23 Οκτ 2020

Ναρκισσιστική προσωπικότητα: η αίσθηση τελειότητας, η κατάρρευση από την κριτική και η εύθραυστη αυτοεκτίμηση

Πηνελόπη Μελίδου

 Τα άτομα με ναρκισσιστική προσωπικότητα, παρόλο που δείχνουν προς τα έξω ότι πιστεύουν όσο τίποτα άλλο στον εαυτό τους, είναι πετυχημένα και αξίζουν τα καλύτερα, στην πραγματικότητα παλεύουν εσωτερικά με μια εύθραυστη αυτοεκτίμηση και μια απέραντη ανασφάλεια.

άντρας με ναρκισσιστική προσωπικότητα διαθέτει αίσθηση τελειότητας, εύθραυστη αυτοεκτίμηση αλλά καταρρέει από την κριτική

Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά όσο κι αν προσπαθεί να αποδείξει το αντίθετο, βιώνει έντονη ανασφάλεια με τον εαυτό του. Η αίσθηση του μεγαλείου και της σπουδαιότητας που προσπαθεί να μεταφέρει στους γύρω του είναι επιφανειακή και στην πραγματικότητα αποτελεί μια υπερπροσπάθεια κάλυψης των ανασφαλειών και της χαμηλής αυτοπεποίθησης του.

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου με ναρκισσιστική προσωπικότητα;

Όλοι έχουμε πάνω – κάτω στο μυαλό μας τα χαρακτηριστικά ενός νάρκισσου. Ξέρουμε λίγο – πολύ ότι θέλει να μιλάει συνέχεια για τον εαυτό του, είναι εγωκεντρικός και θεωρεί ότι όλα περιστρέφονται γύρω από αυτόν. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία συναντώνται σε έναν ναρκισσιστή:

  • Διακατέχεται από μια αίσθηση μεγαλείου σχετικά με το πόσο σπουδαίος είναι
  • Ασχολείται υπερβολικά και έντονα με το θέμα της επιτυχίας αλλά και με το πόσο έξυπνος και όμορφος είναι
  • Θεωρεί ότι είναι ξεχωριστός και μπορεί να λάβει κατανόηση μόνο από ανθρώπους με υψηλό κύρος
  • Αισθάνεται έντονα την ανάγκη να αποτελεί πηγή θαυμασμού
  • Έχει μια τάση να εκμεταλλεύεται τους άλλους
  • Τα επίπεδα ενσυναίσθησης είναι μηδαμινά
  • Παρουσιάζει φθόνο προς τους άλλους
  • Εκδηλώνει αλαζονικές στάσεις ή συμπεριφορές

Πως συμπεριφέρεται ένας άνθρωπος με ναρκισσιστική προσωπικότητα;

Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι για έναν ναρκισσιστή, οι άνθρωποι διακρίνονται σε ανώτερους και κατώτερους. Και φυσικά ένας ναρκισσιστής προσανατολίζεται στους ανώτερους, καθώς θεωρεί πως εκεί ανήκει και ο ίδιος. Έχοντας αυτή την ιδέα μεγαλείου για τον εαυτό του αλλά και την εντύπωση ότι υπερέχει ικανοτήτων και δεξιοτήτων των άλλων ανθρώπων, δημιουργεί στο μυαλό του ιστορίες και φαντασιώσεις που εμπεριέχουν μέσα μεγάλες επιτυχίες.

Εάν ήθελα εγώ να πάω εξωτερικό θα έβρισκα την καλύτερη δουλειά, εδώ χαραμίζομαι… μην κοιτάς που δεν θέλω να πάω… αν ήθελα άστο, τώρα θα είχα και πολλά χρήματα και θα ήμουν και γνωστός.

Κάποιες φορές νιώθω ότι εγκλωβίζομαι με τόσους άσχετους στη δουλειά… δεν γίνεται εγώ με την εξυπνάδα και τις ικανότητες που έχω να είμαι στην ίδια θέση με αυτούς τους άσχετους.

Καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να κερδίσει τον σεβασμό των άλλων ανθρώπων και κάνει τα αδύνατα δυνατά προκειμένου να λάβει κοπλιμέντα και σχόλια θαυμασμού. Δείχνει με τη στάση του ότι θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο και μιλάει συνεχώς για τον εαυτό του.

Ακόμη και σε άσχετες συζητήσεις θα βρει τον τρόπο να γυρίσει την κουβέντα στον ίδιο ή θα βρει κάποια αφορμή για να αναφέρει ένα επίτευγμά του ή κάτι που θεωρεί ότι θα προκαλέσει θαυμασμό στους άλλους. Επιλέγει μια σωστή στάση σώματος και εκφράσεις με τις οποίες επιχειρεί να δείξει άνεση και αυτοπεποίθηση.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η ανάγκη να δείχνει κάτι υπερβολικά καλό θυμίζει τους ανθρώπους που αγοράζουν πανάκριβα κινητά ή ρούχα, ενώ στην πραγματικότητα δεν μπορούν να τα υποστηρίξουν. Ωστόσο, αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να φαίνεται ότι έχουν κάτι που θα προκαλέσει το θαυμασμό των άλλων, ανεξάρτητα αν εξαιτίας αυτής της αγοράς δεν έχουν πλέον οικονομική άνεση. Κάπως έτσι λειτουργεί και ο ναρκισσιστής στο συμπεριφορικό και όχι μόνο κομμάτι.

Να τώρα που το λες αυτό, κι εγω τότε παρόλο που κανείς στη δουλειά δεν μπόρεσε να επιλύσει το πρόβλημα, πήγα εκεί και μέσα σε λίγη ώρα το τελείωσα… και σκέφτομαι από μέσα μου καλά τόσο άχρηστοι είναι όλοι;

Κοίταξε εγώ δουλεύω στην τάδε επιχείριση και η θέση μου δεν είναι κάποια τυχαία… και για να την έχω αυτή τη θέση άστο… βέβαια την αξίζω περισσότερο από όλους εκεί μέσα.

…προφανώς και πήρα το καινούργιο μοντέλο ΧΧΧ (κινητό). Τι θα έπερνα, το ΧΧΧ που το παίρνει ο καθένας;; δεν μπορώ να έχω το ίδιο που έχουν όλοι οι άλλοι…

Ενδιαφέρον αποτελεί και το γεγονός ότι θεωρεί τον εαυτό του ιδιαίτερα ξεχωριστό, γι’ αυτό και αναφέρει συχνά ότι μόνο οι άνθρωποι του δικού του επιπέδου μπορούν να τον καταλάβουν. Όπως είπαμε στην αρχή, οι άνθρωποι για έναν ναρκισσιστή διακρίνονται σε ανώτερους και κατώτερους.

Έτσι ο ίδιος, κατατάσσοντας τον εαυτό του στους ανώτερους, θεωρεί ότι μόνο από εκείνους μπορεί να λάβει κατανόηση, καθώς οι άλλοι είναι πολύ μακριά από το δικό του επίπεδο. Επίσης, στη σχέση με τον/ην σύντροφο, μπορεί να αναφέρει συχνά ότι ο ίδιος αξίζει κάτι παραπάνω με αποτέλεσμα να υποβαθμίζει άμεσα το/η σύντροφο.

Εγώ κανονικά τώρα έπρεπε να είχα παντρευτεί έναν/μια που έχει κάνει κι ένα διδακτορικό, όπως εγώ… και όχι να είμαι μαζί σου που τελείωσες απλά ένα ΤΕΙ… και πολύ σου πέφτω να ευχαριστείς που βρέθηκα μπροστά σου.

Καλά δεν περιμένω να με καταλάβει κιόλας ο ΧΧΧ που δουλεύει εργάτης… αν είναι δυνατόν σιγά μη κάτσω να συζητήσω μαζί του.

Οι σχέσεις που συνάπτει με άλλους ανθρώπους, παρόλο που τις παρουσιάζει με τρόπο που δείχνει ότι είναι βαθύτερες, στην πραγματικότητα είναι αρκετά επιφανειακές. Η έλλειψη ενσυναίσθησης ενός ναρκισσιστή καθιστά σχεδόν αδύνατη τη σύναψη πραγματικών σχέσεων. Στην αρχή μιας σχέσης είτε φιλικής είτε ερωτικής μπορεί να υπάρξει εξιδανίκευση, ωστόσο μπορεί εύκολα και γρήγορα να πάει στο άλλο άκρο της υποβάθμισης, σε περίπτωση που νιώσει ότι μπορεί να φαίνεται αδύναμος.

Γι’αυτό και σπάνια έχει αληθινές φιλίες. Επίσης, μπορεί εύκολα να διαλύσει μια σχέση σε περίπτωση που βρει έναν/μια άλλον/η σύντροφο που θεωρεί ότι έχει υψηλότερο κύρος ή όταν ο/η σύντροφος παύει να ανταποκρίνεται στις μη ρεαλιστικές προσδοκίες που έχει.

Επιπλέον, ενώ ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ασκεί έντονη κριτική στους άλλους χωρίς να τον ενδιαφέρει εάν πληγώνει με τα λόγια του, φαίνεται ότι δεν μπορεί να δεχτεί ο ίδιος κριτική από άλλους. Μπορεί να εξοργιστεί με μια αρνητική κριτική εκφράζοντας πολλές φορές έντονο θυμό ή ακόμη και επιθετικότητα.

Υιοθετεί μια επιθετική στάση και δεν προσπαθεί να «ακούσει» την κριτική ακόμη κι αν είναι για το καλό του. Στην πραγματικότητα μια αρνητική κριτική για τον ίδιο, ξύνει μια πληγή που υπάρχει, αλλά ο ίδιος κάνει τα πάντα για να την καλύψει. Γι’ αυτό το λόγο, κιόλας, αντιδρά έντονα ενώ «καταρρέει» εσωτερικά.

Ακόμη, τείνει να υποβιβάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τον άνθρωπο που του ασκεί κριτική λέγοντας ακόμη και άσχετα με τη συζήτηση πράγματα για τον ίδιο, μόνο και μόνο για να τον κάνει να αισθανθεί άσχημα και να φανεί ο ίδιος σε καλύτερη θέση. Βέβαια, το μόνο που καταφέρνει εκείνη τη στιγμή είναι να αποκαλύπτει την ανασφάλεια του, ωστόσο, ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται.

…θα μιλήσεις εσύ για τη δουλειά μου… ποιος εσύ που δεν έχεις καταφέρει ούτε οικογένεια να κάνεις… αλλά λογικό ποιος/α θα σε ανεχτεί… εγώ προσωπικά, ακόμη και να ήσουν ο τελευταίος άνθρωπος πάνω στη γη δεν θα γυρνούσα ούτε καν να σε κοιτάξω… τώρα καταλαβαίνω και γιατί δεν έχεις φίλους… ενώ εγώ είμαι τόσο τυχερός/ή… έχω φίλους που με υπεραγαπάνε και δεν μου λείπει τίποτα.

Στην πραγματικότητα, τι βιώνει εσωτερικά ένας άνθρωπος με ναρκισσιστική προσωπικότητα;

Η αίσθηση μεγαλείου και σπουδαιότητας που βγάζει προς τα έξω, δεν είναι και αυτά που βιώνει εσωτερικά. Η όλη συμπεριφορά ενός ναρκισσιστή φανερώνει μια εύθραυστη και ευάλωτη αυτοεκτίμηση. Η υπερβολική εξιδανίκευση ατόμων και η προσκόλληση σε ανθρώπους με υψηλότερο κύρος στην πραγματικότητα δείχνει χαρακτηριστικά εξάρτησης.

Γίνεται εμφανής η ανάγκη του για επιβεβαίωση, η οποία μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την επαφή και την αλληλεπίδραση. Ουσιαστικά, εξαρτάται από τα θετικά σχόλια των άλλων, καθώς έτσι μπορεί και τρέφει τον εαυτό του.

Ουσιαστικά, έχει ανάγκη τους άλλους ανθρώπους όχι για να συνάψει σχέσεις, να ανταλλάξει απόψεις, να αλληλεπιδράσει ή να εξελιχθεί αλλά για να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βασικό του μέλημα είναι να «κερδίσει» την έγνοια και την εγγύτητα και όχι να την αποκτήσει. Έτσι, βρίσκεται μέσα σε μια διαρκή εσωτερική πάλη με στόχο να καταφέρει να ενισχύσει την αίσθηση της αυτοαξίας του μέσα από την αναζήτηση της αγάπης και των θετικών σχολίων.

Επιπλέον, υπάρχει έντονη η καχυποψία και ο φόβος μην τον υποβιβάσει κάποιος και φανερώσει όλες αυτές τις ανασφάλειες που με τόσο κόπο προσπαθεί να καλύψει. Γι’ αυτό, και όπως αναφέραμε και πιο πάνω, κρατά μια επιθετική στάση και δεν υπολογίζει τίποτα σε περίπτωση που κάποιος προσπαθήσει να τον υποβαθμίσει ή να του τονίσει μια αδυναμία του. Στην ουσία, η υπερβολική αντίδραση στην κριτική φανερώνει μια δυσκολία στο να αποδεχτεί ότι μπορεί να έχει λάθος, μια δυσκολία στην αποδοχή της αδυναμίας του.

Γενικότερα, η ζωή του εμπεριέχει πολλή προσποίηση και μια συνεχή προσπάθεια να μην έρθει αντιμέτωπος με τα πραγματικά του συναισθήματα. Όλο αυτό που στην πραγματικότητα βιώνει δεν είναι εύκολο. Καθόλου εύκολο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι πολύ πιο δύσκολο από τη συνειδητοποίηση των αδυναμιών και ανασφαλειών, που και αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο.

Ωστόσο, φαίνεται ότι ένας άνθρωπος με ναρκισσιστική προσωπικότητα δύσκολα παίρνει την απόφαση να αλλάξει, και αυτό γιατί η αλλαγή προϋποθέτει την αναγνώριση της μη βοηθητικής συμπεριφοράς, την συνειδητοποίηση των ανασφαλειών, την αντιμετώπιση των φόβων και την κατανόηση των διαφορετικών απόψεων, την προσπάθεια τόσο χρονικά όσο και ποιοτικά. Αλλά ακόμη κι αν την πάρει, απαιτείται συνεχής ενασχόληση, η οποία προϋποθέτει πολύ χρόνο.

Σε ευχαριστώ πολύ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο!


Βιβλιογραφία:

  • Kring, A., Davison, G., Neale, J., & Johnson, S. (2010). Ψυχοπαθολογία. Μετάφραση: Καραμπά, Θ. Gutenberg-Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
  • Χριστοπούλου, Ά. (2008). Εισαγωγή στην ψυχοπαθολογία του ενήλικα.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Share

Facebook Digg Stumbleupon Favorites More