«ο Ραζής Δημήτριος και οι Λογοθέτες τής Λιβαδειάς» γράφει ο συγγραφέας Παπαλουκάς Χαράλαμπος.

Περί τών πληροφοριών οι οποίες υπάρχουν για το λόγιο Ραζή^[1] Δημήτριο [περ. 1760-1820], συνήθως γίνεται αναφορά ότι είναι λιγοστές και ενίοτε αντιφατικές. Φέρεται ότι είχε αδελφό το διδάκτορα της Ιαρικής Κωνσταντίνο και καταγόταν πιθανότατα από το Μεσολόγγι [Σάθας, 1868: 613] όπου υπάρχει η αρχοντική οικογένεια των Ραζήδων^[2]. Άλλες πηγές τον αναφέρουν ως Κωνσταντινοπολίτη ή Κεφαλλονίτη [Βρετός, 1857: 325 και ΜΕΕ, 1926: 25].

Μαθήτευσε κοντά στον Παναγιώτη Παλαμά (αλλού γίνεται λόγος και για την Μπαλαναία ή Αθωνιάδα σχολή) και εν συνεχεία μετέβη στην Ιταλία, προκειμένου να λάβει μόρφωση ανώτερου επιπέδου. Εκεί φέρεται να σπούδασε ιατρική στην Πάδοβα (μόνο ο Ζαβίρας κάνει λόγο για φοίτηση στην Πίζα), όπου και αναγορεύτηκε διδάκτωρ ιατρικής και φιλοσοφίας. [Ζαβίρας, 1872: 284]. Η πραγματικότητα είναι ότι οίκος Ραζή (Rasy)^[3], υπήρχε εκτός από το Μεσολόγγι και στην Κεφαλονιά και μετά το 1830. Ο αναφερόμενος όμως λόγιος Δημήτριος Ραζής ήταν Μεσολογγίτης.

Στα τέλη του 18^ου αιώνα θα βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου εξασκεί το επάγγελμα του γιατρού με επιτυχία. Αναφέρεται ότι διετέλεσε για πολλά χρόνια γιατρός του Καπετάν Πασά, του Τούρκου αρχιναυάρχου και έτερων ανώτερων ναυτικών αξιωματούχων [Αραβαντινός, 1960: 174]. Ο ίδιος συνέβαλε στην ίδρυση σχολείου στην Αθήνα, εξασφαλίζοντας για τη λειτουργία του πατριαρχικό σιγίλιο, ενώ υπήρξε και ο ιδρυτής της Φιλομούσου Εταιρίας, στην οποία διορίστηκε έφορος.

Ο Ραζής ήταν γνώστης της ελληνικής, λατινικής, ιταλικής και γαλλικής γλώσσας. Συνέγραψε τη μετάφραση από τα λατινικά του έργου του Οκταβιανού Καμετίου “Γεωμετρία νέα τάξει τε και μεθόδω”, η οποία εκδόθηκε στη Βενετία το 1787. Το βιβλίο συνοδευόταν από προσφωνητική επιστολή – γραμμένη στα λατινικά– προς τον αρχίατρο της Οθωμανικής Αυλής, Φίλιππο Γόβιο. [Βρετός, 1857: 81]

Εργογραφία: “Γεωμετρία νέα τάξει και μεθόδω”, Βενετία, 1787

Με βάση τα νέα δεδομένα από το «Αρχείο του Αλή Πασά», Αρχείο^[4] της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, θα πρέπει να τονισθεί ότι ο κοτζαμπάσης Ραζής Αναστάσιος από το Μεσολόγγι είναι αδερφός του Δημητρίου Ραζή^[5]. Ο γιός του Δημητρίου σπουδάζει στο Παρίσι^[6] και η κόρη του παντρεύεται τον Μανολάκη γιο του Λογοθέτη, κοτζαμπάση Λειβαδιάς^[7]. Στο αναφερθέν αρχείο υπάρχουν και έτερες^[8] ενδιαφέρουσες επιστολές σχετικά με τον Δημήτριο Ραζή.

Ο Δημήτριος Ραζής σε επιστολή^[9] του από Κωνσταντινούπολη, 18 Ιουλίου 1812, ευχαριστεί θερμά τον Αλή Πασά, γιατί διόρισε τον αδερφό του «πρώτον κοτζάμπασην της πατρίδος του», Μεσολογγίου.

Σε άλλη από Κωνσταντινούπολη επιστολή^[10] του Δημητρίου Ραζή με ημερομηνία 5 Ιανουαρίου 1811, έχουμε ένα γράμμα προς τον Κώστα γραμματικό («Ιερόπαιδι»). Τον ευχαριστεί για την εύνοια του Αλή Πασά προς τον Μανολάκη τον γιο τού [Γιαννάκη] Λογοθέτη κοτζαμπάση της Λιβαδειάς. Ο Ραζής προορίζει τον Μανολάκη για σύζυγο της κόρης του και τον προωθεί ως νέο κοτζαμπάση.^[11]

Εδώ θα πρέπει να τονισθεί ότι λανθασμένα καταχωρήθηκε-προστέθηκε, από τους συντελεστές του έργου «Αρχείο Αλή Πασά» το όνομα του Γιαννάκη ως Λογοθέτη αφού και στο πρωτογενές αρχείο η επιστολή αναφέρει μόνο το Λογοθέτη. Ο Ραζής ήταν περίπου συνομήλικος ως μέλλον συμπέθερος  με τον Σπυρίδωνα Λογοθέτη. Ο γιος του ο Μανολάκης το 1811 ήταν σε ηλικία γάμου, δηλαδή περίπου 20-25 ετών, αυτό καθιστά αδύνατο να είναι γιος του Ιωάννη. Εξάλλου, ο Ιωάννης σύμφωνα με τους δεκάδες περιηγητές που περιγράφουν την οικογένειά του είχε μία μόνον κόρη, η οποία στο πορτραίτο της, στο έργο^[12] του Louis Dupré θέτει ιδιόχειρη υπογραφή «ριγονι αρχων Λογοθετη». Ο Τάκης Λάππας συγκρουόμενος και με τα γραφόμενά του αναφέρει ότι είχε τρεις κόρες^[13] άνευ πρωτογενών πηγών, το μόνο θετικό του είναι ότι δεν αναφέρει πουθενά γιο του Ιωάννη Λογοθέτη.

Ως προς τον Δημήτριο Ραζή λοιπόν θα πρέπει να γίνει ορθότερη λημματογράφηση διορθώνοντας τις σχετικές λανθασμένες βιογραφίες ή αναφορές αρχής γενομένης επισήμανσης από τα Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα^[14] τα οποία αναφέρουν ως Κεφαλλήνιο το συγγραφέα της αναφερθείσας γεωμετρίας: «...Δημήτριος μαθηματικός καί ιατρός φίλος τού Καποδιστρίου, δημοσιογραφήσας μετά τον θάνατον τούτου και ιδιαίτερος  αυτού διατελέσας φίλος. Απέθανεν εν Κεφαλληνία. Τούτου έργον πιθανώτερον και ουχί άλλου ομωνύμου, είναι η από τής λατινικής εις τήν Ελληνική μετάφρασις Γεωμετρίας τού Οκταβ. Καμετίου  ᾳψ δ’», με την υποσημείωση: «Το έργον αποδίδει ο Ζαφείρας (εν Ελλ. Θεάτρω 281) εις τον μαθητήν  τής Σχολής τού Παλαμά, Δημήτριον περί ού  ίδε και Λόγιον Ερμήν  εν Βιέννη 1814. Εύρηται εν Χειρογρ. Εθν. Βιβλ. Αθηνών, αλλά και δημοσιευμένον Ενετίησι τώ ᾳψπ ζ’. Ίδε Π. Λάμπρου Κατάλογος Β’ σπανίων βιβλίων. Έν Αθήναις 1864 σ. 29».

Ο λόγιος Δημήτριος  Ραζής είναι, συνεπώς, ο εκ Μεσολογγίου και εις Κωνσταντινούπολη γιατρός  σπουδάσας εις την σχολήν του Παλαμά και αναφανδόν τεκμηριώνεται η αναφερθείσα εκδοχή-άποψη του Βρεττού. Ο λόγιος Δημήτριος Ραζής εξάλλου πέθανε μια δεκαετία ενωρίτερα από τον Καποδίστρια, δεν είχε τις αναφερόμενες σχέσεις με τον Καποδίστρια και φυσικά σε καμμία περίπτωση δεν σχετίζεται με το συνώνυμο  Κεφαλλήνιο, του οποίου η ύπαρξη δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Ο Ηλίας Α. Τσιτσέλης ορθώς δεν αναφέρει ρητά ως συγγραφέα της«Γεωμετρίας» τον Κεφαλλήνιο Ραζή, αλλά η έκφρασή του «το πιθανότερον», ίσως πηγάζει από τον τοπικισμό, θα ήταν ορθότερη αν τότε ήταν «είναι απίθανο» καθότι σήμερα πλέον και δια πρώτη φορά στην ελληνική ιστοριογραφία δεν τίθεται θέμα πιθανοτήτων. Βεβαίως, ο Ηλίας Τσιτσέλης σημαντικός «δημοσιογράφος, λαογράφος και ιστοριοδίφης» ως ο ίδιος προσδιορίζει τον εαυτό του ορθότατα δεν τον αναφέρει εις Κωνσταντινούπολη ιατρό, όστις είναι ο εκ Μεσολογγίου.

Σε πρώτης αρχική έρευνα^[15] αναφέρεται λόγω της αναφερθείσας λανθασμένης προσθήκης περί Γιαννάκη: «Επίσης είναι προφανές ότι ο Μανολάκης είναι γιός του Ιωάννη Λογοθέτη με βάση τον Ραζή, εκτός αν υπάρχουν δύο προύχοντες Λογοθέτες, αλλά ο Μανολάκης δεν επιβεβαιώνεται, στην Λειβαδιά τουλάχιστον»^[16].

Ο Μανολάκης ως προύχοντας δεν επιβεβαιώνεται, πράγματι, όσο υπήρχε περιστροφή γύρω από το Γιαννάκη Λογοθέτη, αλλά είναι βεβαίως και ανύπαρκτος στη σχετική βιβλιογραφία των Βοιωτικών πηγών.

Ο Σπυρίδωνας Στάμου αναφέρεται μια δωδεκαετία ενωρίτερα (1784) ως Λογοθέτης και με ιδιότητες που δεν συνάδουν με νεαρό. Από όσα στην συνέχεια αναφέρονται, προκύπτει αβίαστα ότι ο Σπυρίδων Στάμου δεν ήταν αδερφός, αλλά ο πατέρας του Ιωάννη Στάμου. Ο Ιωάννης το 1874 ήταν τότε νήπιο ή δεν είχε ακόμη γεννηθεί, η κόρη του γεννήθηκε το 1799-1800.

Ο Σουηδός περιηγητής A. F. Sturtzenbecker^[17] πέρασε από την Λειβαδιά στις 27 Μαΐου 1784 και προμηθεύθηκε και συστατική επιστολή από το Λογοθέτη προς τον προεστό της Αράχωβας, ο οποίος και θα τον φιλοξενήσει. Όπως προκύπτει από το ημερολόγιο του περιηγητή, εννούσε το Σπυρίδωνα Λογοθέτη.

Ο Σουηδός περιηγητής γράφει στις σημειώσεις του για τον άρχοντα της Λειβαδιάς Σπυριδάκη. Έτσι τον έλεγαν τον Σπυρίδωνα Στάμου, που ήταν «τραπεζίτης και πρόξενος πολλών ξένων δυνάμεων στον κόλπο της Ναυπάκτου». Διατηρούσε και τον εκκλησιαστικό τίτλο του Λογοθέτη ο οποίος είναι βυζαντινής καταγωγής.

Ήταν φιλόδοξος και είχε μεγάλη αδυναμία στους τίτλους τον προσαγόρευαν όλοι Μπέη για τον πλούτο και την δύναμή του. Και πραγματικά ήταν ο πλουσιότερος σε ολόκληρη την Ρούμελη.

«Ζεί βασιλικά, το αρχοντικό του είναι πάντοτε ανοικτό και το τραπέζι του στρωμένο. Κάπου πενήντα πρόσωπα τρώνε και πίνουν κάθε μέρα στο σπίτι του Στάμου. Ακόμα και ο Τούρκοι τον προσφωνούν Μπέη και δεν περνάει μέρα χωρίς να φιλοξενηθούν ξένοι και Οθωμανοί στο σπίτι του. Στα γεύματα υπάρχει ποικιλία φαγητών, καλοσερβιρισμένων μάλιστα. Κι’ όλα αυτά τά έξοδα δεν γίνονται χωρίς λόγο. Οι φιλοδοξίες του και η ασφάλειά του εξαρτώνται από την εύνοια των Τούρκων. Τον εκτιμούν όμως και εκείνοι όσον κανένα άλλο ραγιά. Το σπίτι του είναι αντάξιο της αρχοντικής ζωής του. Τα ετήσια εισοδήματα του Στάμου υπολογίζονται σε σαράντα πουγκιά δηλαδή 20.000 πιάστρα.». Αυτά τα έγραψε ο περιηγητής, όταν ήταν στα Σάλωνα και το Χρισσό.

Επιστρέφοντας ο Sturtzenbecker στη Λιβαδειά στις 7 Ιουνίου 1784, στο σπίτι του Σπυρίδωνα Στάμου, αρρώστησε βαριά και πέθανε εκεί  σε μια εβδομάδα^[18]. Το ημερολόγιό του το περιέσωσε ο οικοδεσπότης του ο οποίος και πληροφόρησε το Σουηδό επιτετραμμένο για το θάνατο του πατριώτη του με γράμμα την 1^η Ιουλίου 1784, έτσι το περιηγητικό κείμενο του άτυχου περιηγητή βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας^[19].

Σύμφωνα και με στοιχεία που παραθέτει για τον Ιωάννη Λογοθέτη ο Κυριάκος Σιμόπουλος αναφέρει^[20]: [Είχε κρατηθεί όμηρος μαζί με άλλους πρόκριτους στο φρούριο της Λειβαδιάς κατά την πολιορκία και την άλωση της πόλης από τις δυνάμεις του Διάκου. Ύστερα έγινε μέλος της Διοικητικής  Επιτροπής Ανατολικής Ελλάδος. Κατά την ανακατάληψη της Λειβαδιάς από τον Κιοσέ Μεχμέτ (23 Ιουνίου 1821) οι Τούρκοι τον ανεγνώρισαν ως κοτζαμπάση. Αργότερα θα διορισθεί και κόνσολας της Ανατολικής Ελλάδος^[21]. Φαίνεται πως ο Γιαννάκης Λογοθέτης ήταν γιός του Κοτζαμπάση Σπυρίδωνα που γνώρισε ο Σουηδός περιηγητής].

Το 1799 είναι έτος θανάτου του πατέρα του Ιωάννη Λογοθέτη του Σπυρίδωνα Στάμου  Λογοθέτη. Ο Σπυρίδωνας δολοφονήθηκε από ληστές στην Κωνσταντινούπολη.

Η χρήση μικρών ονομάτων υποκοριστικών στους προεστούς ήταν ένδειξη σεβασμού κατά την προσφώνηση αλλά και στο γραπτό λόγο. Έτσι βλέπουμε σε επιστολές και επίσημα έγγραφα Γιαννάκης Λογοθέτης, Σπυριδάκης, Μανολάκης. Η χρήση του πατρώνυμου ως προσδιοριστικό προσώπου και σε αντικατάσταση του επιθέτου κυριαρχούσε στο ελλαδικό χώρο  τον 19^ο αιώνα και πριν. Μετά το σχηματισμό του Ελληνικού κράτους άρχισε σταδιακά η χρήση του επιθέτου και αρκετοί οι οποίοι δεν είχαν ή δεν έκαναν χρήση επιθέτου, έκαναν το πατρώνυμο επίθετο έτσι έχουμε τα Νικολάου, Γεωργίου, Αθανασίου κλπ.

Ο Μανολάκης του Σπυρίδωνα έγινε αρχικά Μανολάκης Σπυρίδωνος και στην συνέχεια αφού ήδη από το 1826 είχε σταματήσει η χρήση των υποκοριστικών στους προεστούς όπως φαίνεται από τις υπογραφές στις εθνοσυνελεύσεις^[22] έγινε Εμμανουήλ Σπυρίδωνος. Είναι ο προεστός Εμμανουήλ Σπυρίδωνος, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο από την αρχή των πολέμων του ’21 και καθ’ όλη την διάρκεια αυτών, αλλά και στην μετέπειτα πολιτική από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους.

Έμφαση πρέπει να δοθεί στην οργάνωση δικτύου κατασκόπων στην Θεσσαλία, Ήπειρο ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο μικρός γιός του Σπυρίδωνα Λογοθέτη δηλαδή αδερφός του Ιωάννη Λογοθέτη. Ο προσδιορισμός του Εμμανουήλ Σπυρίδωνα, ως τσελεπής, δείχνει ακριβώς ότι ήταν γόνος προεστού και όχι οτιδήποτε άλλο.

Η ταύτιση του σημαντικού προεστού Εμμανουήλ Σπυρίδωνος ως γιο του Σπυρίδωνα Λογοθέτη ή Χοντροδήμα, γιου του Στάμου^[23] Χοντροδήμα γίνεται επίσης δια πρώτη φορά στην Ελληνική ιστοριογραφία. Αυτό το οποίο παραμένει ακόμη άγνωστο είναι η τύχη του γάμου του Εμμανουήλ με την κόρη του Δημητρίου Ραζή. Σύμφωνα με τις ιστορίες της Λιβαδειάς φαίνεται άγαμος και χωρίς απογόνους, αλλά δεν μπορεί σε ουδεμία περίπτωση να δοθεί κάποια σοβαρή επιστημονική βάση, αφού δεν γίνεται χρήση πρωτογενών πηγών και πολλάκις τίθενται και σε αμφιβολία ακόμα και τα σημεία στίξης.

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Παπαλουκάς Μπάμπης

---

^[1] Πηγές: 1. Βρετός Α., (1857), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα. 2. Ζαβίρας Γ., (1872), Νέα Ελλάς ή Ελληνικόν Θέατρον, Αθήνα. 3. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (=ΜΕΕ) (1926), 2η έκδ., τ. 21, Αθήνα. 4. Σάθας Κων/νος, (1868), Νεοελληνική Φιλολογία. 5. Αραβαντινός Π., (1960) Βιογραφική συλλογή λογίων της Τουρκοκρατίας (επιμέλεια Κ.Θ. Δημαράς), Ιωάννινα.

^[2] Βλ Λεξικά Ραζηκότσικας Αθανάσιος (1798-1826). Επίτομο Λεξικό Ηλίου, σ. 3707. «..οχυρώσας το Μεσολόγγιον και φονευθείς κατά τήν έξοδον».

^[3] Αλόη Σιδέρη. «Έλληνες Φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Πίζας (1801-1861)» ΙΑΕΝ, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1989. βλ. Spiridione di Costantino Rasy- Cefalonia, σελ. 459,357.

^[4] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη Γενναδείου Βιβλιοθήκης τής Αμερικανικής Σχολής Αθηνών, Έκδοση- Σχολιασμός- Ευρετήρια Βασίλης Παναγιωτόπουλος, με συνεργασία Δημήτρη Δημητρόπουλου, Παναγιώτη Μιχαηλάρη, τ. Α(1747-1808), Β(1809-1817), Γ(1818-1821), Δ, Εκδόσεις Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, 2010.

^[5] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολές 86, 605, 1077.

^[6] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολή 605.

^[7] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολή 555.

^[8] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολές 44, 45, 289, 291, 298, 343, 375, 419, 429, 436, 561.

^[9] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολή 605.

^[10] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Επιστολή 555.

^[11] Αρχείο Αλή Πασά. Συλλογής Ι. Χώτζη... ό.π. Τόμος Β’, σελ. 176, 177.

^[12] Dupré, Louis (1789-1837): Voyage à Athènes et â Constantinople, ou Collection de portraits, de vues et de costumes grecs et ottomans , peints d'après nature, lithographies et coloriés par L.Duprè èlève de David..

^[13] Τάκης Λάππας. Λειβαδιά και Λειβαδίτες το εικοσιένα εκδ.1971 σελ 88.

^[14] Τσιτσέλης Ηλίας Α. Κεφαλληνιακά Σύμμικτα: συμβολαί εις την ιστορίαν και λαογραφίαν της νήσου Κεφαλληνίας εισ τόμους τρεις. T.1. Εν Αθήναις: Π. Λεωνής,1904.σελ . 568-569

^[15] Παπαλουκάς Χαράλαμπος. Νέσσου Χιτών Λιβαδιά 1700-1935. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014,.σελ. 107.

^[16] Ευχαριστώ τον επιστημονικό υπεύθυνο του έργου «Αρχείο Αλή Πασά» και ερευνητή κ. Δ. Δημητρόπουλο δια την επιβεβαίωση της διαφοράς της επιστολής από την προσθήκη.

^[17] Ο Sturtzenbecker μιλούσε την Ελληνική γλώσσα, τον φιλοξενούσαν πάντοτε δεσποτάδες, παπάδες, πλούσιοι, έμποροι, και προεστοί. Απορούσε ιδιαίτερα για την τιτλομανία: «Πραγματικά στους τίτλους και στην υπεροψία κανένα έθνος, δεν μπορεί να συναγωνισθεί τους Έλληνες»

^[18] Επιστρέφοντας στην Λειβαδιά αγνάντευε με συγκίνηση τον Παρνασσό. «Οι κορφές του χάνονται ανάμεσα σε άσπρα σύννεφα». Αυτή είναι η τελευταία του φράση στο ημερολόγιο.

^[19] Ήταν η τελευταία θέλησή του, όπως φαίνεται από την διαθήκη του που έγραψε την παραμονή του θανάτου του.(C. Annerstedt, Upsala universitets historia, 1914, 3:2, σελ.407.

^[20] Κυριάκος Σιμόπουλος. "Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21". Τόμος Γ': 1823 – 1824. Εκδόσεις πιρόγα σελ. 456

^[21] Διον. Κόκκινου. Η Ελληνική Επανάσταση τ. Α’ σ. 197, 200, 201,348.

^[22] Μάμουκας Ανδρέας. «Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος», «Ήτοι, συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων και άλλων επισήμων πράξεων από του 1821 μέχρι του 1832», Ανδρέου Ζ. Μάμουκα. Πειραιεί, εκ τής Ηλίου Χριστοφίδου τυπογραφίας, Η αγαθή τύχη, 1839

^[23] Το Στάμος έγινε επίθετο ως πατρωνυμικό.

Παπαλουκάς Χαράλαμπος

Ο Χαράλαμπος Παπαλουκάς είναι ποιητής, συγγραφέας και εκδότης. Γεννήθηκε στο Κυριάκι Βοιωτίας το 1958.

Εργογραφία

1. Excel Expert. Οδηγός εκµάθησης ειδικών γνώσεων Excel. ISBN : 978-618-80025-3-1. Έκδοση 2008.(και σε ψηφιακή μορφή).
2. Φυσικές Επιστήμες. Ανέκδοτο εξάτομο βιβλιοδετημένο έργο, δια φοιτητές Πανεπιστημίου. (και σε ψηφιακή μορφή).
3. The Greek Language. Ανέκδοτο τρίτομο βιβλιοδετημένο έργο, διά αγγλομαθείς ενδιαφερόμενους. (και σε ψηφιακή μορφή).
4. Κυριάκη - Φώς Ιλαρόν. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα". Έκδ. ιδίου, 2012, τόμοι 2, ISBN[SET]: 978-618-80025-0-0. ISBN: 978-618-80025-1-7(τ. Α') 978-618-80025-2-4 (τ. Β').
5. Κυριάκη - Έρεβος. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα". Έκδ. ιδίου, 2013, ISBN: 978-618-80025-4-8.
6. Εκ Κυριάκης Ανατροπή - Αρβαναζισμός. Φωκικά & Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014, ISBN: 978-618-80025-6-2.
7. Ρίμα εκ Ρύμης Ρωμιού- Πλαρενισμός. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά- Πολιτική και κοινωνική Θεωρία Ποιητικώς Εκφρασθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014, ISBN: 978-618-80025-5-5.
8. Ανατροπές -Ληστών Ιστορία. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014, ISBN: 978-618-80025-7-9.
9. Νέσσου Χιτών Λιβαδιά 1700-1935. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά.** Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014, ISBN: 978-618-80025-8-6.
10. Aξιοπιστία et l’ irresponsabilité de Jean Alexandre Buchon -Les Misérables. Φωκικά και Αττικοβοιωτικά. Πολιτική και κοινωνική μελέτη εκ διαφόρων πηγών ερανισθείσα. Έκδ. ιδίου, 2014, ISBN: 978-618-80025-9-3.
11. Οι Λογοθέτες της Λιβαδειάς και ο Ραζής Δημήτριος

Πρόκειται σύντομα να εκδοθούν ιστορικές μελέτες «E. Zola and T. Lappa, Βίοι Κάθετοι», περί Ολοκαυτωμάτων, περί του όρου «Φαναριωτισμός» και επίσης διατριβή με στοιχεία για τον Ελικώνα.

Posted in: ΙΣΤΟΡΙΑ-ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ,ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ