεξεργασίας και κοινής χρήσης των δεδομένων. Τα μεγέθη και οι ρυθμοί ανάπτυξής τους είναι ασύλληπτα. Υπάρχουν λοιπόν τόσο εφαρμογές της ανάλυσης αυτών των δεδομένων και πληροφοριών που μοιάζουν πολύ αναγκαίες στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας (π.χ. έξαρση επιδημιών), όσο και τεράστιες βάσεις δεδομένων οι οποίες προσφέρονται με σχετικά μικρό κόστος, κάτι το οποίο είναι θετικό”.

Με άλλα λόγια, η ευκολία με την οποία αρκετές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, χρησιμοποίησαν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους (τα οποία διαχειρίζονταν οι τεχνολογικοί κολοσσοί) για να αποτρέψουν την έξαρση του COVID-19, ή αντίστοιχα η ευκολία με την οποία ένας φοιτητής βρίσκει αναρίθμητα επιστημονικά άρθρα στο διαδίκτυο, αποτελούν παραδείγματα όσων διατύπωσε ο καθηγητής.
Μήπως πάμε εμπρός ολοταχώς σε μια "δικτατορία του διαδικτύου"; 
                                       
Από την άλλη, η ολοένα και αυξανόμενη δύναμη των συγκεκριμένων κολοσσών, συνεπάγεται τόσο την απορρόφηση κάθε νέας εταιρείας (και ιδέας) προς όφελος τους (αγοράζοντας την) όσο και τον “εγκλωβισμό” του χρήστη σε ένα ελεγχόμενο διαδίκτυο, εντός του οποίου ο χρήστης για να επικοινωνήσει στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook), για να πραγματοποιήσει ψηφιακές αγορές (Amazon), για να αναζητήσει οτιδήποτε (Google) και για να αγοράσει τεχνολογικά προϊόντα (Microsoft,Apple), θα αποτελεί “καταναλωτή” προς όφελος των συγκεκριμένων εταιρειών.
“Νομίζω πως είναι κυρίως η καπιταλιστική λογική στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης που καθορίζει τις πολιτικές σε αυτό το επίπεδο. Οι εταιρείες για τις οποίες μιλάμε επιζητούν τη μεγιστοποίηση του παρεχόμενου περιεχομένου αλλά και της διανομής σε παγκόσμια κλίμακα με όσο γίνεται πιο μικρό κόστος για αυτές και με πολλές διαφορετικές προτάσεις προς τους πολίτες- καταναλωτές. Αυτό θα πρέπει σίγουρα να μας προβληματίζει ώστε να αναζητήσουμε εγγυήσεις για έναν όσο γίνεται πιο μεγάλο πλουραλισμό στο περιεχόμενο και όσο γίνεται λιγότερους περιορισμούς στην πρόσβαση”, δηλώνει ο κ. Πασχαλίδης.
Βέβαια, δύο ζητήματα, που όπως φάνηκε και προηγουμένως ανακύπτουν από το συγκεκριμένο ολιγοπώλιο του διαδικτύου, είναι η επίδραση του ελέγχου ενός σημαντικότατου μεριδίου διαδικτυακής πληροφόρησης από ελάχιστες εταιρείες (Google, Facebook) αλλά και η συσσώρευση τεραστίων ποσοτήτων δεδομένων, σε “λίγα χέρια”.
Όσον αφορά το πρώτο ζήτημα, αυτό της ενημέρωσης, ο κ. Πασχαλίδης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι “στην ενημέρωση εμπλέκονται και πιο ποιοτικοί παράγοντες και δείκτες όπως η ποιότητα, ο πλουραλισμός, η ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και η όσο γίνεται πιο μικρή εξάρτηση από πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες. Σε σχέση με αυτά, η εμπειρία και η πρακτικές δείχνουν πως ούτε το Διαδίκτυο έλυσε ή βελτίωσε ερωτήματα που μας απασχολούσαν για την ποιότητα της ενημέρωσης και στα πλαίσια της «παραδοσιακής δημοσιογραφίας». Τα μονοπώλια υπάρχουν, η παραπληροφόρηση υπάρχει όπως υπάρχει και η χειραγώγηση και η μονόπλευρη ενημέρωση. Θα τολμούσα να πω πως ακόμα και η αύξηση του ψηφιακού εγγραμματισμού δε θα μπορούσε να αναστρέψει αυτές τις αρνητικές διαστάσεις αν δεν υπάρξει και μια αναγκαία κανονικοποίηση”.
Όσον αφορά τα δεδομένα, με τις μνήμες από σκάνδαλα όπως εκείνο της Cambridge Analytica να είναι νωπές, ο κ. Πασχαλίδης αναφέρει σχετικά: “Εκτιμώ πως το κριτήριο για την ρύθμιση και κανονικοποίηση της λειτουργίας και των πολιτικών των μεγάλων εταιρειών είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι δημοκρατικοί κανόνες. Ένας τέτοιος βασικός κανόνας, στον οποίο δίνει μεγάλη  έμφαση και η Ε.Ε., είναι η ενημέρωση και συγκατάθεση του χρήστη για την χρήση τέτοιων δεδομένων. Προφανώς και δεν αρκεί αυτό. Δεν θα πρέπει να δεχτούμε τη λογική που λέει πως αν οι χρήστες δεν έχουν να κρύψουν κάτι τότε δεν τίθεται ζήτημα ως προς τα δεδομένα τους. Με βάση την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία των μεγάλων εταιρειών αλλά και του γεγονότος πως επενδύουν στην αξιοποίηση αυτών των δεδομένων νομίζω πως το ζήτημα θα συνεχίσει να μας απασχολεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον”.

Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, όπως υποστήριζε ο Σωκράτης πριν από περίπου 2.500 χρόνια στην Πολιτεία , ο τρόπος με τον οποίο διοικείται μια πόλη επηρεάζεται σημαντικά από την ηθική όσων βρίσκονται στην εξουσία. Αντίστοιχα λοιπόν, στην παγκόσμια “ψηφιακή πόλη” του σήμερα, είναι η ηθική, και κατ’ επέκταση ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται όσοι έχουν την εξουσία του διαδικτύου (σσ. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί), που διαμορφώνει σημαντικά το πως ελέγχεται και “διοικείται” το διαδίκτυο.
Το ζήτημα είναι πως, όταν υπέρτατο αγαθό της συγκεκριμένης ηθικής είναι το κέρδος (όπως έγραφε ο Μαξ Βέμπερ για την ηθική του καπιταλιστικού συστήματος), τότε αρχίζουν τα προβλήματα. Άλλωστε, δεν είναι λάθος να ισχυριστεί κανείς πως και “το λογισμικό της Amazon (σσ. Και ενδεχομένως όλων των τεχνολογικών κολοσσών) θα μπορούσε να είναι δώρο για την ανθρωπότητα, αλλά βρίσκεται σε λάθος σύστημα παραγωγής”, όπως έχει αναφέρει ο Άρης Χατζηστεφάνου.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Share

Facebook Digg Stumbleupon Favorites More