«Ο Μότσαρτ και ο Διαφωτισμός»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ* 

Σαν σήμερα, 5 Δεκεμβρίου του 1791, «έφυγε» από τη ζωή ο σπουδαίος συνθέτης, Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Αναδημοσιεύουμε μια ανάλυση του καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας, Γιώργου Μανιάτη, με τίτλο «Ο Μότσαρτ και ο Διαφωτισμός»:

«Ομιλητής: (…) Είναι πρίγκιπας. Ζαράστρο: Είναι κάτι παραπάνω: είναι άνθρωπος!». H φράση αυτή από τον «Μαγικό αυλό» συνοψίζει την κοινωνική στάση του Μότσαρτ και συμπυκνώνει τις ηθικοπολιτικές πεποιθήσεις του. H εν λόγω όπερα είναι ένα έργο «στρατευμένο» στην υπόθεση του ριζοσπαστικού ελευθερομασονισμού, τον οποίο ενθέρμως και εμπράκτως αποδεχόταν ο συνθέτης. H αλληγορία και ο συμβολισμός του «Μαγικού αυλού» δηλώνουν την αξία της ανθρώπινης συναδέλφωσης και περιγράφουν τη διαδικασία, τη δοκιμασία καλύτερα, της στράτευσης στην υπόθεση αυτή, την υλοποίηση της αξίας στο πλαίσιο ενός καλύτερου κόσμου. Σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται για διδακτικό έργο αλλά για μια σε υψηλό αισθητικό επίπεδο έκφραση των αντιφάσεων του ανθρώπινου βίου που συγχρόνως είναι και αντιφάσεις της ίδιας της προσωπικότητας του Μότσαρτ. Το αφελές και το χαρίεν, εκείνη η πλευρά του ανθρώπου που τον οδηγεί στο να υποκύπτει στους πειρασμούς της καθημερινής ευτυχίας, συγκρούονται με την αυστηρή αίσθηση του καθήκοντος, με το ηθικό χρέος που λειτουργεί ως οικουμενική δεσμευτική αρχή.

Το 1784 ο Μότσαρτ έγινε μέλος μιας μασονικής Στοάς, η οποία ακολουθούσε τον ριζοσπαστικό ορθολογισμό του Διαφωτισμού σε αντιπαράθεση με τον συντηρητισμό του κλήρου στη Βιέννη. Οι ιδέες του Διαφωτισμού, που συμπυκνώθηκαν στο τρίπτυχο ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα, επέδρασαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της κοινωνικοπολιτικής ματιάς του και της αντίστοιχης καλλιτεχνικής της έκφρασης. Εχει μάλιστα παρατηρηθεί ότι σε αυτές τις τρεις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης αντιστοιχούν τρεις σημαντικές όπερες του Μότσαρτ: «H αρπαγή από το σεράι», «Οι γάμοι του Φίγκαρο» και «Ο μαγικός αυλός». Είναι γνωστό ότι ο Μότσαρτ επηρεάστηκε διανοητικά από τον πατέρα του Λεοπόλδο, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένος με το πνεύμα του Διαφωτισμού. Φιλέρευνος και με πολλά επιστημονικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, είχε αναπτύξει σχέσεις με σημαντικούς εκπροσώπους του κινήματος. Ο Λεοπόλδος συνδύαζε το κριτικό πνεύμα με τη στέρεη πίστη στον καθολικισμό. Ιδιότητες που συχνά βρίσκονταν σε αντίθεση μεταξύ τους. Αυτή η αντιφατική ψυχοδιανοητική στάση συνέβαλε προφανώς στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Μότσαρτ.

Ο ίδιος ο συνθέτης, όπως μαρτυρεί η γυναίκα του Κονστάτσε, απολάμβανε το διάβασμα. H βιβλιοθήκη του περιλάμβανε αρκετά έργα εκπροσώπων του γερμανόφωνου Διαφωτισμού: των Σόλομον, Γκέσνερ, Βίλαντα, Ζόνενφελς κ.ά. Ηταν εξοικειωμένος με συγγραφείς όπως ο Μολιέρος και ο Μωυσής Μέντελσον, ο Οβίδιος και ο Κλάιστ. Οταν επισκέφθηκε το Παρίσι, στο τέλος της δεκαετίας του 1770, σχετίστηκε με προσωπικότητες όπως ο Μέλχιορ Γκριμ και η Κυρία Ντ” Επινέ, οι οποίες βρίσκονταν στο κέντρο των διανοητικών διεργασιών της εποχής. Και μόνον η επιλογή του ρηξικέλευθου θεατρικού κειμένου του Μπομαρσέ «Οι γάμοι του Φίγκαρο» ως βάση για το λιμπρέτο της φερώνυμης όπεράς του, του 1784, καταδεικνύει την κοινωνικοπολιτική ευαισθησία του και τον ριζοσπαστισμό της σκέψης του.

Οι «Γάμοι του Φίγκαρο» αποτελούν το πληρέστερο και πιο ισορροπημένο όραμα του Μότσαρτ για την κοινωνία. Πρόκειται για έναν κόσμο όπου η ατομικότητα, η ατομική έκφραση συναισθημάτων, παθών και συμφερόντων δεν καταναγκάζεται από το πανίσχυρο κράτος. Στον κόσμο αυτόν οι πολίτες εμφανίζονται ως ελεύθερα, αυτόνομα άτομα που συμπεριφέρονται αρμονικά μεταξύ τους. Οι εντάσεις, οι αντιθέσεις, οι συγκρούσεις των δραματικών προσώπων δεν καταλήγουν ποτέ σε άρση μιας αυστηρά ιεραρχημένης κοινωνικής ισορροπίας. H αμφισβήτηση παραδοσιακών θεσμών, η παράκαμψη των αυστηρών συμφωνιών νομικού χαρακτήρα, η αντιμετώπιση της εξουσίας με την ίντριγκα και η υπονόμευση του κύρους της από την ατομική καπατσοσύνη και την καταλυτική ειρωνεία – όλος αυτός ο καμβάς των συμπεριφορών που συγκροτούν το έργο – δεν αρνούνται, ρητά τουλάχιστον, την «προκατασκευασμένη» κοινωνική διάρθρωση.

Οι «Γάμοι του Φίγκαρο» εξαντλούν τα όρια ενός γόνιμου ριζοσπαστισμού εντός του πλαισίου μιας ορισμένης κοινωνικής πραγματικότητας. Και από αυτή την άποψη αποτελούν έξοχο δείγμα της προβληματικής του Διαφωτισμού. Ακριβώς λόγω της διεισδυτικής κοινωνικής ματιάς του Μπομαρσέ και της μοναδικής ικανότητας του Μότσαρτ να ανατέμνει μουσικά τους δραματικούς χαρακτήρες, της ουσιαστικής και σε υψηλό επίπεδο θεατρικότητας μουσικής του. Οι «Γάμοι του Φίγκαρο» ανάγουν τις αφηρημένες αξίες του Διαφωτισμού σε πολυδιάστατες ατομικές συμπεριφορές.

Ο Ντα Πόντε στις εισαγωγικές παρατηρήσεις του στο λιμπρέτο της όπερας απολογείται, κατά κάποιον τρόπο, για τον τρόπο που αντιμετώπισε το κείμενο του Μπομαρσέ. H ανάγκη του μέσου, η οικονομία της παράστασης τον έκαναν να μη μεταφέρει αυτούσιο το έργο του Μπομαρσέ «αλλά περισσότερο μιαν απομίμηση ή ένα απόσπασμα». Ο Ντα Πόντε απολογείται και για τη μεγάλη διάρκεια της όπερας, παρ” όλες τις αλλαγές που επέφερε στο θεατρικό κείμενο. Ολες αυτές οι αλλαγές είχαν ως βασικό στόχο «να πραγματοποιήσουμε τον κατ” εξοχήν σκοπό μας, να προσφέρουμε, δηλαδή, ένα νέου τύπου θέαμα σ” ένα κοινό με τέτοιο εκλεπτυσμένο γούστο και τέτοια βεβαιουμένη κατανόηση». Στην ουσία ο Ντα Πόντε μετρίασε σε μεγάλο βαθμό την κοινωνικοπολιτική κριτική του Μπομαρσέ, αφαιρώντας εκείνα τα επικίνδυνα για την επίσημη λογοκρισία σημεία του έργου. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχε απαγορευθεί από τον αυτοκράτορα το ανέβασμα της κωμωδίας λόγω ακριβώς του έντονου πολιτικού της χαρακτήρα και ο Ντα Πόντε, όπως αναφέρει στα «Απομνημονεύματά» του, αναγκάστηκε να εξηγήσει στον αυτοκράτορα πως είχε «παραλείψει και συντομέψει οτιδήποτε μπορούσε να θίξει τη λεπτότητα και την ευπρέπεια μιας διασκέδασης της οποίας θα προΐστατο η Μεγαλειότητά του…».

Πράγματι στην όπερα έχουν απαλειφθεί όλα τα επίμαχα χωρία που συνιστούσαν κοινωνική και πολιτική καταγγελία. Ηταν ο μόνος τρόπος για να επιβιώσει αυτό το κορυφαίο δείγμα της μοτσάρτειας δημιουργίας ξεπερνώντας τον σκόπελο της λογοκρισίας.

Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι η όπερα είναι αφυδατωμένη και αποδυναμωμένη από κριτικές στοχεύσεις. Στους «Γάμους του Φίγκαρο» είναι εμφανές και από καθαρά μουσική άποψη ένα πνεύμα εξισωτισμού. Δύο μόνον, αφού ο χώρος δεν επιτρέπει, παραδείγματα είναι απολύτως καταδεικτικά. Το πρώτο αφορά το σεξτέτο από το φινάλε της δεύτερης πράξης, το οποίο ο ίδιος ο Μότσαρτ θεωρούσε το σημαντικότερο δείγμα της οπερατικής γραφής του. H αντιστικτική ισορροπία και ισονομία των φωνών εκφράζει την αποδοχή εξισωμένων στο πεδίο της έκφρασης συναισθημάτων και συμφερόντων προσώπων-φορέων διαφορετικής κοινωνικής θέσης.

Το δεύτερο παράδειγμα αφορά την περίφημη άρια του Φίγκαρο «Se vuol ballare». H κοινωνικοπολιτική στάση του Μότσαρτ είναι εμφανής στον τρόπο χρήσης της χορευτικής μουσικής. Ο χορός αρχίζει με ένα τυπικό μενουέτο σε ύψιλον. Ο Μότσαρτ αρχικά σατιρίζει το μενουέτο – δείγμα αυλικής μουσικής – και έπειτα το αντικαθιστά. Στο μέσον της άριας το τέμπο και το μέτρο αλλάζουν απότομα κινούμενα σε ένα επιθετικό contredance, διαφοροποιείται δραστικά, αφού στη συγκεκριμένη άρια η μετάβαση είναι ξαφνική, απότομη, απρόσμενη. Εδώ η μουσική προαναγγέλλει μια καινούργια κοινωνική στάση η οποία υπερβαίνει τις όποιες προσπάθειες να μετριαστούν οι επικίνδυνες κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις του θεατρικού έργου. Το μουσικό σχόλιο, υπαινικτικό και διεισδυτικό, καταδεικνύει μιαν υπόρρητη πλην όμως σαφή κοινωνική κριτική ματιά.

*Ο Γιώργος Μανιάτης είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Αναδημοσίευση από το tovima.gr (29/01/2006)

Διαβάστε περισσότερα

Θ. Παφίλης: Ντροπή να αντιμετωπίζετε το λαό σαν ζητιάνο

«Ντροπή» και «πρόκληση» χαρακτήρισε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ, Θανάσης Παφίλης, τις αντιδικίες μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, για το ποιος δίνει τα λιγότερα ψίχουλα στο λαό με αφορμή τις παρεμβάσεις της αναπληρώτριας υπουργού Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Θεανώ Φωτίου, και του βουλευτή της ΝΔ Γιάννη Βρούτση.
Στην ολιγόλεπτη παρέμβασή του, ο Θανάσης Παφίλης τόνισε ότι «για το λαό και αυτούς που παράγουν τον πλούτο είναι άθλια αυτή η συζήτηση που γίνεται εδώ μέσα, ποιος δηλαδή τους αντιμετωπίζει σαν ζητιάνους». Πρόσθεσε ότι «κοκορεύονταν ΝΔ – ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ, που συνεχίζει την ίδια πολιτική, ότι του δίνουν ένα ξεροκόμματο».
«Λέμε στο λαό ότι του ανήκουν όλα», υπογράμμισε ο Θανάσης Παφίλης, τονίζοντας ότι ο λαός «πρέπει να αποφασίσει να απορρίψει αυτή τη λογική, που τον αντιμετωπίζει σαν ζητιάνο, και πρέπει να συγκεντρώσει τις δυνάμεις του στην ανατροπή του συστήματος που είναι υπεύθυνο και αυτούς που το υπηρετούν, ώστε να πάρει αυτό που του ανήκει».

Διαβάστε περισσότερα

Στα Mikel απαγορεύεται να μη λες σε όλα «ναι»

Ηταν παλιά στη δουλειά, ήταν συνδικαλίστρια και συνήθιζε να μη λέει σε όλα «ναι». Το πλήρωσε με την απόλυσή της. Ο λόγος για μια εργαζόμενη στην αλυσίδα καφέ «Mikel», η οποία έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές τον Τύπο με τα «σύμφωνα εμπιστευτικότητας» που υποχρεώνονταν να υπογράφουν οι εργαζόμενοι σ’ αυτά για τις «μυστικές συνταγές» του καφέ.
Το τελευταίο διάστημα οι εργαζόμενοι στα «Mikel» τα κάνουν όλα, λένε όσοι ασχολούνται με τον χώρο των καφέ και της εστίασης. Δεν υπάρχουν ειδικότητες, δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Αυτός που σερβίρει μπορεί την επόμενη στιγμή να πλένει και να καθαρίζει και τούμπαλιν.
«Η συγκεκριμένη εργαζόμενη έχει απολυθεί ξανά απ’ τα “Mikel” πέρυσι», λέει στην «Εφ.Συν.» ο πρόεδρος του Συνδικάτου Εργατοϋπαλλήλων Επισιτισμού-Τουρισμού-Ξενοδοχείων Αττικής Νίκος Παπαγεωργίου.
«Το κατάστημα εκείνο ήταν franchise και την απέλυσε επειδή διεκδικούσε αυτονόητα δικαιώματα για τους εργαζόμενους. Με παρέμβασή μας η εταιρεία την επαναπροσέλαβε σε εταιρικό κατάστημα, στην πλατεία Κάνιγγος. Ουσιαστικά είχαμε επανάληψη του ίδιου έργου, καθώς η εργαζόμενη αρνήθηκε να λέει “ναι” σε όλα όσα ζητούσε η εργοδοσία. Μιλάμε για μια απίστευτη κατάσταση με 10ωρα και 11ωρα στη δουλειά, όπου όλοι κάνουν τα πάντα. Δεν είναι η πρώτη απόλυση, έχουν γίνει και άλλες απολύσεις το τελευταίο διάστημα».
Είναι χαρακτηριστικό πως η εργαζόμενη ήταν απ’ τα πρώτα άτομα που έπιασαν δουλειά στην αλυσίδα και δεν υπήρξε ποτέ παράπονο απ’ την εργοδοσία αναφορικά με την απόδοσή της. «Αυτό μας επανέλαβαν και προχθές που συναντηθήκαμε μαζί τους», λέει ο κ. Παπαγεωργίου. «Δεν απολύθηκε επειδή δεν ήταν καλή στη δουλειά της. Επικαλέστηκαν οικονομικά προβλήματα και είπαν πως απολύουν αυτήν επειδή ήταν η πιο νέα στο εν λόγω κατάστημα».
Σύμφωνα με πληροφορίες απ’ τον κλάδο, τέτοια φαινόμενα είναι συχνά πλέον και αναμένεται να γίνουν εντονότερα στο μέλλον. «Οποιος αντιδρά στις νέες εργασιακές νόρμες και στην αυθαιρεσία απολύεται», καταλήγει ο κ. Παπαγεωργίου. Μέλη του συνδικάτου έκαναν χθες παρέμβαση τόσο στο κατάστημα στην Κάνιγγος όσο και σε υπόλοιπα υποκαταστήματα σε όλη την Αττική, απαιτώντας να παρθεί πίσω η απόλυση.
efsyn.gr

Διαβάστε περισσότερα

Οι κλόουν της Δύσης στήνουν μια μεγάλη παγίδα για την Κίνα

globinfo freexchange

Η ανακοίνωση σηματοδοτεί την επιθυμία της νεοφιλελεύθερης Δύσης να διεισδύσει και να κατακτήσει την Κινεζική οικονομία, προκειμένου να αρχίσει το καταστροφικό έργο με τη βοήθεια των γνωστών συνταγών της μαφίας του ΔΝΤ. Η Κίνα είναι έτοιμη να κάνει το μεγάλο λάθος, προσαρτώντας την οικονομία της στο Δυτικό μπλοκ.

Όπως αναφέρει η huffingtonpost.com , το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι το γουάν, το Κινεζικό νόμισμα, πληροί όλα τα κριτήρια για να ενταχθεί στο κλαμπ των αποθεματικών νομισμάτων, δηλαδή του Αμερικανικού δολαρίου, του ευρώ, του γιεν και της Βρετανικής λίρας. Επενδυτές συναλλάγματος και οικονομολόγοι δήλωσαν ότι η κίνηση θα ενθαρρύνει το Πεκίνο να κάνει πράξη τις υποσχέσεις του να ανοίξει το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας στην ελεύθερη αγορά. Επίσης, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δήλωσε ότι η απόφαση είναι μια ένδειξη των μεταρρυθμίσεων που έχουν εφαρμοστεί και που θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται.

Ξέρουμε καλά στην Ελλάδα τι εννοεί το ΔΝΤ όταν μιλάει για "μεταρρυθμίσεις". Και ξέρουμε τι σημαίνει το άνοιγμα της χρηματιστηριακής αγοράς. Σημαίνει, ειδικά στην περίπτωση της Κίνας, τεράστια περιθώρια κερδών για τους παρασιτικούς κερδοσκόπους που περιμένουν σαν κοράκια να επιτεθούν όπου βρουν ευκαιρία.

Αλλά ο στόχος αυτής της κίνησης είναι πιθανόν βαθύτερος: να ανακόψει την καλπάζουσα αυτονομία του οικονομικού μπλοκ των BRICS. Και ίσως ο καλύτερος τρόπος για να γίνει κάτι τέτοιο, είναι η προσάρτηση της μεγαλύτερης οικονομίας στο Δυτικό οικονομικό σύστημα, που σημαίνει ουσιαστικά την επίσημη είσοδο της Κίνας στον καταστροφικό νεοφιλελευθερισμό. Επίσης, μια νομισματική προσκόλληση της Κίνας στο Δυτικό σύστημα της νομισματικής φούσκας, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την προοπτική αυτονομίας ενός αντίπαλου συστήματος βασισμένο στον κανόνα του χρυσού.

Παρά το μέγεθος και την ισχυρή της οικονομία, είναι βέβαιο ότι η Κίνα θα δεχθεί επιβολή περιορισμών από την νεοφιλελεύθερη δικτατορία όσον αφορά τις συναλλαγές της με τη Ρωσία και τα υπόλοιπα BRICS, στοχεύοντας κυρίως στην ολική οικονομική απομόνωση της Ρωσίας.

Η Δυτική παγίδα έχει ως στόχο να αποτρέψει την πιθανότητα να γίνει το γουάν το κυρίαρχο νόμισμα στις συναλλαγές μεταξύ των BRICS. Επίσης, να περιορίσει δραματικά τις επιλογές άλλων χωρών που προσπαθούν να δραπετεύσουν από την φυλακή χρέους του νεοφιλελεύθερου νομισματικού μονοπωλίου, ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους νομίσματα σε ένα εναλλακτικό νομισματικό σύστημα.

Εντασσόμενη στο κλαμπ των νομισμάτων της Δύσης, η Κίνα πέφτει και σε μια δεύτερη παγίδα, καθώς δεν θα είναι εύκολο να υποτιμά το νόμισμά της κατά βούληση. Είναι γνωστό ότι η Κίνα εκτόξευε τις εξαγωγές της μέσω της υποτίμησης του γουάν ως βασική ενέργεια. Στους νομισματικούς πολέμους, έως τώρα, οι ΗΠΑ έδειξαν πολλές φορές τη δυσαρέσκειά τους για την ευελιξία της Κίνας, όσον αφορά την υποτίμηση του νομίσματος.

Ωστόσο, η ανακοίνωση του ΔΝΤ φανερώνει την αποτυχία των Δυτικών οικονομικών πολέμων κατά της Κίνας και ότι το Δυτικό νομισματικό μπλοκ αντιμετωπίζει προβλήματα. Υπάρχουν σημάδια αδυναμίας και παρακμής στο νεοφιλελεύθερο νομισματικό μονοπώλιο. Φαίνεται ότι η δυναμική της Κινεζικής οικονομίας είναι τέτοια, που είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί άμεσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές χώρες της Δύσης έσπευσαν να ενταχθούν στην νεοσυσταθείσα Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών (ΑΙΙΒ), υπό Κινεζικό έλεγχο, παρά τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ.

Η Κίνα πρέπει να καταλάβει ότι αυτή η πρόσκληση στο κλαμπ των σκληρών νομισμάτων είναι μια προσπάθεια της Δύσης να ανακόψει την προοπτική ενός ανταγωνιστικού νομισματικού συστήματος, στο οποίο η χώρα θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι αυτό που φοβούνται περισσότερο οι ελίτ της οικονομίας της φούσκας: την πιθανότητα μιας πολύ πιο αξιόπιστης εναλλακτικής απέναντι στο νεοφιλελεύθερο νομισματικό μονοπώλιο, κάτι που θα έθετε σε κίνδυνο την παγκόσμια κυριαρχία τους.

Διαβάστε περισσότερα

«Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια οικονομική πολιτική, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής»

Συνέντευξη της Γουέντι Μπράουν
Μιλάει για τον νεοφιλελευθερισμό ως πολιτική ορθολογικότητα, τις αντιστάσεις και το όραμα της δημο-κρατίας
Η Γουέντι Μπράουν είναι καθηγήτρια Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ. Τα πεδία ενδιαφέροντός της περιλαμβάνουν την ιστορία της πολιτικής θεωρίας, αλλά και τα σύγχρονα προβλήματα πολιτικής θεωρίας με έμφαση την κυριαρχία, την κριτική και τον ανθρωπισμό, την αυτονομία του πολιτικού και τον νεοφιλελευθερισμό. Στα αγγλικά, μεταξύ άλλων, κυκλοφορούν τα βιβλία της A Feminist Reading in Political Theory (Rowman and Littlefield, 1988), Politics Out of History (Princeton University Press, 2001), Walled States, Waning Sovereignty (Zone Books, 2010) και το πιο πρόσφατο Undoing the Demos: Neoliberalism’s Stealth Revolution (Zone Books, 2015).
Τη συνέντευξη πήραν η Αθηνά Αθανασίου, η Αιμιλία Κουκούμα και η Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα 
μετάφραση: Αιμιλία Κουκούμα

Στο τελευταίο σας βιβλίο (Undoing the Demos: Neoliberalism‘s Stealth Revolution), διερευνάτε τον νεοφιλελευθερισμό σε αντιδιαστολή με τη δημοκρατία. Τι σημαίνει η υπαγωγή της πολιτικής στη λογική της ανταγωνιστικότητας και των αγορών; Πως λειτουργεί ο νεοφιλελευθερισμός ως τρόπος διακυβέρνησης; 
Από τη στιγμή που το νεοφιλελεύθερο όραμα οργανώνει κάθε δραστηριότητα στη λογική της αγοράς θεωρώντας ότι κάθε άτομο δρα αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια, η δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει. Η εξουσία του λαού (δημο-κρατία) εξαρτάται από τη λαϊκή κυριαρχία, και αυτή με τη σειρά της από την ισότιμη πρόσβαση στην πολιτική εξουσία. Οι αγορές δεν έχουν καμιά χρησιμότητα για τη λαϊκή κυριαρχία ή την ισότητα και είναι οργανωμένες στη βάση τόσο των αρχών του ανταγωνισμού, των κερδισμένων και των χαμένων, όσο και δυνάμεων που δεν υπάγονται σε οποιονδήποτε έλεγχο. Κατά συνέπεια, όταν οι αρχές της αγοράς κυριαρχούν στην πολιτική ζωή, δεν διαβρώνουν απλώς τη δημοκρατία, αλλά λεηλατούν το νόημά της και επιτίθενται στην ίδια την αξία της. Η θεώρηση των αγορών ως υπέρτατης αξίας από τον νεοφιλελευθερισμό αποτελεί έναν πόλεμο ενάντια στη δημοκρατία.
Ωστόσο, οι μαρξιστές έχουν την τάση να βλέπουν τον νεοφιλελευθερισμό ως μια επιτυχημένη εκστρατεία του κεφαλαίου για την εργαλειοποίηση του κράτους και των μεταεθνικών οργανισμών με σκοπό την απελευθέρωση των αγορών και την παροχή κάθε πλεονεκτήματος στο κεφάλαιο, από φοροελαφρύνσεις μέχρι τις ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων αγαθών. Δεν είναι λάθος, αλλά είναι αρκετά ανεπαρκές για την κατανόηση του τι συνέβη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια οικονομική πολιτική, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής μέσω του οποίου μας κυβερνούν και αφορά τόσο το κρατικό επίπεδο όσο και τα σχολεία, τις φυλακές, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τους χώρους εργασίας. Ο νεοφιλελευθερισμός ανακατασκευάζει την κοινωνική σφαίρα, τις κοινωνικές σχέσεις και το άτομο εντός ενός μοντέλου αγοράς· και ανακατασκευάζει τόσο την πολιτική ζωή και το κράτος όσο και τη δημοκρατία. Όπως η ίδια η Θάτσερ είχε πει: «Τα οικονομικά είναι μια μέθοδος, ο στόχος είναι να αλλάξουμε την ψυχή». Ως εκ τούτου, η «ανάληψη ευθύνης» (responsibilization), η «παροχή κινήτρων» (incentivization) και μια ολόκληρη σειρά από «καλές πρακτικές» που είναι διαδεδομένες σε σχολεία, νοσοκομεία, χώρους εργασίας και κυβερνήσεις μετατρέπονται σε εργαλεία του νεοφιλελευθερισμού ως μια πολιτική ορθολογικότητα.
Συνεπώς, όπως εξηγείτε και στο βιβλίο, τα σύγχρονα νεοφιλελεύθερα καθεστώτα «αναιρούν το δήμο». Θα μπορούσε αυτή η έννοια να αμφισβητήσει τη θεμελιώδη καπιταλιστική και νεοφιλελεύθερη έννοια του «ανθρώπινου κεφαλαίου»;
Στη νεοφιλελευθεροποιημένη δημοκρατία, όταν οι άνθρωποι γίνονται αντιληπτοί ως αμιγώς οικονομικά όντα, ένα από τα αποτελέσματα είναι η αποσύνθεση του δήμου και η αποδυνάμωση της ιδιότητας του πολίτη. Κάθε μεμονωμένο και ατομικό κομμάτι του ανθρώπινου κεφαλαίου έχει ως σκοπό την αύξηση της αξίας του και την ισχυροποίηση της ανταγωνιστικής του θέσης, ως προς τα άλλα αντίστοιχα. Κατά συνέπεια,   δεν υπάρχει προσανατολισμός προς ένα δημόσιο ή κοινό αγαθό και καμιά προσδοκία να συγκροτήσουν από κοινού την εξουσία ως λαός.
Επιπλέον, υπάρχει η νεοφιλελεύθερη ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης με στόχο τον ριζικό μετασχηματισμό της και μια μετατόπιση από τη δημόσια επένδυση για την εκπαίδευση των μελλοντικών πολιτών στις ιδιωτικές επενδύσεις για την εξασφάλιση οικονομικών αξιών και ατομικών εισοδημάτων. Ως εκ τούτου, τα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών τα οποία επικεντρώνονταν στην παροχή βαθιάς και κριτικής γνώσης του παρόντος και του μέλλοντος δεν μπορούν να επιβιώσουν. Τα πανεπιστήμια αναγκάζονται να μετατραπούν σε υψηλού επιπέδου Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης στα οποία κάθε μάθημα υπόσχεται μια καλή απόδοση της «επένδυσης», ενώ τα άτομα συχνά χρηματοδοτούν μέσω δανεισμού αυτήν τους την επένδυση.
Άρα, η ανάπτυξη της ιδιότητας του πολίτη για την κατανόηση των σύγχρονων δύσκολων καταστάσεων σε ένα σύνθετο κόσμο εγκαταλείπεται και σε αυτό το σημείο επανέρχεται η σημασία του δήμου. Καταλήγουμε να είμαστε οικονομικοί δρώντες και  το βασικό ερώτημα είναι σε ποιους έχει αφεθεί η διακυβέρνηση. Στους ειδικούς; Στις αγορές; Στους διαχειριστές της πολιτικής εξουσίας; Στο μεγάλο κεφάλαιο; Ή απλώς στις μεγάλες τράπεζες; Είμαστε έτοιμοι να παραδώσουμε το όραμα της δημοκρατίας σε οποιονδήποτε ή σε όλους τους παραπάνω;
Εάν θέλουμε έναν κόσμο που θα συνδέεται με σκοπούς πέρα από την επιβίωση των αγορών, έναν κόσμο στον οποίο οι εθνικές και μετα-εθνικές προσδοκίες θα δεσμεύονται με αξιοπρεπείς και βιώσιμους τρόπους ζωής για τους ανθρώπους και το μέλλον του πλανήτη, τότε ναι, ο δήμος πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο.

PAUL DELVAUX – RUINED PALACE

Στη θεώρησή σας για το νεοφιλελευθερισμό ως μια «πολιτική ορθολογικότητα» φαίνεται ότι ακολουθείτε τον Φουκώ. Την ίδια στιγμή, εμφανίζεστε να αποκλίνετε από την άποψή του, ακριβώς επειδή στην ανάλυσή του δεν εμπερικλείει το ερώτημα για το δήμο. Πως θα βλέπατε μια «συνομιλία» μεταξύ του μαρξισμού και του έργου του Φουκώ σήμερα; 
Με αυτό ακριβώς ασχολούμαι αυτήν την περίοδο και, όπως και πολλοί άλλοι, προσπαθώ να διατυπώσω χρήσιμες αναλύσεις για την τρέχουσα κατάσταση. Ο Μαρξ δεν έδωσε μεγάλη έμφαση στο κράτος και γενικότερα στην πολιτική εξουσία, τον ψυχισμό, τους κανόνες και τις εξουσίες του λόγου για την κατασκευή του κόσμου. Ωστόσο, παραμένει ο βασικότερος θεωρητικός των μηχανισμών και της δυναμικής του κεφαλαίου, ακόμα κι αν αυτή η θεωρία απαιτεί επικαιροποίηση. Ο Φουκώ, εν μέρει έχοντας «αλλεργία» στον Μαρξ και τον Φρόυντ, δεν έδωσε μεγάλη έμφαση στο κεφάλαιο και στον ψυχισμό για τη την κατανόηση της σύγχρονης ιστορίας. Ωστόσο, παραμένει και ο βασικότερος θεωρητικός της διάδοσης της εξουσίας σε ολόκληρη την κοινωνία, των μη-κυρίαρχων τρόπων κυβέρνησης (ή αυτό που αποκαλούσε κυβερνητικότητα), ης δυνατότητας της εξουσίας να συγκροτεί συγκεκριμένα είδη υποκειμένων (και όχι απλώς να τα καταπιέζει) και της ανοιχτής, μη καθολικής και μη προοδευτικής φύσης της ιστορίας. Κανένας από τους δυο θεωρητικούς δεν έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη δημοκρατία και δεν διατύπωσε μια θεωρία για τη φύση της πολιτικής εξουσίας ως «λήψη αποφάσεων» ή της πολιτικής εξουσίας που συνδέεται με την τεχνοκρατία. Όλα τα παραπάνω πρέπει να τα σκεφτόμαστε σήμερα. Συνεπώς, χρειαζόμαστε και τους δυο θεωρητικούς και πολλά περισσότερα.
Πώς αξιολογείτε τις τρέχουσες πρακτικές αντίστασης στο νεοφιλελευθερισμό και στα καθεστώτα λιτότητας; Υπάρχουν δυνατότητες αποτελεσματικής αντίστασης στην ολοκληρωτική λογική της εξουσίας;
Οι νεοφιλελεύθεροι φιλοδοξούν να μετατρέψουν τον νεοφιλελευθερισμό σε μια ολοκληρωτική λογική και η δική μου κριτική μπορεί να αναδεικνύει αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά αυτό είναι λάθος. Στην πραγματικότητα, ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια συνεχώς μεταβαλλόμενη μίξη ιδεών και πρακτικών που εμφανίζονται  με διαφορετικό τρόπο, σε διαφορετικά μέρη και «διασταυρώνονται» με άλλες λογικές και τρόπους διακυβέρνησης και άλλα ιστορικά πλαίσια — από τον Κομφουκιανισμό στο Ουμπούντου και στον ρεπουμπλικανισμό ή ακόμη και στην κοινωνική δημοκρατία. Και όπως γνωρίζει αρκετά καλά ο ελληνικός λαός, υπάρχουν άφθονα παραδείγματα οργανωμένης αντίστασης. Ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Ποδέμος, το Σιν Φέιν και πιο πρόσφατα η ανταπάντηση των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο στις νεοφιλελεύθερες αξίες και η πτέρυγα Σάντερς του Δημοκρατικού κόμματος στις ΗΠΑ αποτελούν όψεις αυτής της αντίστασης σε επίπεδο πολιτικών κομμάτων. Παράλληλα, τα κινήματα όπως το Occupy, του πάρκου Γκεζί, των αγανακτισμένων, το κίνημα 15$/ώρα στις ΗΠΑ μαζί με τις κινητοποιήσεις των φοιτητών στη Νότια Αφρική, στη Χιλή, στη Βουλγαρία, στην Ολλανδία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις ΗΠΑ και στο Κεμπέκ, είναι όλα παραδείγματα μαζικής λαϊκής αντίστασης. Ας δούμε τι θα συμβεί στο Παρίσι με αφορμή τη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή: αν οι ανησυχίες για την ασφάλεια δεν εμποδίσουν τις κινητοποιήσεις, μπορούμε να περιμένουμε μια ευφυή δημόσια αντίσταση ενάντια στην εμπορευματοποίηση σε ό,τι έχει απομείνει από το μέλλον του πλανήτη.
Πριν δεκαπέντε περίπου χρόνια, είχατε δημοσιεύσει ένα πολύ σημαντικό άρθρο για την «αντίσταση στην αριστερή μελαγχολία». Πώς αντιλαμβάνεστε την αριστερή μελαγχολία σήμερα σε σχέση με την τρέχουσα ευρωπαϊκή συγκυρία; 
Νομίζω ότι έχουμε ξεπεράσει την αριστερή μελαγχολία. Η Αριστερά είχε μια μελαγχολική προσήλωση σε σαφείς γραμμές μάχης (ταξική ανάλυση και μόνο), σε μια  ξεκάθαρη πορεία από το άδικο παρόν σε ένα λυτρωτικό μέλλον (διαλεκτικό, προοδευτικό, καθολικό) και σε μια επιστημολογική βεβαιότητα και οντολογική ομοιομορφία. Ευτυχώς, για τη νέα γενιά αυτό δεν έχει σχέση με τη σημερινή Αριστερά. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε υπερβολικά δύσκολες καταστάσεις. Ποτέ δεν είχε υπάρξει πιο ισχυρός αντίπαλος από το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια βαθιά αβεβαιότητα σχετικά με το πρόταγμα της δικαιοσύνης και της βιωσιμότητας ως εναλλακτικές προτάσεις απέναντι στον σημερινό έντονα παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Επιπλέον, υπάρχει και το ISIS, οι προσφυγικές κρίσεις, η αυξημένη επισφάλεια, η συγκέντρωση ανθρώπων σε παγκόσμιες παραγκουπόλεις και ένα ρολόι που χτυπά για την κλιματική αλλαγή. Συνεπώς, έχουμε να αντιμετωπίσουμε μεγάλες προκλήσεις και το πρόβλημά μας δεν είναι η μελαγχολία. Βέβαια, η κατά το παρελθόν μελαγχολική προσκόλληση σε φαντασιώσεις καλύτερων ημερών ασφαλώς ενδυναμώνει την άνοδο των ρατσιστικών και φασιστικών λαϊκών κινημάτων και γι’ αυτό το λόγο χρειάζεται  να είμαστε αρκετά προσεκτικοί και να την αντιπαλέψουμε.
enthemata.wordpress.com

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΧΙ» – Όλοι στους δρόμους!

Η κυβέρνηση Τσίπρα, σε συνεργασία με τους μνημονιακούς της εταίρους, την ώρα που σε ένα πρωτοφανές ρεσιτάλ θράσους παριστάνουν ότι «τσακώνονται» για τα μάτια των συνταξιούχων, διαπράττουν τα εξής: 

• Πάνε την σύνταξη στα 67 χρόνια. Που σημαίνει βιολογική εξόντωση πριν από την σύνταξη.
• Μιλάνε για πλήρη σύνταξη μόνο μετά από 40 συναπτά έτη εργασίας. Που σημαίνει με τις σημερινές συνθήκες ανεργίας και ανασφάλιστης εργασίας ότι πρέπει να δουλεύεις δυο ζωές για να λάβεις – στην τρίτη ζωή – κάποιο ψίχουλο που θα το αποκαλούν «σύνταξη».
• Προχωρούν σε νέα μείωση των κύριων συντάξεων αφού θα τις υπολογίζουν με βάση το μέσο  όρο των μισθών όλου του εργάσιμου βίου και όχι σύμφωνα με τον τελευταίο μισθό.
• Ισοπεδώνουν τις επικουρικές συντάξεις, καταργούν το ΕΚΑΣ, έχουν αποφασίσει νέα μείωση του εφάπαξ.
• Αποκαλούν «εθνική  σύνταξη» το  φιλοδώρημα των «τρεις κι εξήντα» και  πάνω σ’ αυτή θα προσθέτουν – λένε – μια «αναλογική σύνταξη» υπό την αίρεση, όμως, των αποθεματικών των Ταμείων (που τα έχουν στραγγίξει), την «ανάπτυξη» της χώρας (που την έχουν μνημονιοανασκολωπήσει) και τους άλλους πόρους των συνταξιούχων (προς δόξαν του πιο αδυσώπητου νεοφιλελευθερισμού).
• Επιδιώκουν την ενοποίηση όλων των Ταμείων σε ένα, με όρους ισοπέδωσης, βαφτίζοντας «κοινωνική δικαιοσύνη» την εξομοίωσην των πάντων προς τα κάτω.
• Μεθοδεύουν το ποσοστό αναπλήρωσης από το 80% με 35 έτη εργασίας να μειωθεί στο 48% και με 40 έτη εργασίας.
• Απεργάζονται επανυπολογισμό όλων των συντάξεων με νέο μαθηματικό τύπο που θα οδηγεί σε νέα δραστική μείωσή τους μετά από τις 12 διαδοχικές μειώσεις που έχουν περικόψει, ήδη, το ύψος των συντάξεων κατά 50%.
• Στο όνομα της «ενίσχυσης των Ταμείων» βάζουν νέους φόρους κατά του λαού και ξεπουλάνε την δημόσια περιουσία, την ίδια ώρα που με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου αρπάζουν τα αποθεματικά των Ταμείων για να πληρώνουν το ΔΝΤ και τους Ευρωπαίους τοκογλύφους και κερδοσκόπους.
• Απαλλάσσουν το κράτος από την ασφαλιστική  εισφορά που όμως ο εργαζόμενος την έχει ήδη πληρώσει και την έχει ήδη δουλέψει. Ταυτόχρονα ενώ με αυτό τον τρόπο παρακρατούν δεδουλευμένες ασφαλιστικές εισφορές την ίδια ώρα αυξάνουν κι άλλο την εισφορά των εργαζομένων.
• Διαλύουν κάθε απομεινάρι αναδιανεμητικού χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης, επιβάλλουν τον λεγόμενο «κεφαλαιοποιητικό» χαρακτήρα της, που σημαίνει ότι η κοινωνική ασφάλιση γίνεται ατομική υπόθεση σε μια κοινωνία που βασιλεύει το «ποιος ζει – ποιος πεθαίνει».
• Με  τα νέα  αντιασφαλιστικά μέτρα, την  ανεργία, τις ελαστικές σχέσεις  εργασίας ουσιαστικά καταργούν την σύνταξη και την ασφάλιση για τους νέους.
• Μέσω  του κρατικού προϋπολογισμού μειώνονται παραπέρα οι  δαπάνες για την ασφάλιση την ίδια στιγμή που, όπως ομολογούν, με τις πολιτικές τους έχει επέλθει αρπαγή 100 δισ. ευρώ (!!!) από τα Ταμεία.
• Τσακίζουν την προστασία της μητρότητας, καταργούν την ασφαλιστική κάλυψη χιλιάδων ιατρικών εξετάσεων, αυξάνουν συνεχώς τη συμμετοχή στα φάρμακα.
• Διατηρούν όλους τους αντιασφαλιστικούς μνημονιακούς νόμους του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ με τους οποίους κόπηκε κατά το ήμισυ η σύνταξη των γερόντων και μάλιστα η κυβέρνηση Τσίπρα, αυτούς τους νόμους – που θα τους «καταργούσε» – δεσμεύεται στο τρίτο Μνημόνιο να τους εφαρμόσει «πλήρως» (ΦΕΚ, αρ. φύλλου 94, 14/8/2015, κεφάλαιο «Συντάξεις», σελίδες 1020-1021).

   Η κυβέρνηση Τσίπρα
        που (όπως και οι προηγούμενες) ανακεφαλαιοποιεί τράπεζες,
        που (όπως και οι προηγούμενες) φοροληστεύει τον λαό,
        που (όπως και οι προηγούμενες) ξεπουλάει την δημόσια περιουσία,
        που (όπως και οι προηγούμενες) έκοψε τις συντάξεις,
    τώρα έρχεται με το «αριστερό» χέρι της πλουτοκρατίας να συντρίψει ακόμα κι αυτά τα ερείπια της κοινωνικής ασφάλισης που προκάλεσε η πλουτοκρατία με το«δεξιό» της χέρι.

    Σε αυτή την ανελέητη επίθεση, στο έγκλημα των εγκλημάτων με το οποίο ισοδυναμεί η κατάργηση των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων,
         η αυριανή ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ,
         η συγκέντρωση στην Ομόνοια,
         η διαδήλωση νέων και γερόντων, εργαζόμενων, συνταξιούχων και άνεργων, ανδρών και γυναικών, που πρέπει να βγουν ΟΛΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣκαι κατακλύσουν τις πόλεις της χώρας,
    πρέπει να είναι μόνο η αρχή.
    Η αρχή ενός οριστικού και αμετάκλητου «Όχι».
    Ενός «Όχι» που κανείς δεν θα μπορεί να παραβλέψει, κανείς δεν θα μπορεί να ξεπουλήσει και κανείς δεν θα μπορεί να προδώσει.
***
    Υστερόγραφο (και επί του «πιεστηρίου»):
    Ο κ. Δημήτρης Μάρδας, ο υφυπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Τσίπρα, της κυβέρνησης που θα καταργούσε τα Μνημόνια «σε ένα νόμο με ένα άρθρο»,δήλωσε – χτες – ότι:
«Το τραγικό λάθος σε όλη αυτή την ιστορία (σσ: των Μνημονίων) είναι ότι στο πλαίσιο μιας δειλίας που έδειξαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις τρέναρε η εφαρμογή όλων αυτών των μέτρων με αποτέλεσμα να χαθεί η δυναμική (σσ: των Μνημονίων»)!
   «Δειλοί», λοιπόν, οι προηγούμενοι γιατί «τρέναραν» την εφαρμογή των Μνημονίων που ο Τσίπρας «θα καταργούσε»!
    Είναι προφανές ότι οι άνθρωποι, από τη φάση της «συνεσταλμένης» υποκρισίας του εμποράκου της εξαπάτησης, έχουν περάσει, πλέον, στη φάση του απύθμενου και απροκάλυπτου κυνισμού.
    Είναι προφανές, δηλαδή, ότι οι άνθρωποι έχουν πολιτικώς «ξεφύγει». Εντελώς.
enikos.gr

Διαβάστε περισσότερα

Οι μεταμορφώσεις της Μήδειας

Athanasios Georgilas by http://www.respublica.gr

 Κάθε Μήδεια είναι διαφορετική. Σε αντίθεση με τον γενικό κανόνα η Μήδεια απέφυγε να μετατραπεί σε πετρωμένο μύθο και διατήρησε αναλλοίωτο τον δυϊσμό των ιδιοτήτων της. Η διπλή της φύση – να έλκει και ταυτόχρονα να απωθεί – κέντρισε το ενδιαφέρον της κάθε εποχής και καθώς ο χρόνος επενέβαινε στην οπτική του μύθου το πέρασμα του ανανέωνε το πρόσωπο της Μήδειας. Έτσι κάθε γενιά ποιητών ανακάλυψε μια ξεχωριστή Μήδεια, όπως του Οβίδιου που είναι venefica και malefica, του Πίνδαρου παμφάρμακη ξείνα και του Jean Anouilh ματαιόδοξη. Σήμερα αντλούμε το υλικό μας μέσα από ένα πλήθος από ξεχωριστές Μήδειες. Την προ-Ευριπίδεια του μύθου της αργοναυτικής εκστρατείας και των Κορινθιακών ιερουργιών, την Μήδεια της αττικής και ρωμαϊκής τραγωδίας, της κεραμικής, της αναγεννησιακής ζωγραφικής, της λογοτεχνίας, της χορογραφίας, της όπερας, των comics και του κινηματογράφου[1].

Πόσες πράγματι εκδοχές για να επιλέξουμε: Σκοτεινή, βάρβαρη, μάγισσα, ιέρεια, μητριαρχική, απρόβλεπτη, μεθοδική, εκδικήτρια, εγκληματική, σαγηνευτική, θελκτική αλλά και απεχθής και αποκρουστική. Η Μήδεια έχει την ικανότητα να είναι ξέχωρα και όλα απατημένη, χειραφετημένη, τραγική, δυστυχισμένη, σύζυγος, γυναίκα, ερωμένη, μητέρα. Όλες οι παραπάνω ιδιότητες συγκλίνουν σε ένα όνομα: Μήδεια, Μedea, Médée.

Στρατευμένη τραγωδία

Οι Έλληνες αντιμετώπιζαν τον μύθο ως ιστορία. Μύθος και πραγματικότητα συμπλέκονταν μεταξύ τους χωρίς διακριτά όρια. Από τον 5^ο αιώνα η τραγωδία και η ιστοριογραφία θα διαχωρίσουν αυτές τις δύο περιοχές. Όπως παρατηρεί ο Bruno Snell στην Ανακάλυψη του πνεύματος[2], η αττική ποίηση για να δώσει συνέχεια στον μύθο και να τον κάνει κατάλληλο για σκηνική παρουσία αντιμετώπισε πρόσωπα και μυθικά γεγονότα με ρεαλισμό υποβιβάζοντας τις μορφές των ηρώων από το θεϊκό στο γήινο. Στην τραγωδία η Μήδεια χάνει την υπερβατική της μορφή και παύει να είναι η μυθική απρόσιτη φιγούρα αλλά αποκτά ανθρώπινα στοιχεία και μοιράζεται παρόμοια πάθη και αδυναμίες με τους ακροατές. Με την τεχνική αυτή εξασφαλίζεται η συμπάθεια του θεατή και προετοιμάζεται το έδαφος για την αριστοτέλεια κάθαρση. Αυτός ο ρεαλισμός επιτυγχάνει και ένα άλλο αποτέλεσμα καθώς εκδημοκρατικοποιεί την μυθολογία προς όφελος της πολιτείας. Τα πρόσωπα στην ορχήστρα θα μπορούσαν να είναι ο οποιοσδήποτε από τους ακροατές. Και τα πάθη, τα διλήμματα, οι συνέπειες των ενεργειών τους μπορεί να είναι τα δικά τους. Επομένως οι κρίσεις που διαδραματίζονται επί σκηνής έχουν μια επιπλέον αξία να αποτελέσουν παράδειγμα ηθικής κρίσης για τις αποφάσεις του δήμου. Γι’ αυτόν τον λόγο λέμε πως οι τραγωδίες δεν διασκέδαζαν αλλά δίδασκαν. Συγκροτούσαν χαρακτήρες αντί να διασκορπίζουν διαθέσεις. Ποτέ άλλοτε και καμιά άλλη μορφή τέχνης δεν άγγιξε τέτοιο βαθμό στράτευσης με το καθεστώς όσο η αττική τραγωδία.

Παιδοκτόνος Μήδεια

Ήδη στην ομώνυμη τραγωδία ο Ευριπίδης μας παρέδωσε μία Μήδεια μεταμορφωμένη στα πρότυπα της ανάγκης να προσαρμοστεί ο μύθος στις απαιτήσεις ενός δημοκρατικού ακροατηρίου. Το πιο πιθανό είναι πως ο Ευριπίδης πρώτος από όλους πρόσθεσε αυτός το στοιχείο της παιδοκτονίας. Μέχρι εκείνη την στιγμή η Μήδεια είναι μεν ένα βάρβαρο και αλλότριο πρόσωπο αλλά όχι ακόμα παιδοκτόνος. Σήμερα μπορεί η ουσία της Μήδειας να βρίσκεται στην δολοφονία των παιδιών της αλλά ο Ευριπίδης πρωτοτυπεί και ανασκευάσει ριζικά τον μύθο συνθέτοντας τον με δικά του στοιχεία. Υπό αυτή την έννοια κάθε διασκευή της Μήδειας από τον Ευριπίδη και μετά κρατάει κάτι από την κλασική της essentia: για να είναι κλασική πρέπει να είναι και πρωτότυπη.

            Η ελληνική μυθολογία ήταν ανέκαθεν άκαρδη με τα παιδιά και παρουσιάζει παραδόσεις παιδοκτονίας πολύ πριν από τη Μήδεια του Ευριπίδη. Εκτός από την Ινώ, την κόρη του Κάδμου που σκότωσε σε στιγμή αλλοφροσύνης τα δύο της παιδιά και που τον μύθο της αναπολεί ο χορός στην Μήδεια (στ 1283) έχουμε τον Κρόνο που τρώει τα παιδιά του, τα θυέστεια δείπνα, την σφαγή του υιού της Πρόκνης με την αδερφή της Φιλομήλα, την θυσία της Ιφιγένειας, την τρέλα του Ηρακλή (Ιερά νόσος) και, τέλος, μην ξεχνάμε το πως συμπεριφέρθηκε η Ήρα μόλις αντίκρισε τον δύσμορφο νεογέννητο Ήφαιστο. Σε όλες αυτές τις παραδόσεις συμπεριλαμβάνονται φόνοι τέκνων αν και όχι πάντα από τους γονείς τους αλλά σε κάθε περίπτωση την μοίρα των παιδιών σφραγίζουν οι πράξεις των γονέων τους. Κυρίαρχο πάντως κίνητρο που ωθεί τον παιδοκτόνο προς την πράξη του είναι ο θυμός (το κινούν αίσθημα) και η επιθυμία για εκδίκηση.

Η Κόλχισσα βασιλοκόρη στο ντιβάνι της ψυχανάλυσης

Το στοιχείο της Μήδειας ανάμεσα στη μητρική αγάπη και τον ψυχωτικό φόνο είναι που έχει απομονώσει η σύγχρονη ψυχολογία για να την κάνει πρότυπο μιας ιδιότυπης μορφής ψυχοσύνθεσης το ομώνυμο σύνδρομο της Μήδειας. Τα παιδιά αποτελούν θύματα συμβολισμού καθώς με τον φόνο τους είτε επιδιώκεται να τιμωρηθεί ένας ενήλικας, λόγου χάρη να εκφραστεί η οργή των γυναικών προς τους συζύγους τους, είτε να χρησιμοποιηθούν ως προβολή για να ξορκιστεί ένα κακοποιημένο παρελθόν ή μια διεστραμμένη νεύρωση με κυρίαρχη την περίπτωση επιλόχειας ψύχωσης. Η σύγχρονη Μήδεια κατά τους ψυχολόγους μπορεί και στρέφεται εναντίον του ίδιου της του εαυτού καθώς σκοτώνοντας τα παιδιά της αποβάλει ένα «κακό μέρος του εαυτού της». Αλλά αν και αυτή η επιστημονική προσέγγιση εμπλουτίζει με ένα είδος ποιητικού κύρους το κουρασμένο λεξιλόγιο των ιατρικών όρων ωστόσο φτωχαίνει κατά πολύ την ίδια τη σημασία της Μήδειας καθώς κάθε μητέρα στης οποίας το πεδίο ευθύνης συναντάμε θάνατο παιδιών καταγράφεται ως «Μήδεια» και πάνω από τον παρονομαστή της παιδοκτονίας τοποθετούνται ασύνδετες με την Μήδεια περιπτώσεις, όπως η βρεφοκτονία από το άγχος της εγκυμοσύνης (συνήθως στα πρώτα 24ώρα).

            Ο Ευριπίδης πολύ πιο διεισδυτικός χωρίς να υστερεί στην κατανόηση της ψυχολογίας προσέγγισε την Μήδεια με βάση το ενδιαφέρον του για τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά που είτε βρίσκονταν στον μύθο είτε τα πρόσθεσε αυτός: α) Την εσωτερική πάλη της Μήδειας στην σύγκρουση του θυμού με τα βουλεύματα της, β) τη δεινή της θέση ως βάρβαρης γυναίκας αλλά πνευματικά ισάξιας με τους άντρες αντιπάλους της, γ) την αντίστιξη μεταξύ δύο διαφορετικών ειδών ευτυχίας: της υλιστικής συμφεροντολογικής καλοτυχίας που προτάσσει ο σοφιστής Ιάσονας και της άυλης και συναισθηματικής, σχεδόν ιερής, ευδαιμονίας που αντιπροσωπεύει η Μήδεια, και δ) τον θρίαμβο της Μήδειας όταν από θύμα προδοσίας μετατρέπεται σε ανελέητο εκδικητή.

Σύγκρουση φύλων και κόσμων

Η ακρότητα της Μήδειας έχει να επιδείξει κάτι καθολικό στο οποίο μπορούμε να διακρίνουμε μια όχι και τόσο γνώριμη πλευρά της ανθρωπότητας. Η έξαρση της οργής της δεν είναι καθόλου ένα απλό ξέσπασμα παθολογικής ψυχασθένειας όπως έχει κυρίως εστιάσει την προσοχή της η ψυχολογία. Η Μήδεια αντιπροσωπεύει ένα πρόσωπο του οποίου κάθε ιερή έδρα έχει τσαλαπατηθεί με άτιμο και άδικο τρόπο. Ο Ιάσονας αμετανόητος και υπερόπτης προσφεύγει σε νομικίστικα τερτίπια για να πετάξει στο λάκκο με τα σκουπίδια όλους τους μεγάλους όρκους (στ.161) με τους οποίους είχαν συνάψει τους γάμους. Αυτές οι ανταλλαγές όρκων δεν αποτελούν για την Μήδεια τυπικές κοινωνικές καρικατούρες αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της τάξης του κόσμου. Για αυτό της φαίνεται αδιανόητη η πράξη των ὃρκων δέ φρούδη πίστης (στ. 492), η καταπάτηση των κοινών όρκων που έδωσε με τον Ιάσονα ακριβώς γιατί διασαλεύουν την κοσμική τάξη ανατρέποντας τους υπάρχοντες νόμους θεοίς οὐκ ἂρχειν ἒτι και καινά κεῖσθαι θέσμι’ ἀνθρώποις τά νῦν (στ.493-94). Η σύγκρουση επομένως της Μήδειας με τον Ιάσονα υπερβαίνει μια διένεξη ανδρόγυνου και λαμβάνει διαστάσεις κοσμοαντιλήψεων για την συγκρότηση της κοινωνίας. Ο Ιάσων αντιπροσωπεύει τους νόμους του συμφέροντος ενώ η Μήδεια τους δεσμούς του αίματος. Καθώς η Μήδεια εγκαταλείπεται από κάθε τι που θεωρούσε έως εκείνη την στιγμή ιερό εισέρχεται σε ένα κόσμο που κυριαρχείται από την ωφελιμιστική σχετικότητα – αντίθεση που αντιπροσωπεύει ο «βάρβαρος» απέναντι στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Η Μήδεια αρνείται να συνθηκολογήσει, η ακρότητα του εγκλήματος στο οποίο καταλήγει αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συμπαντικής τάξης. Το έγκλημα της πολύ περισσότερο από μια ψυχοπαθολογική συμπεριφορά είναι όργανο δικαιοσύνης.

Ω! Τι δύστυχη το πείσμα μου με κάνει! (στ. 1028)

Όλη η ουσία της Ευριπίδειας Μήδειας βρίσκεται στους στίχους 1079-80, Κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων, ὅσπερ μεγιστων αἲτιος κακῶν βροτοῖς, η Μήδεια στην εσωτερική της σύγκρουση μεταξύ δύο αντίθετων τάσεων διχάζεται αν το μίσος που τρέφει για τον Ιάσονα θα υπερισχύσει της μητρικής της αγάπης. Στο τέλος αποφασίζει: παρόλο που γνωρίζω τον τρομερό χαρακτήρα της πράξης μου, ο θυμός μου είναι μεγαλύτερος από την βούληση μου, αυτή είναι η μέγιστη αιτία που γεννά τα δεινά στους θνητούς. Όπως και από το στόμα της Φαίδρας αργότερα, έτσι και εδώ ο Ευριπίδης καταθέτει τον σκεπτικισμό του απέναντι στις σωκρατικές θέσεις οι οποίες απέδιδαν ως αιτία του κακού στην λανθασμένη κρίση και επεδίωκαν την κατάκτηση του αγαθού μέσω της γνώσης (βλ. Πρωταγόρας)[3]. Ο Ευριπίδης όμως εκφράζει αντίθετη άποψη: οι άνθρωποι ακόμα και αν γνωρίζουμε το καλό υπάρχει μέσα μας μια σκοτεινή δύναμη που είναι επικρατέστερη της ικανότητας μας για ορθή κρίση και η οποία μας παρασέρνει προς την καταστροφή.

            Η Μήδεια στερήθηκε από τους άνδρες το έλεος και τη δικαιοσύνη. Ως γυναίκα είναι αναγκασμένη, και έτσι αναμένεται από όλους, να μην φέρει αντίρρηση και ας την αδικούνε (στ 313-314). Η Μήδεια, απελπιστικά μόνη και προδομένη, βρίσκεται ξένη σε ένα αφιλόξενο τόπο χωρίς να την στέργει κανείς εκτός από τις Κορίνθιες γυναίκες του χορού. Αλλά και αυτές ως γυναίκες και Ελληνίδες είναι αδύναμα πλάσματα, ανίσχυρες να πράξουν αντίθετα στους άνδρες[4] και δεν μπορούν να την βοηθήσουν εκτός από το να της εκφράζουν την συμπάθεια τους. Παντών δ’ ὅσ’ ἔστ’ἔμψυχα και γνώμην ἔχει γυναῖκες ἐσμεν ἀθλιώτατον φυτόν (στ. 230), «από όσα έχουν ψυχή και νου, οι γυναίκες είμαστε το πιο δυστυχισμένο πλάσμα», λέει η Μήδεια καθώς απευθύνεται στο χορό. Αλλά στην πραγματικότητα η Μήδεια μόνο αδύναμη δεν είναι. Η γυναικεία φύση της δεν αποτελεί για αυτήν αιτία αδυναμίας όπως συμβαίνει με τις άλλες γυναίκες του «πολιτισμένου» κόσμου των Ελλήνων, αλλά την θηλυκή δύναμη του έρωτα και θα ξεσπάσει με αμείλικτη οργή απέναντι στον τύραννο Κρέοντα και τον παγκάκιστο (στ. 464) και κάκιστ’ ἀνδρῶν (στ. 488) Ιάσονα. Το συναίσθημα της, ο θυμός της βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την λογική. Από εδώ και πέρα οι ψυχικές τις μεταστροφές θα είναι αλλεπάλληλες. Οι διαρκείς μεταπτώσεις της δραματοποιούνται σε πέντε διαδοχικούς χρόνους, δηλαδή σε τέσσερις αιφνίδιες μεταστροφές[5] και δηλώνουν τη δυσκολία της να καταλήξει σε απόφαση, στην ουσία κάνουν την Μήδεια του Ευριπίδη να συμπεριφέρεται σαν να πρόκειται για δύο πρόσωπα και όχι για ένα. Ακόμα και τα ίδια της τα μέλη συμπεριφέρονται αλλοπρόσαλλα λες και έχουν αποκοπεί από τον εαυτό της[6]. Η καρδιά της που λυπάται τα παιδιά της στο στίχο 1056 σε αντίθεση με το πάντερμο χέρι που είναι έτοιμο να πράξει το μοιρόγραφτο κακό στον στίχο 1243 λες και αποκομμένο από την βούληση της αποφασίζει από μόνο του. Την αμφισημία της Μήδειας συναντάμε και στους στίχους 1077 όπου θρηνεί τα παιδιά της σαν να μην είναι αυτή που σχεδιάζει να τα σκοτώσει αλλά κάποιος άλλος που πρόκειται να της τα πάρει μακριά, και στους στίχους 928-931 όταν για μία στιγμή ο Ιάσονας φαινομενικά συμφιλιωμένος μαζί της παίρνει τα παιδιά της στην αγκαλιά του. Εκείνη η απατηλή ελπίδα για συνένωση της οικογένειας –αν και δικό της δημιούργημα καθώς εξυπηρετεί τους σκοπούς της εκδίκησης– ξυπνά τη μητρική αγωνία μήπως κάποιος ξένος βλάψει τα παιδιά της και μπροστά σε αυτό τον φόβο δάκρυα έρχονται στα μάτια της ἒτοικτον αὐτους ζῆν δ’ ὃτ΄έξηυχου τέκνα, ἐσῆλθέ μ’ οἷκτος εἰ γενήσεται τάδε, «τα γέννησα», λέει, «και τη στιγμή που ευχόσουν να ζήσουν, με πλημμύρισε ένας φόβος μήπως αυτό δε γίνει». Αλλά είναι η ίδια που αργότερα θα επαναλάβει δυο φορές τα ίδια λόγια στους στ. 1063 και 1241 ἡμεῖς κτενοῦμεν, οἳπερ ἐξεφύσαμεν, εγώ θα σκοτώσω ό,τι έδωσα ζωή. Ένα ακόμα σημάδι της ασυναρτησίας που καθοδηγεί την Μήδεια.

Ο Κένταυρος του Παζολίνι

 Στη Μήδεια του Παζολίνι υπάρχει η σκηνή όπου ο κένταυρος Χείρων εμφανίζεται στον Ιάσονα με δύο μορφές: ο κένταυρος της δεισιδαιμονίας και ο διαφωτισμένος κένταυρος. Εκεί ο Παζολίνι, διαμέσου του στόματος του Χείρωνα, παρουσιάζει τη Μήδεια ως Ιέρεια της αρχέγονης μητριαρχικής χθόνιας-γεωργικής λατρείας. Το ταξίδι της Μήδειας από την Κολχίδα, τόπο της γεωργικής δεισιδαιμονίας, προς στην Κόρινθο, τόπο της νομικά οργανωμένης πόλεως, αποδόθηκε από τον Παζολίνι ως συμβολισμός για το πέρασμα της ανθρωπότητας από την εποχή λατρείας των φυσικών δυνάμεων στην εποχή της απομάγευσης. Έτσι, η αντίθεση βάρβαροι-έλληνες παύει να είναι απλά μια αντίθεση πολιτισμών αλλά εκφράζει το καθολικό πέρασμα του πνεύματος από τον μύθο στον λόγο[7]. Η σαγήνη που προκαλεί ο Ιάσονας στη Μήδεια, η ερωτική αποπλάνηση της χθόνιας ιέρειας εκφράζει την βαθμιαία υποκατάσταση του μυστικισμού από την επιστήμη. Αλλά και η αγάπη που έχει ο Ιάσονας προς την Μήδεια εκφράζει την νοσταλγία του ορθολογιστή ανθρώπου προς την προηγούμενη «αθώα» μαγική του κατάσταση όταν τα πάντα σύνεχε μεταξύ τους ένα καθολικό νόημα. Η Μήδεια μακριά από τον τόπο της, εξιστορεί ο Χείρων, υφίσταται μία «πνευματική καταστροφή», στερημένη καθώς είναι από τον δεσμό του κόσμου χάνει τον πνευματικό της προσανατολισμό και ως κάτοικος της Κορίνθου, «ενός κόσμου που αγνοεί και δεν μπορεί να πιστέψει», αποξενώνεται από τη δύναμη της. Η προδοσία του Ιάσονα θα την επαναφέρει στην πρώτη φύση καθώς θα την κάνει να αντιληφθεί πως δεν έχει καμία θέση στον χώρο της Κορίνθου· «άλλαξαν οι νόμοι σε μια νύχτα και δεν το γνωρίζω;» αναφωνεί η Μήδεια και συνειδητοποιεί πως ο κόσμος της ελληνικής πόλεως, των σοφιστών και των νόμων ισοπεδώνει ό,τι προηγουμένως θεωρούσε ιερό. Οι όρκοι που έδωσε με τον Ιάσονα σφίγγοντας ο ένας το δεξί χέρι του άλλου για να γίνει ιερή η ένωση τους δεν έχει καμία απολύτως νομική υπόσταση στη Κόρινθο. Για αυτόν τον λόγο ο Ιάσονας αντιμετωπίζει χωρίς ηθικό κόλλημα την αθέτηση του όρκου του προς την Μήδεια. Για τους νόμους της Κορίνθου ο Ιάσονας είναι τυπικά άγαμος. Ο θρίαμβος της Μήδειας επί του Ιάσονα και του Κρέοντα συμβολίζει τον θρίαμβο της ιερότητας επί του ορθού λόγου. Στην όπερα του Luigi Cherubini, στην τελευταία σκηνή η Μήδεια, επάνω σε άρμα που σέρνουν δράκοντες, επιστρέφει στον κόσμο του μυστηρίου απευθυνόμενη για τελευταία φορά στον Ιάσονα του λέει «θα σε περιμένω στο ποτάμι της Στυγός». Η πρόσκληση αυτή αντηχεί και στο σήμερα.

Ε che? Io son Medea!

Η Μήδεια για να μπορέσει να φτάσει στο τέρμα της εκδίκησης είναι αναγκασμένη προηγουμένως να υποστεί συναισθηματικό ακρωτηριασμό. Το εμπόδιο της μητρότητας το αντιπαρέρχεται διαμέσου του θιγμένου της ναρκισσισμού. Στον Luigi Cherubini την στιγμή που η Μήδεια αντικρίζοντας την γλυκύτατη όψη των παιδιών της μαλακώνει την αγριεμένη της ψυχή και όλα δείχνουν πως η αγάπη θα νικήσει τον θυμό της αναφωνεί: «Και λοιπόν; Εγώ είμαι η Μήδεια!» και σφυρηλατεί με τον εγωισμό την θέληση της. Πριν η ίδια σκοτώσει τα παιδιά της πρέπει να δολοφονήσει μέσα της το μητρικό στοιχείο μη κακισθῆς μηδ’ ἀναμνησθῆς τέκνων, «να μην λιγοψυχήσεις και να μην θυμάσαι πως είναι τα δικά σου παιδιά», λαθοῦ βραχεῖας ἡμέραν παίδων σέθεν, κἂπειτα θρηνει (στ. 1240-1245), «σήμερα ξέχνα πως είναι τα παιδιά σου και έπειτα θρήνησε τα». Ο μοναδικός τρόπος να κατανοήσουμε την προσήλωση της Μήδειας στον σκοπό αυτό είναι να αντιληφθούμε τη σημασία που είχε για τον αρχαϊκό άνθρωπο η διαιώνιση της γενιάς του από αρσενικούς απογόνους. Όπως επισημαίνει ο Fustel De Coulanges στο Αρχαία Πόλη[8], η γαλήνη του νεκρού εξαρτάται από τις πρέπουσες τιμές και την ταφή που του αποδίδουν οι απόγονοι του. Ο νεκρός μπορεί και ευδαιμονεί μετά θάνατο μόνο χάρη στις σπονδές που του αποδίδουν οι αρσενικοί του γόνοι. Με την δολοφονία των παιδιών και της νέας του γυναίκας Γλαύκης η Μήδεια διακόπτει οριστικά την συνέχεια της γενιάς του Ιάσωνα και κατορθώνει να του στερήσει την ψυχική του ανάπαυση μετά τον θάνατο. Η εκδίκηση της Μήδειας θα τον ακολουθεί ακόμα και στον τάφο.

Η πολιτική στην Μήδεια

 Ας έχουμε υπόψη μας πως ο Ευριπίδης δεν κρίνει τη Μήδεια, αντίθετα η Μήδεια είναι από τις σωζόμενες τραγωδίες ο μοναδικός δολοφόνος που μένει ατιμώρητη και θριαμβευτής. Τον Ευριπίδη τον ενδιαφέρει περισσότερο να παρουσιάσει στους συμπολίτες του την ρευστότητα των καταστάσεων μεταξύ ψυχής και ισχύος παρά να αποδώσει δικαιοσύνη. Αφήνοντας ατιμώρητη την Μήδεια υπενθυμίζει στους συμπολίτες του –και διαχρονικά και σε εμάς– πως ποτέ δεν πρέπει να παρασυρθούμε από την αλαζονεία της ισχύος όπως ο Ιάσονας. Ποτέ δεν μπορείς οριστικά να πεις πότε ο υποτελής, ο ταπεινωμένος, το θύμα, ο οποιοσδήποτε βρίσκεται σε θέση στέρησης έχει πράγματι απολέσει το πεδίο δράσης και επιλογών. Το αντίθετο· όσο πιο περιορισμένος και σε δεινή θέση είναι ένας άνθρωπος, η αντίδραση του θα είναι ανάλογη της δεινότητας του: βίαιη και θηριώδης. Δεδομένου πως η Μήδεια διδάχτηκε το 431πΧ, λίγο πριν την έναρξη της πελοποννησιακής σύρραξης, με τα γνωστά αποτελέσματα για την πόλη και την ηγεμονία της Αθήνας μπορούμε σήμερα να δούμε πόσο δίκιο είχε ο Ευριπίδης και πόσο λίγο τον κατανόησαν οι συμπολίτες του.

Σύγχρονες Μήδειες

Νεότερες Μήδειες στο θέατρο έχουν δοθεί από τον γάλλο Jean Anouilh και τον γερμανό Heiner Müller. Και οι δύο ακολουθούν στις βασικές κατευθύνσεις την παράδοση του μύθου. Οι Μήδειες τους όμως ανήκουν στον 20^ο αιώνα και το σανίδι επάνω στο οποίο πατάνε είναι φτιαγμένο από υλικά της βαρβαρότητας και της αποξένωσης του αιώνα που πέρασε. Η Μήδεια των Anouilh και Müller είναι σκληρή και εγωίστρια, είναι μια γυναίκα που έχει χειραφετηθεί και η οποία διεκδικεί τον πρώτο λόγο στην ζωή της. Είναι μια γυναίκα που συμμετέχει στον έρωτα όχι για να δοθεί στον άνδρα που θα την αποκτήσει, όχι για να θυσιάσει τα παλάτια και την πολυτέλεια της για χάρη του Ιάσωνα, αλλά για να ακολουθήσει τον δικό της κανόνα και για τη δική της ικανοποίηση. Το πάθος που κινεί την σύγχρονη Μήδεια πηγάζει από την έλξη της για ελευθερία. Η Μήδεια του 20^ου αιώνα είναι επιτέλους ίση με τον Ιάσωνα. Τον κοιτάζει στα μάτια χωρίς να παραβαίνει κάποιο περιορισμό αλλά ως αναφαίρετο πλέον δικαίωμα της και του επιστρέφει στα ίσα κάθε χτύπημα που της δίνει και ακόμα περισσότερα.

             Η Μήδεια του Müller κραυγάζει: «θέλω να σπάσω στα δύο την ανθρωπότητα και να κατοικήσω στο άδειο κέντρο εγώ, μήτε γυναίκα μήτε άνδρας» / Will ich die Menschheit in zwei Stücke brechen Und wohnen in der leeren Mitte Ich Kein Weib kein Mann. Τι σόι πλάσμα είναι αυτό που στρέφεται ενάντια στη φύση του; Που απορρίπτει εξίσου τη θηλυκότητα του και μαζί το αρσενικό του ζεύγος; Ο Müller μας παρουσιάζει στη σκηνή το Μεταγύναιο. Ένα πλάσμα ουδέτερο, ούτε ακριβώς γυναίκα ούτε άνδρας, παρά μονάχα ένα ηχηρό, σε άχρωμα γερμανικά, ξερατό θυμού, μια αυταρέσκεια απόσταγμα της νεωτερικότητας. Οι κριτικοί γράφουν για τη Μήδεια του Müller πως αντιπροσωπεύει τον ξένο, τον απόκληρο, το θύμα της αποικιοκρατίας και του δυτικού ιμπεριαλισμού. Οι αργοναύτες θα μπορούσε να πει κανείς πως στέκονται στον αντίποδα ως εκπρόσωποι κάθε ανεκπλήρωτης υπόσχεσης. Η διαλεκτική του θεάτρου μπερδεύεται με τρόπο αβέβαιο με τη διαλεκτική του Διαφωτισμού. Η Μήδεια από μύθος μετατρέπεται σε κοινωνιολογία. Το θέατρο του Müller αν δεν είχε ως θέμα του τη Μήδεια είναι αμφίβολο εάν θα κατάφερνε ποτέ ν

Διαβάστε περισσότερα

"Proxy" πόλεμοι παντού, ο πλανήτης είναι ήδη στις φλόγες ...

Ο πλανήτης κατακλύζεται ήδη από σοβαρές συγκρούσεις και ο ορισμός του πολέμου στις μέρες μας ίσως χρειάζεται επαναπροσδιορισμό

του system failure

Διαβάζουμε και ακούμε όλο και πιο συχνά τον όρο "proxy war", από διάφορους αναλυτές στην μπλογκόσφαιρα και αλλού. Σε ελεύθερη μετάφραση, ο όρος "proxy war" σημαίνει "πόλεμος δι' αντιπροσώπου". Έχει αλλάξει δραματικά το είδος των πολέμων στις μέρες μας; Μήπως χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε το τι σημαίνει "πόλεμος"; Φαίνεται ότι μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, ο νέος τύπος proxy πολέμων υιοθετείται πλέον όχι μόνο από τρομοκράτες και ομάδες εξτρεμιστών, αλλά ακόμα και από τα πιο ισχυρά έθνη.

Ίσως πράγματι ο όρος "πόλεμος" χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί με την έννοια ότι δεν διεξάγεται απευθείας από τα έθνη, ή, τα ίδια τα έθνη προσομοιώνουν μεθόδους που χρησιμοποιούνται από παραστρατιωτικές ομάδες, αποφεύγοντας μια άμεση σύγκρουση σε πλήρη κλίμακα και σε ανοιχτό πεδίο. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου εύκολο να προσδιορίσει κανείς σήμερα την νίκη και την ήττα σε έναν πόλεμο, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό είναι κάτι που έχει εντελώς δευτερεύουσα σημασία.

Μια λίστα από proxy ή proxy-τύπου πολέμους

Μετά την Αμερικανική εισβολή το 2003 στο Ιράκ, συναντάμε όλο και πιο συχνά αυτού του είδους τους πολέμους. Μια ενδεικτική λίστα περιλαμβάνει:

• Ο πόλεμος του Λιβάνου το 2006. Πρόκειται στην ουσία για μια πολεμική σύρραξη μεταξύ του Ισραήλ και της Χεσμπολάχ. Παρόλο που ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ υπέστη ήττα από έναν μη-εθνικό στρατό, το αποτέλεσμα παραμένει αμφίβολο. Πολλές φορές χαρακτηρίζεται και ως proxy πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

• Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη λωρίδα της Γάζας. Ένας πόλεμος σε συνέχειες που διεξάγεται από το Ισραήλ. Τα Δυτικά ΜΜΕ παρουσιάζουν ως αιτία αυτού του πολέμου την επιθετικότητα της Χαμάς που εκτοξεύει ρουκέτες στην Ισραηλινή επικράτεια. Ωστόσο, το Ισραήλ επιδεικνύει πάντα υπερβάλλουσα βία προκαλώντας τον θάνατο πολλών Παλαιστινίων αμάχων, ενώ μπλοκάρει την ανθρωπιστική βοήθεια, πράγμα που δείχνει πρόθεση εθνικής κάθαρσης και οριστικής κατάληψης αυτού του εξαιρετικά πυκνοκατοικημένου μικρού κομματιού γης.

• Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν. Μετά την Αμερικανική εισβολή και των συμμάχων τους στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ο τύπος του πολέμου στο Αφγανιστάν έχει αλλάξει δραματικά. Φαίνεται ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να απεμπλακούν από ακόμα έναν αδιέξοδο πόλεμο, που γίνεται εξαιρετικά δαπανηρός και ασύμφορος. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τώρα το Αφγανιστάν ως ένα από τα πειραματικά πεδία για ένα νέο είδος πολέμου μέσω μη επανδρωμένων αεροσκαφών, γνωστά ως drones. Παρόλο που αυτός ο τύπος πολέμου υποτίθεται ότι διεξάγεται κατά συγκεκριμένων στόχων (επικίνδυνοι τρομοκράτες), υπάρχει πλήθος ενδείξεων από πρόσφατες έρευνες, ότι υπάρχει μεγάλη δυσκολία ακριβούς εντοπισμού των στόχων μέσω των συστημάτων αυτών, πράγμα που έχει οδηγήσει σε πολλούς θανάτους αθώων.

• Ο πόλεμος στη Συρία. Η επίσημη θέση της Δύσης που διαδίδεται από τα συστημικά ΜΜΕ, είναι ότι ο πόλεμος προκλήθηκε από το βάρβαρο καθεστώς Άσαντ κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης. Η πραγματικότητα είναι ότι πρόκειται για έναν ακόμα proxy πόλεμο της Δύσης κατά της Ρωσικής επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και του Ιράν, στοχεύοντας στην ανατροπή του πιο ισχυρού τους συμμάχου στην περιοχή. Ο πόλεμος διεξάγεται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στην περιοχή (κυρίως Τουρκία, Σαουδική Αραβία), που υποστηρίζουν υπόγεια το ISIS με διάφορους τρόπους. Η χαοτική κατάσταση αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η Τουρκία προσπαθεί να την εκμεταλλευτεί, προκειμένου να προωθήσει την δική της ατζέντα, διεξάγοντας παράλληλους proxy πολέμους.

• Η σύγκρουση στη Ουκρανία. Άλλος ένας proxy πόλεμος της Δύσης κατά της Ρωσίας δίπλα από τα Ρωσικά σύνορα. Πίσω από τις λεγόμενες "έγχρωμες επαναστάσεις" μπορεί κανείς να βρει πάντα οργανώσεις χρηματοδοτούμενες από τις ΗΠΑ. Οι Δυτικοί σύμμαχοι δεν θα τολμούσαν να αναμετρηθούν ανοιχτά με τον Ρωσικό στρατό και ο πόλεμος στην Ουκρανία γίνεται κυρίως με ιδιωτικούς στρατούς από μισθοφόρους. Η πιο ανόητη ενέργεια των Δυτικών, ήταν η υποστήριξη των νεο-ναζί κατά των τοπικών Ρωσικών πληθυσμών. Αυτό ήταν κάτι που αποκάλυψε πλήρως τις πραγματικές τους προθέσεις, που είναι να κυκλώσουν τη Ρωσία με καθεστώτα-μαριονέτες, που θα επέτρεπαν την στρατιωτική παρουσία της Δύσης στα εδάφη τους.

• Ο πόλεμος στη Λιβύη. Άλλος ένας proxy πόλεμος της Δύσης μέσω της Αραβικής Άνοιξης προκειμένου να ανατρέψει ένα ανεπιθύμητο καθεστώς. Ο πόλεμος έφερε το απόλυτο χάος στη χώρα και επέκτεινε το τόξο του Ισλαμικού εξτρεμισμού σε όλη τη Βόρεια Αφρική, έως το Ιράκ και την Συρία. Παρόλο που μπορεί να θεωρηθεί ως ένας προληπτικός πόλεμος αποσταθεροποίησης καθεστώτων που θα μπορούσαν να προσφέρουν στη Ρωσία την ευκαιρία να επεκταθεί γεωπολιτικά στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι πρόκειται για προληπτική ενέργεια κατά του Κινεζικού οικονομικού επεκτατισμού σε όλη την Αφρικανική ήπειρο. Ο Eric Draitser της ιστοσελίδας StopImperialism.org, σε πρόσφατη ανάλυσή του, τόνισε ότι η περίπτωση της Λιβύης πρέπει να κατανοηθεί ως μια από τις βασικές αφετηρίες για την ευρύτερη αποσταθεροποίηση της Βορείου και Δυτικής Αφρικής, προκειμένου να αποδυναμωθεί η παρουσία της Κίνας που θα μπορούσε να προσφέρει ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης. Οι χώρες αυτές κατανοούν ότι είναι δέσμιες του χρέους και του Δυτικού κεφαλαίου και βλέπουν στην Κίνα έναν εναλλακτικό δρόμο ανάπτυξης. Αυτό προσπαθούν να αποτρέψουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους και η τρομοκρατία είναι ένας τρόπος για να το πετύχουν. Η τρομοκρατική οργάνωση Boko Haram που σπέρνει τη φρίκη κυρίως σε χώρες της Δυτικής Αφρικής, ταιριάζει απόλυτα σε ένα τέτοιο σενάριο.

• Ρωσία εναντίον Τουρκίας. Στην πραγματικότητα έχουμε ήδη μια έμμεση σύγκρουση μεταξύ δύο βασικών παιχτών στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία εκμεταλλεύεται το χάος στη Συρία προκειμένου να ενισχύσει τους Σύριους Τουρκομάνους και να εκπληρώσει τα όνειρα του Ερντογάν για εδαφική επέκταση και ενίσχυση της Τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Η Ρωσική επέμβαση είναι ένα μεγάλο εμπόδιο ενάντια σε αυτά τα σχέδια. Το πρόσφατο περιστατικό με την κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού από τις Τουρκικές δυνάμεις σηματοδοτεί την έναρξη μιας μικρής κλίμακας συγκρούσεων μεταξύ των δύο κρατών. Οι Ρώσοι απάντησαν με τον βομβαρδισμό του Τουρκικού κομβόι που φέρεται να μετέφερε όπλα σε μαχητές στη Συρία.

• Τουρκία εναντίον Κούρδων. Η Τουρκία εκμεταλλεύεται το χάος και για να κάμψει την Κουρδική αντίσταση. Ένας από τους λόγους που υποστηρίζει το ISIS, είναι για να το χρησιμοποιήσει εναντίον των Κούρδων. Είναι ένας proxy πόλεμος της Τουρκίας με βάση τη δική της ατζέντα. Οι ΗΠΑ μάλλον δεν είναι και πολύ ευχαριστημένες με αυτή την κατάσταση καθώς επιθυμούν να στρέψουν όλη τη δύναμη του ISIS κατά του Άσαντ, ενώ βλέπουν και τους Κούρδους ως συμμάχους.

• Συγκρούσεις στον Καύκασο και στην Xinjiang της Κίνας. Άλλος ένας τύπος proxy πολέμων των ΗΠΑ και της Δύσης στην προσπάθειά τους να αποσταθεροποιήσουν τους δύο βασικούς τους αντιπάλους στην παγκόσμια αρένα: τη Ρωσία και την Κίνα. Η Τουρκία εκμεταλλεύεται και αυτό το γεγονός προσπαθώντας να αυξήσει την επιρροή της πολύ πέρα από την επικράτεια της, χρησιμοποιώντας τη σημαντική παρουσία των τουρκόφωνων μειονοτήτων τόσο στην περιοχή του Καυκάσου όσο και σε άλλες περιοχές, έως και την Κινεζική επαρχία Xinjiang, όπου η παρουσία των τουρκόφωνων Ουιγούρων είναι έντονη. Η Ρωσία έχει άλλο ένα λόγο να θεωρεί ότι απειλείται από την Τουρκία, παρά τα κοινά οικονομικά συμφέροντα μεταξύ των δύο χωρών.

• Ο εμφύλιος στην Υεμένη. Πρόκειται για έναν proxy πόλεμο των ΗΠΑ κατά των δυνάμεων που υποστηρίζονται από το Ιράν, προκειμένου να ανατραπεί ένα ακόμα φιλο-Ιρανικό καθεστώς. Η Σαουδική Αραβία και άλλοι σύμμαχοι χρησιμοποιούνται σ' αυτό τον πόλεμο, ενώ οι ΗΠΑ παρέχουν έμμεση βοήθεια.

• Οι επιθέσεις στο Παρίσι και σε πόλεις της Δύσης. Είναι ο νέος τύπος πλήρως ασύμμετρων πολέμων που διεξάγονται από τους Ισλαμιστές εξτρεμιστές μέσα σε αστικά κέντρα. Η Δύση βρέθηκε ξαφνικά απέναντι σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση που είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί: τις επιθέσεις αυτοκτονίας. Παρόλο που η κατάσταση αποδεικνύει ότι το τέρας του ISIS που εξέθρεψε ο Αμερικανικός ιμπεριαλισμός έχει ξεφύγει από τον έλεγχό του, τέτοιες επιθέσεις είναι εξαιρετικά βολικές για την επιβολή των νέων συνθηκών που περιλαμβάνουν τη σταδιακή κατάργηση των ατομικών ελευθεριών μέσα στις Δυτικές κοινωνίες.

Οι πόλεμοι παλαιού τύπου είναι εξαιρετικά δαπανηροί και μη αποδοτικοί

Φαίνεται ότι οι άμεσοι πόλεμοι μεταξύ εθνών είναι εξαιρετικά δαπανηροί και μη αποδοτικοί στις μέρες μας. Το αυξανόμενα πολύπλοκο περιβάλλον στον νέο πολυ-πολικό κόσμο είναι ακατάλληλο για συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας. Ο συνεχής εξοπλισμός ακόμα και των περιφερειακών δυνάμεων που έχουν περιορισμένη ισχύ, είναι άλλος ένας αποτρεπτικός παράγοντας απέναντι σε τέτοιου είδους συγκρούσεις.

Σύμφωνα με τη νέα αντίληψη, η νίκη σε έναν πόλεμο είναι ελάσσονος σημασίας. Αυτό που μετράει είναι η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Οι ΗΠΑ πρωτοπόρησαν σε αυτή τη νέα στρατηγική μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Κατάφεραν να πετύχουν συγκεκριμένους στόχους και να αυξήσουν σημαντικά την παγκόσμια επιρροή τους χωρίς ουσιαστικά να κερδίσουν κανένα πόλεμο από τότε!

Αλλά τα τελικά θύματα είναι αληθινά και είναι πάντα τα ίδια. Χιλιάδες αθώοι που χάνουν τη ζωή τους, ή, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις χώρες και τις εστίες τους, προς ένα εντελώς αβέβαιο μέλλον. Οι "ανεπίσημοι" proxy πόλεμοι που διεξάγονται από δυνάμεις στο παρασκήνιο, επιτρέπουν την πλήρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χιλιάδες σκοτώνονται, βασανίζονται, παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς. Όμως για τα εγκλήματα αυτά, ποτέ και κανένας δεν θα τιμωρηθεί.

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί η Δύση δεν σταματά την εξαγωγή πετρελαίου από τον ISIS;

Οι ΗΠΑ κατέστρεψαν 300 και η Ρωσία 1000 βυτιοφόρα του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) το Νοέμβριο 2015 και εικόνες των βομβαρδισμών μεταδόθηκαν τάχιστα από τα μέσα ενημέρωσης, μάλλον για να πειστεί το διεθνές κοινό ότι και οι δύο χώρες είναι αποφασισμένες να πλήξουν τις πετρελαϊκές υποδομές του ΙΚ. Όμως είναι απορίας άξιον γιατί οι ΗΠΑ, ενώ ξεκίνησαν τις αεροπορικές επεμβάσεις κατά του ΙΚ το Σεπτέμβριο του 2014, καθυστέρησαν 14 μήνες προτού στρέψουν την προσοχή τους στα βυτιοφόρα που μεταφέρουν το πετρέλαιο, μέσω του οποίου χρηματοδοτείται η τρομοκρατία του ΙΚ.

του Μιχάλη Γιαννεσκή

Εύλογα ερωτήματα δημιουργεί επίσης το γεγονός ότι ενώ το ΙΚ περιτριγυρίζεται από κράτη που διακηρύσσουν την αποφασιστικότητά τους να πατάξουν την τρομοκρατική του δράση, τα εδάφη τους χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή του πετρελαίου του. Ένα μέρος της παραγωγής πετρελαίου του ΙΚ καταναλώνεται στη Συρία και στις γειτονικές χώρες. Όμως το μεγαλύτερο μέρος από τα 1.100.000 βαρέλια συνολικής αξίας 45 εκατ. δολαρίων, που σύμφωνα με τους Financial Times παράγει το ΙΚ κάθε μήνα, διοχετεύεται σε χώρες εκτός Μέσης Ανατολής, μέσω γειτονικών χωρών της Συρίας.

Οι μέθοδοι με τις οποίες διοχετεύεται λαθραία το πετρέλαιο του ΙΚ είναι πολύπλοκοι. Μία πιθανή μέθοδο αποκάλυψαν πρόσφατα ερευνητές του πανεπιστημίου Greenwich του Λονδίνου, όταν εξέτασαν ύποπτους συσχετισμούς του κόστους των ναύλων με τις δράσεις του ΙΚ. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα ναύλα μεταφοράς πετρελαίου από το λιμάνι Ceyhan στη νοτιοανατολική Τουρκία ήταν τα μόνα στη Μέση Ανατολή που αυξήθηκαν προσωρινά μέχρι και 250% κατά τη διάρκεια τριών περιόδων: τον Ιούλιο 2014, Οκτώβριο-Νοέμβριο 2014 και Ιανουάριο-Φεβρουάριο 2015. Η πρώτη περίοδος συσχετίζεται με την κατάληψη από το ΙΚ του Al-Omar, του μεγαλύτερου κοιτάσματος πετρελαίου της Συρίας. Οι δύο άλλες συμπίπτουν με περιόδους συγκρούσεων και βομβαρδισμών που απειλούσαν τα αποθέματα πετρελαίου του ΙΚ. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι οι αυξήσεις των ναύλων μάλλον υποδεικνύουν τη λαθραία εξαγωγή πετρελαίου από το ΙΚ μέσω του εν λόγω λιμανιού.

Επιπλέον, ο Guardian ανέφερε πρόσφατα ότι τα εβδομαδιαία έσοδα του ΙΚ από συναλλαγές διακινητών πετρελαίου του ΙΚ με Τούρκους επιχειρηματίες ανέρχονται σε 10 εκατ. δολάρια (δηλαδή 40 εκατ. δολάρια το μήνα). Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στο 90% της παραγωγής πετρελαίου του ΙΚ που ανέφεραν οι Financial Times. Επίσης, ο Τούρκος βουλευτής του κεμαλικού κόμματος CHP Ali Ediboglu είχε δηλώσει στην εφημερίδα Taraf ότι η αξία του πετρελαίου του ΙΚ που πωλείται μέσω Τουρκίας φθάνει τα 800 εκατ. δολάρια, ένα ποσό παρόμοιο με τις εξαγωγές πετρελαίου από όλες τις περιοχές που ελέγχονται από το ΙΚ.

Συνεπώς εγείρονται δύο σημαντικά ερωτήματα: που καταλήγει το πετρέλαιο των τζιχαντιστών που εξάγεται μέσω Τουρκίας και γιατί οι κυβερνήσεις της Δύσης δεν μεσολαβούν να σταματήσουν το εμπόριο του.

Σχετικά με το πρώτο ερώτημα, στοιχεία διακίνησης πετρελαίου μέσω αγωγών και πετρελαιοφόρων πλοίων υπάρχουν από πηγές όπως το International Energy Association και το Baltic Exchange που θα μπορούσαν να προσφέρουν αποκαλυπτικές ενδείξεις. Εφόσον πανεπιστημιακοί ερευνητές έχουν καταφέρει να εντοπίσουν πιθανές μεθόδους διακίνησης, οι παντοδύναμες μυστικές υπηρεσίες των κρατών της Δύσης θα έπρεπε να είχαν - και μάλλον έχουν ήδη - ανακαλύψει προ πολλού τις μεθόδους που χρησιμοποιεί το ΙΚ, και που καταλήγει το πετρέλαιο του.

Καθοριστική απάντηση θα μπορούσε να δοθεί μόνο σε βάθος χρόνου, εάν η τεχνολογία που χρησιμοποιείται ήδη ευρύτατα από πετρελαιοβιομηχανίες για να εντοπιστούν κλοπές πετρελαίου εφαρμοζόταν για την εξακρίβωση της προέλευσης κάθε φορτίου καυσίμου, ώστε η εξαγωγή του πετρελαίου των τζιχαντιστών να καταστεί αδύνατη. Αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιεί μοριακούς δείκτες (molecular markers), με τους οποίους μπορεί να ταυτοποιηθεί επακριβώς η προέλευση του πετρελαίου. Μέσω της διαδικασίας «σήμανσης» (crude oil tagging) εισάγονται μικροσκοπικές ουσίες στο ακάθαρτο πετρέλαιο που προσκολλούνται πάνω στα μόρια του καύσιμου. Καθιστώντας το tagging υποχρεωτικό, κάθε φορτίο πετρελαίου θα έφερε ένα είδος «ταυτότητας», και η νομιμότητα της προέλευσής του θα εξακριβωνόταν.

Όσο αφορά το δεύτερο ερώτημα, οι κυβερνήσεις των κρατών της Δύσης δεν φαίνονται αποφασισμένες να στερήσουν τους τρομοκράτες από τη σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης τους, καθότι δεν έχουν ασκήσει πιέσεις στην Τουρκία για να κλείσει τις διόδους εξαγωγής του πετρελαίου του ΙΚ. Αυτό συμβαίνει παρόλο που με το συνάλλαγμα που αποδίδει η εξαγωγή πετρελαίου το ΙΚ χρηματοδοτεί την αγορά των όπλων με τα οποία εξασκεί την τρομοκρατία του.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα δάκρυα των ηγετών της Δύσης για τα θύματα της τρομοκρατίας φαίνονται κροκοδείλια.

Πηγή:

http://tvxs.gr/news/kosmos/giati-i-dysi-den-stamata-tin-eksagogi-petrelaioy-apo-ton-isis

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΛΟΓΙΑ- ΣΟΚ: Έτσι διαμελίσαμε τη Γιουγκοσλαβία…

Ο πρώην πράκτορας της CIA, Ρόμπερτ Μπέιρ, αποκαλύπτει το βρώμικο παρασκήνιο της επιδρομής ΗΠΑ- ΝΑΤΟ- Ε.Ε

ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ

«Είναι ξεκάθαρο πως αυτοί που προκάλεσαν τον πόλεμο και υπαγόρευσαν τους όρους της ειρήνης, κατέχουν τώρα εταιρείες που εκμεταλλεύονται τον ορυκτό πλούτο των περιοχών αυτών. Απλώς υποδούλωσαν λαούς και τα παραγόμενα καταλήγουν στη Γερμανία και στις ΗΠΑ». Η ως άνω αποκάλυψη- καταγγελία έγινε από τον πρώην πράκτορα της CIA , Ρόμπερτ Μπέιρ, και αφορά στην ιμπεριαλιστική επιδρομή του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Γιουγκοσλαβία και στις μεθοδεύσεις των μυστικών υπηρεσιών εκείνη την περίοδο. Και συνεχίζει ο ίδιος: «Αυτοί είναι οι νικητές, καθώς οι λαοί υποχρεώνονται να εισάγουν, κατόπιν από αυτούς και καθώς δεν έχουν χρήματα αναγκάζονται να δανείζονται. Αυτή είναι η ιστορία στα Βαλκάνια»…

Ποιός είναι 

Ο πρώην πράκτορας της CIA Ρόμπερτ Μπέιρ είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων που αποκαλύπτουν τα μυστικά της υπηρεσίας, αλλά και των κυβερνήσεων του Μπιλ Κλίντον και του Τζόρτζ Μπους, τζούνιορ. Συγκεκριμένα έχει γράψει τα βιβλία:

• See No Evil: The True Story of a Ground Soldier in the CIA’s War on Terrorism, Crown Publishing Group, January 2002
  
• Sleeping With the Devil: How Washington Sold Our Soul for Saudi Crude, Crown Publishing Group, July 2003, ISBN
  
• Blow the House Down: A Novel, Crown Publishing Group, 2006
  
• The Devil We Know: Dealing with the New Iranian Superpower, Crown Publishing Group, September 2008 ISBN
  
• The Company We Keep: A Husband-and-Wife True-Life Spy Story, Crown Publishing Group, March 8, 2011
  
• “21 Laws for Assassins”
  

Ο Ρόμπερτ Μπέιρ

Έχει πολλάκις συλληφθεί και κρατηθεί. Ως πράκτορας της CIA ο Μπέιρ εργάστηκε στη Γιουγκοσλαβία το 1991-94 και στη Μέση Ανατολή. Από την αποχώρησή του από την υπηρεσία και μετά έχει πολλάκις κατηγορήσει την κυβέρνηση Μπους ότι προκαλούσε πολέμους για το πετρέλαιο. Ο Μιτ Γουόσπουρ, ένας προσωπικός του φίλος εργαζόμενος στη Γερουσία, ο οποίος του έδινε πληροφορίες, έχει δολοφονηθεί.

Ιανουάριος 1991, στο Σεράγεβο

Σε παλαιότερη συνέντευξή του στον Milos Cupurdija του ebritic.com, ο Μπέιρ προέβη σε εκπληκτικές αποκαλύψεις, οι οποίες δεν διαψεύστηκαν. Εάν οι ισχυρισμοί του Αμερικανού πράκτορα, ο οποίος είναι αναλυτής στο CNN και άλλα αμερικανικά ΜΜΕ, έχουν ίχνος αλήθειας, τότε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ την εποχή εκείνη Μπιλ Κλίντον πρέπει να δώσει εξηγήσεις. Δημοσιεύουμε μέρος των δηλώσεων του, επειδή το θέμα επανήλθε πρόσφατα στη δημοσιότητα και το θέμα του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας αφορά όλους:
«Στη Γιουγκοσλαβία πήγα στις 12 Ιανουαρίου 1991, με ελικόπτερο, στο Σεράγεβο. Δουλειά μας ήταν να επιτηρούμε τους υποτιθέμενους Σέρβους τρομοκράτες ώστε να μην επιτεθούν στην πόλη. Μας είχαν ενημερώσει για μια οργάνωση με την ονομασία “Ανώτερη Σερβία”, η οποία σχεδίαζε βομβιστικές επιθέσεις στην πόλη λόγω της επιθυμίας της Βοσνίας να αποσχιστεί από τη Γιουγκοσλαβία.
»Στην πραγματικότητα αυτή η οργάνωση ούτε καν υπήρχε. Οι επικεφαλής μας, μας έλεγαν ψέματα. Η αποστολή μας ήταν απλώς να προκαλέσουμε πανικό στους πολιτικούς στη Βοσνία, να τους πείσουμε ότι επίκειται σερβική επίθεση. Η αποστολή αυτή τελείωσε για μένα σε δύο εβδομάδες. Ανέλαβα νέα στη Σλοβενία. Η επιχείρηση στη Βοσνία διήρκεσε έναν μήνα και είχε κωδική ονομασία Ίστινα (αλήθεια).

Σύνοδος Κορυφής ΝΑΤΟ (με συμμετοχή Γιέλτσιν) Μάρτιος 1997. Οι αρχιτέκτονες της σφαγής των λαών της Γιουγκοσλαβίας αλληλοσυγχαίρονται…

»Πήγα στη Σλοβενία διότι είχαμε πληροφορίες ότι σκόπευε να ανακηρύξει την ανεξαρτησία της. Διαθέσαμε μερικά εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση ορισμένων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, κομμάτων της αντιπολίτευσης και διαφόρων πολιτικών.

Στόχος: ο διχασμός 

»Πολλοί πράκτορες που διαφωνούσαν εξαφανίζονταν όταν αρνούντο να εκτελέσουν αποστολές προπαγάνδας κατά των Σέρβων. Προσωπικά είχα εκπλαγεί από τα ψέματα τα οποία μας έλεγαν οι επικεφαλής και οι πολιτικοί μας. Πολλοί πράκτορες καλλιεργούσαν την προπαγάνδα χωρίς να γνωρίζουν τι κάνουν. Ο καθένας μας γνώριζε μόνο ένα μέρος της υπόθεσης και μόνο αυτοί που δημιούργησαν την όλη υπόθεση γνώριζαν το σύνολό της, δηλαδή οι πολιτικοί.
»Στόχος της προπαγάνδας ήταν να διχάσουμε τους λαούς της Γιουγκοσλαβίας ώστε να αποσχιστούν. Έπρεπε να υπάρχει ένας αποδιοπομπαίος τράγος στον οποίο θα έπεφτε το ανάθεμα. Επελέγη η Σερβία καθώς αυτή, κατά κάποιο τρόπο, είναι η διάδοχος κατάσταση της Γιουγκοσλαβίας.
»Δώσαμε χρήματα στον Στίπε Μέσιτς, στον Φράνιο Τούσμαν, στον Αλί Ιζετμπέκοβιτς, σε βουλευτές και μέλη της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης, σε δημοσιογράφους, σε στρατηγούς του Γιουγκοσλαβικού στρατού, ακόμα και σε ολόκληρες μονάδες. Ο Ράντοβαν Κάραζιτς έπαιρνε χρήματα, για κάποιο διάστημα, αλλά σταμάτησε να δέχεται χρήματα όταν κατάλαβε ότι θα κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου που έγιναν στη Βοσνία. Όλο αυτό κατευθυνόταν από την αμερικανική κυβέρνηση.
»Κάποιοι αξιωματούχοι της CIA έγραφαν ακόμα και τις επίσημες ανακοινώσεις που διαβάζονταν στα δελτία ειδήσεων. Στόχος ήταν η πρόκληση μίσους, εθνικισμού και προβολή της διαφορετικότητας.

Κλίντον, Σολάνα, Ολμπράιτ στη Σύνοδο για τα 50 χρόνια του ΝΑΤΟ, Απρίλιος 1999, την ώρα που διεξαγόταν η σφαγή στη Γιουγκοσλαβία

»Το 1992 ήμουν ξανά στη Βοσνία με αποστολή την εκπαίδευση μονάδων του Βοσνιακού στρατού, καθώς η Βοσνία είχε μόλις ανακηρύξει την ανεξαρτησία της. Η Σρεμπρένιτσα είναι μια παραφουσκωμένη ιστορία και πολλοί άνθρωποι την έχουν αποδεχτεί. Ο αριθμός των νεκρών είναι ο ίδιος με τον αριθμό των Σέρβων και άλλων που σκοτώθηκαν, αλλά η Σρεμπρένιτσα πουλήθηκε στην πολιτική αγορά.

Σρεμπρέντσα, ένα προδιαγεραμμένο έγκλημα  

»Ο επικεφαλής μου, πρώην γερουσιαστής, έλεγε συνεχώς πως μερικά καθάρματα θα σταλούν στη Βοσνία. Έναν μήνα πριν την υποτιθέμενη γενοκτονία στην Σρεμπρένιτσα, μου είπε πως η πόλη θα «γίνει πρωτοσέλιδο» σε όλο τον κόσμο. Όταν ρώτησα το γιατί μου είπε απλώς «θα δεις». Ο Βοσνιακός στρατός πήρε εντολή να επιτεθεί σε σπίτια και σε αμάχους, στους κατοίκους της Σρεμπρένιτσα. Την ίδια ώρα οι Σέρβοι δέχονταν επίθεση από την άλλη πλευρά. Προφανώς κάποιος είχε πληρωθεί για τους υποκινήσει.
»Ένοχοι για την Σρεμπρένιτσα είναι οι Βόσνιοι, οι Σέρβοι και οι Αμερικανοί. Όλοι όμως ρίχνουν τις ευθύνες στους Σέρβους. Δυστυχώς πολλά από τα θύματα που θεωρούντο μουσουλμάνοι ήταν Σέρβοι ή άλλων εθνικοτήτων. Πριν μερικά χρόνια, ένας φίλος πρώην πράκτορας ο οποίος τώρα εργάζεται στο ΔΝΤ μου είπε ότι η σφαγή στη Σρεμπρένιτσα ήταν προϊόν συμφωνίας αμερικανικής κυβέρνησης και Βόσνιων πολιτικών. Η πόλη θυσιάστηκε για κερδίσουν οι ΗΠΑ μια δικαιολογία για να επιτεθούν κατά των Σέρβων.

Προκάλεσαν τον πόλεμο και υπαγόρευσαν τους όρους της ειρήνης…  

»Είναι ξεκάθαρο πως οι άνθρωποι που προκάλεσαν τον πόλεμο και υπαγόρευσαν τους όρους της ειρήνης κατέχουν τώρα εταιρείες που εκμεταλλεύονται τον ορυκτό πλούτο των περιοχών αυτών. Απλώς υποδούλωσαν λαούς και τα παραγόμενα καταλήγουν στη Γερμανία και στις ΗΠΑ. Αυτοί είναι οι νικητές, καθώς οι λαοί υποχρεώνονται να εισάγουν, κατόπιν από αυτούς και καθώς δεν έχουν χρήματα αναγκάζονται να δανείζονται. Αυτή είναι η ιστορία στα Βαλκάνια.

Ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ με εκπροσώπους του UCK στη διάρκεια της ΝΑΤΟικής επιδρομής στο Κοσσυφοπέδιο

»Το Κόσοβο, δια παράδειγμα, δημιουργήθηκε για δύο λόγους. Πρώτον γιατί η περιοχή είναι πλούσια σε ορυκτά και δεύτερον διότι αποτελεί στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ. Είναι η μεγαλύτερη Νατοϊκή βάση στην καρδιά της Ευρώπης.
»Θέλω να πως στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας ότι πρέπει να ξεχάσουν το παρελθόν. Χειραγωγήθηκαν τότε και είναι ανόητο να υπάρχει μίσος μεταξύ τους. Πρέπει να δείξουν ότι είναι οι ισχυροί και να καταλάβουν ποιος το δημιούργησε όλο αυτό. Προσωπικά ταπεινά ζητώ συγνώμη και αυτό γιατί για καιρό δεν αποκάλυπτα τα μυστικά της CIA και του Λευκού Οίκου.
http://www.ebritic.com/?p=551270
Πηγή: mignatiou.com 

Διαβάστε περισσότερα

Τι διδάσκονται τα παιδιά, όταν οι γονείς ζητούν συγγνώμη...

Αν και όλοι κάνουμε λάθη και αναγνωρίζουμε πως κανένας μας δεν είναι τέλειος, το να ζητήσουμε συγγνώμη μας φαίνεται κάτι αρκετά δύσκολο. Οι περισσότεροι από εμάς δεχόμαστε με ευχαρίστηση μια ειλικρινή συγνώμη, αλλά μοιάζει διαφορετικό το λαμβάνω από το δίνω.
 

 Κάποιες φορές μπορεί να μη μας αρέσει να παραδεχόμαστε ότι είμαστε λάθος, άλλες φορές να φοβόμαστε πως θα απορριφθεί η συγγνώμη μας, κάποιες άλλες να αισθανόμαστε πως είναι σημάδι αδυναμίας ή πως θα χάσουμε την εξουσία μας και το κύρος μας, ή μπορεί να σκεφτόμαστε πως η συγγνώμη ισοδυναμεί με ταπείνωση. Ακόμα όμως και αν είναι δύσκολο να ζητήσουμε συγγνώμη, φαίνεται πως είναι απαραίτητη στη δημιουργία υγιών σχέσεων γιατί η φύση μας είναι ατελής και λανθάνει συνεχώς – κάτι που ισχύει απόλυτα και στη σχέση μας με τα παιδιά! Η σημασία της συγγνώμης στα παιδιά… Το να παραδεχόμαστε το λάθος μας όταν έχει να κάνει με παιδιά, η αλήθεια είναι πως δεν είμαι μέρος της κουλτούρας μας.
Αυτό συμβαίνει είτε γιατί πολλοί γονείς δεν συνειδητοποιούν τη σημασία της συγγνώμης για τα παιδιά, είτε γιατί πιστεύουν πως δεν πρέπει να παραδέχονται τα λάθη τους μπροστά τους για να χρειαστεί να ζητήσουν συγγνώμη. Στην πραγματικότητα όμως, τρεις απλές λέξεις “Συγγνώμη, έκανα λάθος”, έχουν σημαντικό αντίκτυπο στα παιδιά και προσφέρουν μαθήματα ζωής. Τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να το εκφράσουν, αλλά συχνά αναγνωρίζουν τα λάθη των γονιών τους. Όταν οι γονείς έχουν ενεργήσει εσφαλμένα και δεν αναγνωρίζουν τα λάθη τους, είναι σαν να κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους. Για παράδειγμα, όταν ζητούν από τα παιδιά τους να μη φωνάζουν ή να μιλούν άσχημα και στη συνέχεια φωνάζουν και βρίζουν οι ίδιοι χωρίς συγγνώμη για το λάθος τους, στέλνουν ένα μικτό μήνυμα στα παιδιά. Αντίθετα, όταν οι γονείς ζητούν συγγνώμη στα παιδιά για το λάθος τους, ενισχύουν τη σχέση γονιού – παιδιού και παρέχουν την αίσθηση της ασφάλειας. Ταυτόχρονα, μεταφέρουν στα παιδιά ένα σύστημα αξιών και την πεποίθηση πως οι άνθρωποι κάνουν λάθη και ως εκ τούτου είναι ατελείς.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για να καταφέρουν τα παιδιά να αποδεχτούν τον εαυτό τους με τα όποια λάθη τους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να καταλάβουν πως το να κάνεις λάθος δεν είναι το ίδιο με το να είσαι αδύναμος. Το να ζητάς συγχώρεση και να αποδέχεσαι τα σφάλματά σου, δεν είναι μόνο πιο σημαντικό από το να καλύψεις το λάθος σου, αλλά σημάδι δύναμης και ανδρείας. Ζητώντας συγγνώμη επομένως οι γονείς, διδάσκουν στα παιδιά πως το ψέμα είναι χειρότερο από το να παραδέχεσαι το λάθος σου.
Τέλος, οι γονείς μέσα από τη συγγνώμη τους λειτουργούν ως μοντέλα συμπεριφοράς δείχνοντας πως η αποδοχή της ευθύνης μετά από ένα λάθος είναι πιο σημαντικό από το ίδιο το λάθος και έτσι βοηθούν τα παιδιά να κάνουν το ίδιο. Όταν οι γονείς παραδέχονται το σφάλμα τους, δείχνουν στα παιδιά πως αισθάνονται αρκετά καλά με τον εαυτό τους για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Προωθούν δηλαδή μια υγιή αυτοεκτίμηση η οποία λειτουργεί ως μοντέλο για να την αναπτύξει και το ίδιο το παιδί.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς; Οι γονείς πρέπει να θυμούνται πως λέγοντας συγγνώμη δεν χάνουν κάτι από τον ρόλο τους ως γονείς. Ο στόχος δεν είναι να κυριαρχούν απέναντι στα παιδιά, αλλά να καθοδηγούν και να λειτουργούν ως παράδειγμα για το πώς να αλληλεπιδρούν με τους άλλους ανθρώπους. Οι γονείς πρέπει να διδάξουν στα παιδιά πως η συγγνώμη προϋποθέτει μεγάλη δύναμη για να δοθεί αβίαστα και από την καρδιά μας.
Είναι αυτή που μας επιτρέπει να έχουμε συναίσθηση του κακού που κάναμε και μας οδηγεί στη βελτίωση. Η συγγνώμη των γονιών επομένως, είναι απαραίτητη για να εισπράξουν τα παιδιά το σεβασμό και την ασφάλεια, να δεχτούν την ατελή τους φύση, αλλά και να διδαχτούν πως η έκφραση της συγγνώμης είναι χαρακτηριστικό των δυνατών και όχι των αδυνάτων!
Πηγές: Hall M. (2013). Four Reasons to Say «I’m Sorry» to Your Children. / Go Nannies.com Roberts K. (2013). When Parents Say «I” m Sorry,» They Are Saying So Much More. Savvy Parenting.
Πηγή : www.parentshelp.gr

Διαβάστε περισσότερα