Poutanique τέχνη, εσύ τα φταίς όλα!

Να είναι τέχνη; Επάγγελμα ή μήπως ματαιοδοξία;  Φιλόσοφοι, ψυχολόγοι,  κοινωνιολόγοι και άλλοι ειδικοί έχουν ασχοληθεί και έχουν αναρωτηθεί αιώνες τώρα για το τι ακριβώς συμβαίνει με τους καλλιτέχνες και την τέχνη.  Σήμερα αυτές οι αναζητήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και ίσως να πληθαίνουν καθώς ο τρόπος έκφρασης του καλλιτέχνη έχει αλλάξει και εμείς οι αποδέκτες καλούμαστε να διακρίνουμε τι ακριβώς συμβαίνει και να διαχωρίσουμε στην πληθώρα των καλλιτεχνικών επίλογων, τα αληθινά δημιουργήματα και τους αληθινούς καλλιτέχνες.   

Σημασιολογικά οι έννοιες δηλώνουν τα εξής: 

  
Τέχνη (από το ρήμα τίκτω = γεννώ, δημιουργώ) είναι η ικανότητα δημιουργίας έργων προκαλούν αισθητική συγκίνηση, αποτελούν γνήσια έκφραση του εσωτερικού κόσμου του ατόμου μέσω του ωραίου, επιτελούν λειτουργία ουσιαστικής επικοινωνίας και στηρίζονται στην αναπαράσταση της πραγματικότητας ή της φαντασίας.

  Ο όρος επάγγελμα στη γενικότερη αντίληψη χαρακτηρίζει την κατά κλάδο ή αντικείμενο συνήθη ασκούμενη βιοποριστική ενασχόληση, (εργασία), του κοινωνικού ανθρώπου. Κατά την έννοια της κοινωνιολογίας αποτελεί έλλογη συμπεριφορά του κοινωνικού ανθρώπου σταθερά προσαρμοσμένη στην εξεύρεση και εξασφάλιση πρόσφορων τρόπων αλλά και μέσων προς διαρκή ικανοποίηση, εξ υποκειμένου, των σε χρήμα αποτιμημένων αναγκαίων του. (Πηγή : wikipedia)

 Ματαιοδοξία είναι η ιδιότητα του ματαιόδοξου· το να νοιάζεται κανείς και να επιδιώκει πράγματα μάταια, ασήμαντα, και να τα επιδεικνύει.

(Πηγή : wikipedia)

 Στο σήμερα τωρα τα πράγματα  δυσκολεύουν καθώς μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή και ειδικότερα του copy-paste, του Photoshop, της ηλεκτρονικής μουσικής, του  video projector και άλλων τεχνολογικών βοηθημάτων άλλοι καλλιτέχνες ορθά βελτιώνουν τα έργα τους και άλλοι κακώς προσπαθούν να επωφεληθούν αντιγράφοντας έργα και ιδέες με σκοπό την ματαιοδοξία και το προσωπικό όφελος. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα η τέχνη να έχει γίνει άμεσης κατανάλωσης καθοριζόμενη από την ζήτηση της αγοράς και την λογική του lifestyle. Η τέχνη που ήταν ριζοσπαστική και παρακινούσε τους ανθρώπους να εκφράσουν  τους προβληματισμούς τους σήμερα έχει φτάσει να γίνεται μια κακόγουστη επανάληψη χωρίς αισθητική και άποψη, το άκρον άωτον της banalité*. Η τέχνη είναι αυτή που μιλάει για όλες τις πτυχές της ζωής και  εκφράζει όλες τις κοινωνικές τάξεις. Οι καλλιτέχνες άλλοι επώνυμα και άλλοι ανώνυμα στις δύσκολες στιγμές παίρνουν το τιμόνι να μας οδηγήσουν σε συναισθήματα και σε δρόμους που δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε, με σκοπό στις καλές ή κακές στιγμές της ζωής να μας αναβαθμίσουν  πνευματικά, αισθητικά, κοινωνικά και να μας δείξουν τον δρόμο για  το καλό, το δίκαιο, το υψηλό, το αληθινό. Άρα ας συμφωνήσουμε ότι η τέχνη θα πρέπει να λειτουργεί ως φράγμα στην επιβεβλημένη ομοιομορφία και στην μαζική κουλτούρα του σήμερα, βοηθώντας τον άνθρωπο να ξεφύγει από μια ανούσια διανθρώπινη συναλλαγή και επαφή.  Το  χειρότερο όλων είναι όταν η τέχνη συναντά  την ματαιοδοξία που λίγο πολύ όλοι την έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Συνήθως οι άνθρωποι εξυπηρετούνται με το να χρησιμοποιούν την λέξη φιλοδοξία αντί της ματαιοδοξίας που ηχεί πιο ευχάριστα, στην πραγματικότητα όμως μιλάμε για μια εξελιγμένη ματαιοδοξία ή αλαζονεία. Ο «καλλιτέχνης» χρησιμοποιεί την τέχνη (ή το επάγγελμα του) αποσκοπώντας στο να δείξει ένας ιδιαίτερος, αποκλειστικός άνθρωπος που είναι αλλιώτικος από τους άλλους χωρίς φυσικά να θέλει να προσφέρει στην κοινωνία παρά μόνο να δώσει προνόμια στον εαυτό του.

 

 Αυτά από την μια πλευρά, η άλλη πλευρά είμαστε εμείς οι αποδέκτες. Αφενός η τέχνη, ο όγκος και η ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας έχουν αλλάξει την ζωή μας αφετέρου αυτή η πολιτισμική κρίση και η κρίση αξιών που βιώνουμε δεν ξέρω αν μας καθιστά ικανούς να κρίνουμε (όσο μπορούμε μιας και δεν έχουμε τις γνώσεις να κρίνουμε τα πάντα).  Σήμερα η κοινωνία έχει καταστεί ένα φάντασμα του εαυτού της και εμείς γινόμαστε υποχείρια της Δυτικής κουλτούρας και ενός νεοφιλελευθερισμού έχοντας ως δόγμα τη περιβόητη ρήση της Θάτσερ ότι «η κοινωνία δεν υπάρχει, υπάρχουν μόνο άτομα και οικογένειες».

Τέσσερεις θεμελιώδεις παράγοντες κατά τον κ. Δαρεμά** που μας οδηγούν στην απώλεια νοήματος είναι:

α) η ανάδυση ενός τύπου ‘ναρκισσιστικής κοινωνικής προσωπικότητας’ και η ψυχοσυναισθηματική διαμόρφωση του μετανεωτερικού υποκειμένου που το καθιστά ανίκανο να επενδύσει σε αξιακά αντικείμενα, 

β) η διάβρωση των κοινοτικών δεσμών που παρείχαν τη βάση των εγωτικών ταυτίσεων έτσι ώστε το υποκείμενο μπορούσε να υπερβεί τον αυτιστικό μικρόκοσμο του συμμεριζόμενο υπερατομικά συλλογικά ιδεώδη 

γ) η απαξίωση των ‘αυθεντιών’ και δη των γονεϊκών προτύπων

δ) η παντοδυναμία του χρήματος ως ‘εντολοδότη’ και αξιακού ρυθμιστή του νοήματος ζωής των ανθρώπων.

Θα μου πείτε τώρα πως συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους ή καλύτερα που θέλω να καταλήξω. Θέλω να καταλήξω ότι σε μια καπιταλιστική κοινωνία που περισσεύει η «γνώση» και η πολιτισμική κρίση είναι μεγάλη έχει καταλήξει η «νόρμα του χρήματος» να προσδιορίζει την σημαντικότητα των κοινωνικών ιεραρχιών (του κύρους, του γοήτρου, της ταξικής διαστρωμάτωσης, της κοινωνικής καταξίωσης). Εμείς οι αποδέκτες με τα προβλήματα που προανέφερα ειδικά στις κλειστές κοινωνίες όπως το μικρό μας Μεσολόγγι αδυνατούμε να κάνουμε  αντικειμενική κριτική και να δούμε περά από αυτό που θέλουν να βλέπουμε οι ματαιόδοξοι επαγγελματίες καλλιτέχνες και μη. Αρνούμαστε να αντικρίσουμε και να εκφράσουμε την αλήθεια προκειμένου να μην χαλάσουμε τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις μας (κάτι που ισχύει και πέρα από την τέχνη), με σκοπό μια «καλύτερη» και ήσυχη καθημερινότητα. Όλα αυτά από την άλλη ρίχνουν τον πήχη στην τέχνη και στην ζωή, με αποτέλεσμα φυσικά να εκκολάπτονται συνεχώς τέτοιου είδους «καλλιτέχνες-άνθρωποι», ειδικά αυτή την εποχή που οι άξιες και οι ιδέες εκλείπουν, παρόλο που τις έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ! 

Ας κοιτάξουμε εκεί που πάμε, αλλιώς θα πάμε εκεί που κοιτάμε!

 

Πήγες

* Μάνος Στεφανίδης - Τι είναι τέχνη; Ξανά!   

**   Γιώργος. Δαρεμάς  (Δρ. Πολιτικής και Κοινωνικής Θεωρίας) -Η Πολιτισμική κρίση ως κρίση νοήματος (ζωής)

Alfred Adler -  Ανθρωπογνωσία, Μετάφραση: Σταύρος Καμπουρίδης, Εκδόσεις Ηλία Μανιατέα, Αθήνα

Posted in: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ,ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ,ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ